፹፩ ቅዱሳት መጽሐፍትና ምንጮቻቸው.pdf

• word cloud

• Extraction Summary

ፎከ መቅድም ከአባት የመውረስ መብት ለልጅ የማውረስ ግዴታን ያስከትላል የሰው ልጅ ታሪክ እንደ ሰንሰለት ወይም እንደ ኮሮሳውያን ከአሁንም ሙ ዐረብኛ ትርጉም ቀኖናት ረስጠ ከሁለት ተከፍሎ የመጀመሪያው አንድ ክናል አይደለም ግን ከሌሎች ልዩ ልዩ ቀኖናት ቀኖናት ቤተክርስ ናሁያት ዘቅዱሳን ሐዋርያትመሣ ግብጻዊ ቤተ ክርስቲያናዊ ትእዛዝ ስለ ሲመትስጦታና ሀብት ክህነት ትአዛዛጎ ቀኖናት ቤተ ክርሰቲያናውያትሠ ስለ አሥረ ክህነት ትእዛዛት ሐዋርያውያት ዘበእደ ቀለሚንጦስ። ሆኖም ቀደም ብለው የተጠቀሱት ስምንቱ ብጤረ ቀኖናት ራሳቸው ስምንቱ ሐዋርያውያት ትአዛዛት ባይሆኑም ቅሉ በብዛት ከእነዚህ ትእዛዛት ላይ የተቀነባበሩ መሆናቸው ይታያል ደግሞስ እነዚህ መጻሕፍት ከሆኑነኑ ከሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት በቀኖናተ ናትዱሳት መጻሕፍት ታሪክ የሚታወቁት ቱ መጻሕፍተ ቀለሚንጦስን ይዞ ባለመገኘቱ ይለያል ስለዚህም ቅዱሳት መጻሕፍት እንደ ፍትሐ ነገሥት የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት መጻሕፍት ይሆናሉ ይህም ነህምያ ከዕዝራ ካሪዕ አሰመለሰየቱ እንደተጠበቀ ሆና ነው ግን ቢለይ ኡ መጻሕፍት ነው የሚሆኑት ስሰዚህ ወደ ለመድረስ ብዙ ይቀራል ጮብ መጻሕፍት ይቀራለ ባህ መልኩ በለይ የብሱይ ኪዳን መጻሕፍትን በሚመለከት ነሀምያን ጥበበ ባጎር ተገኝቶ ከቪህ ከሚታወቀው ተግሣጸምጳሴ ሰሎሞን ምፅራፎች ጋር መመሳከር ነበረበት ን አልተቻለም ቢሆንም ሰጊቬቤው ያለው አማራጭ አንድሃ የተግሣጽ ምትክ ምሳሌ ሰሉሎሞን ምዱ መሆኑን ወይም ምዕራፍ ን ብቻውን ለይቶ በማውጣትና ይህን ስም በመስጠት መቀበል ይሆናል ስለዚህ ቅዱሳት ፀዐ። ኒዳ ሙ ሠ ኩ ዘዝልዞፒ ክዝኪኗ ርጀጀሪ ፐጀ ሃርጺዔንእአኔ ርን ፐዝር ርሏከክርንእ ዐ ዝፕ ኢኗዔ ሃከር ኬከ ከ ዲወዐዑዓ።ከር ላ»ሀ ከሃክ ከዩ ከ ጸክክ ከ ላዞዐዓቨከርል ርጸከዐከኔ ከበ ከ ከ ።

• Cosine Similarity

ዝርዝር የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት እና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ምዕሪ መጻሕፍት መሆናቸው ይታወቃል የካቶሊክ ቤተክርስቲያንም ብትሆን የብ ካርታጌኒስ ቅርጣግና ተኖናን በመከተል የምትቆበላቸው ቅዱሳት መጻሕፍት በዚያ ቀኖና የተዘረዘሩት መጻሕፍት የብሉይ ኪዳንና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ማለት መሆናቸውን መንንዘብ ይቻላል ሻር ግን የግሪክ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ምንም እንኳን በተለያዩ ቀኖናት ተደንግገው የመጡት መጻሕፍትን ከ ሐዋርያውያት ትእዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስ በስተቀር ተቀብላ ብትገኝም የቅዱሳትን መጻሕፍት ዝርዝርና መጨረሻ ቀኖናዊ ውሳኔን ለመስጠት አንድ ዐቢይ ሲኖዶስ ለመጠራት ከመታሰብ አላለፈም እኔም ከዚህ የግሪክ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ቅዱሳት መጻሕፍት ዝርዝርና ቁጥር ጋር የኢትዮጵያ ኦርቶደክስ ቤተ ክርስቲያን መጸሕፍት አንድነት ወይም ልዩነት አንዳላቸው ለማማሳከር አግባብነት ያላቸው ምንጮችን ማናበብና ማስታወሻዎችን ማሰባሰብ ጥረት ባደርግም ወደ ዝርዝር ውስጥ ለመግባት አልተሳካልኝም ነበር ወደ አገሬ ከተመለስኩ በኋላ በሌሎች የሥራ መስኮች ስለተማራሁ አሁንም ይህን ነገር ቁጭ ብሎ ለመመልከት ዕድል አላጋጠመኝም ነገር ግን በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ቅዱስ ሲኖዶስ ፈቃድ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት በውጭ አገር እንደገና ታትሞ ወደ አገር ውስጥ በሚገባበት ጊዜ ተፈጥሮ የነበረው ችግር እንዲነሳ ተደርጎሊገባ በመቻሉ አንድ ቅጅንም ለማግኘት ጊዜውፈቀደለኝ በዚህ ጊዜ ነበር ያለፈው ምኞቴ እንደገና ሊያንሰራራ የቻለው ስለሆነም በግሪክ ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን ቅዱስ ሲኖዶስ ፈቃድ እኤአ በ የታተመ ብሉይ ኪዳን እንደ ሰብዐ ቅዱስ ጋር ሁለቱን ቅዱሳት መጻሕፍት ጋ ለማስተያየት መሞከሬ አልቀረም ነበር ሆኖም ግን ዓም ለሕክምና ወደ አቴንስ ፄጄና በዚያም ምክንያት ትንሽ በርከት ያለ ጊዜ በዚያች ከተማ ስለተቀመጥኩ ባለፈው ዓመት ታትሞ በሥርጭት ላይ የሚገኘ መጽሐፍ «ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና» ረቂቅን ከምንጮችና መረጃዎች ጋር ለማመሳከርና ለማስተካከል ለማረም አብዛኛውን ጊዜ ስለተሻማብኝ ብቸገርም ለዚህ ቅዱሳን መጻሕፍት ዝርዝርና ቃኖናዊት የተሻለውን ያህል ጊዜ በመሰዋት ከምንጮችና ከሊቃውንትም ማስታወሻዎችን ከማሰባሰብ አልቦዘንኩም ነበር ወደ አገሬ እንደተመለስኩ ይኸው «ፍትሐነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና» ከእሱም ጋር ሌሎች ሁለት መጻሕፍት «የሰዎችና የዜጐች በሕግ ፊት እኩልነትና» «የመንግሥት ገጻተ ባሕርያት» ኅትመት ሥራ ክትትል አሁንም ጊዜን ስላጣበበብኝ የጥናቱ መገባደድ ትንሽ መዋልና ማደር ግድ ሆነ አሁን ግን በአምላክ ፈቃድ ይኸ ረቂቅ ይህን ቅርጽ ይዞ ሊጠናቀቅ ችሉአል እንግዲህ ቅዱሳት መጻሕፍት ወይም እንደ ፍትሐ ነገሥት ቅድስት ቤተ ክርስቲያን እንድትቀበላቸው የታዘዙ «አምላካውያት መጻሕፍት» ወይም ምአመናን በቤተ ክርስቲያን የተቀበሏቸው መጻሕፍት የትኞቹ መጻሕፍት መሆናቸውና ይህን ሊያሰኛቸው የቻለው ታሪካዊ ቀኖናዊነት እንዴት እንደሆነ ግልጥ መሆን ስለነበረበት ይህን ለመመልከት አጋጣሚ ሆኖአል የጥንት ቤተክርስቲያን ለትምህርተ መለኮትና ለሥርዐተ አምልኮት በምንጭነት እንድትቀበል የታዘዙት ቅዱሳት መጻሕፍት የትኞቹ እንደሆኑ አንድም ዝርዝሮና ቆጥሮ ለማሳየት ለማመልከት ወይም በተለያዩ ሲኖዶሳውያት ቀኖናት እና ፍትሐነገሥት አንቀጽ ርእስ ሊቃናት በእጄ ይገኝ ስለነበር ጊዜን ባገኘሁ ቁጥር ከዚህ ሆሆፍሂክ ዐዞየነፒክጸ ሃኖናተ አበው እአየተነገረላቸው የተላለፉ ቅዱሳት መጻሕፍት የቅኞቹ እንደሆኑ የሚያሳዩና በምንጭነት የሚያገለግሉ እነዚህ ቀኖናት ይመረመራሉ ስለዚህም ስለ ቅዱሳት መጻሕፍት ዝርዝርና ቀኖናዊነት የሚናገሩ ቀኖናት ቀኖናተ ቅዱሳት መጻሕፍት ፅፀ ናቸው ከእነዚህም ቱ ሲኖዶሳውያት ቀኖናት ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ቀኖናት ዘሎዶቅያ ላኦደቅያ ኛ ቀኖና እና ቀኖናት ዘቅርጣግና ካርታጌኒስ ቀኖና እና ቱ ቀኖናተ አበው ሠኛ መልእክተ አትናቴዎስ ቀኖና ጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት እና ቀኖና አምፊሉኪዮስ ዘኢቆንዮን ሲሆኑ መጻሕፍቱን ከሰጧቸው ገላጪ ቀኖናዊነት ቅጽልነት ጋር ለማመሳከር ተሞክሯል ወይም እየአንድ አንዱ ቅዱስ መጽሐፍ በየቀኖናቱ ከተሰጠው ቀኖናዊነት አንጻር ተመርምሯል ስለዚህ ቀኖናዊነቱ የሚገለጥበት የሚረጋገጥበት ወይም የሚገለጽበት ቅጽል እንደተጠበቀ ሆኖ የመጻሕፍቱ ቁጥሮችም ከቀኖና ወደ ቀኖና እንደሚለያዩ ለማመልከት በሰንጠረዥችም ሰሌዳዎችም እንዲነጻጸሩ ተደርጓል ከዚያም እየአንድአንዱ ቅዱስ መጽሐፍ ከቱ በስንቱ ቀኖናት በዕቱ በቱ በቱ ወይም በቱ በቱ ወይም በአንዱ ብቻ እየተመለከተ እንደሚገኝ ሰማሳየት ተጥሯል ከዚህም ጋር ተያይዞ እነዚህ ቀኖናት ወደ እዝ ተተርጎመው በኢትዮጵያ አርቶዶክስ ቤተክርስቲያን ይታወቁ እንደሆነ አሰሳ ቢደረግም ይህን ለማግኘት የተቻለው ሰጊዜውም ሊሆን ይችል ይሆናል ከዕቱ ቀኖናት አንዱ ሐዋርያውያት ቀኖናት ብቻ ነው ናቸው እሱም እነዚህም ቀዊናት ቢሆንቢሆኑ በመጀመርያ ቅርጻቸው ሳይሆን በ ስያሜዎች ቅርጾችና ቁጥሮች ግን የጋራ ሲኖዶስሴ የሚል ርእስን ሲኖዶስ ከቤተክርስቲያን የፍትሐ ነገሥት ረሰጠጅ ሲኖዶስ ዘቅዱሳን ሐዋርያት አብጠሊሳት የፍትሐ ነገሥት ረስጠአ ሥርዐተ ሐዋርያት ቅዱሳን ህህህህባለፍ እና ሲኖዶስ ዘሐዋርያት ቅዱሳን አብጠሊስ ይዞ እንደሚገኝ ይዘው እንደሚገኙ ተዘርዝሯል በዚህም የሚመረመሩትን መጽሕፍት የተለዩልዮች የሚያደርጋቸው በቱ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ያልተያዙ ግን በሌሎች ቀኖናት በአንዱ ወይም በሌላው ቀኖና ተይዘው የሚገኙት ተጨምሮባቸው ብቻ ሳይሆን በየትኛውም ቀኖና መጻሕፍት ያልታዩ መጻሕፍት ኩፋሌ ከአራቱ በሦስቱ ቀኖናት ሰፍሮ መገኘቱ ሲሆን ይህም እንዴት እንደሆነ የማይታለፍ ጥያቄ መሆኑ ተቀምጧል። ሾእእቫካጩኻ ጅነሃዞጩ ፔጩሃ ዐፎህኔህ ኢኒ ፀዐመጩ ጄጨህዐህጩሃ ገጽ ህህላላላፎቪከ ሀ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ጾ መጻሕፍተ ሙሴ አምስት ኦሪት ዘፍጥረት ኦሪት ዘጸአት ኦሪት ዘሌዋውያን ኦሪት ዘጉልቁ ኦሪት ዘዳግም መጽሐፈ ኢያሱ ወልደነዌ መጽሐፈ መሳፍንት መጽሐፈ ሩት መጻሕፍተ ነገሥት ኳ መጽሐፈ ነገሥት ኛ መጽሐፈ ነገሥት ኛ መጽሐፈ ነገሥት ኛ መጽሐፈ ነገሥት ኛ ትሩፋት ዜና መዋዕል ትሩፋት ዜና መዋዕል ኛ ትሩፋትዜና መዋዕል ኛ መጸሕፍተ ዕዝራ ጪ መጽሐፈ ዕዝራ ኛ መጽሐፈ ዕዝራ ኛነህምያ መጽሐፈ አስቴር መጻሕፍተ መቃብያን መጽሐፈ መቃብያን ኛ መጽሐፈ መቃብያን ኛ መጽሐፈ ኛ መቃብያን ፋ መጽሐፈ ኢዮብ መዝሙረ ዳዊት ቋበዐ ፐቲከዐየኞ አምስቱ ብሔረ ኦሪት መጻሕተ ሰለሞን ምሳሌያት መክብብ ማሕልየ መሓልይ መጻሕፍተትንቢታተ ነቢያትደቂቀ ነቢያት ትንቢተ ሆሴዕ ትንቢተ አሞጽ ትንቢተ ሚክያስ ትንቢተ ኢዮኤል ትንቢተ አብድዩኦብድዩ ትንቢተ ዮናስ ትንቢተ ናሆም ትንቢተ አባኩምዕንባቆም ትንቢተ ሶፎንያስ ዐ ትንቢተ አገንጌዮስሐጌ ትንቢተ ዘካርያስ ትንቢተ ሚልክያስ ትንቢታተ ዐበይት ነቢያት ትንቢተ ኢሳይያስ ጉንቢተ ኤርምያስ ትንቢተ ሕዝቅኤል ትንቢተ ዳንኤል ጥበበ ሲራክ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ድምር ተ ሊ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ወንጌላት የማቴዎስ ወንጌል የማርቆስ ወንጌል የሉቃስ ወንጌል የዮሐንስ ወንጌል መልእክታተ ጳውሎስ ወደ ሮሜ ሰዎች ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ገላትያ ሰዎች ወደ ኤፌሶን ሰዎች ወደፊልጵስዩስ ሰዎች ወደ ቆላስይስ ሰዎች ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ ወደ ተስሎንቄ ሰዎች ኛ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ቲቶ ወደ ፊልሞና ጥበበ ሲራክ «ለሁላችሁም ካህናትና ምእመናን የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ክቡራትና ቅዱሳት ይሁኑ» ተብለው ከተዘረዘሩት መጻሕፍት ውጪ ግን ወላጆች ለልጆቻቸው ትምህርት ይሆን ዘንድ እንዲቀበሉት የታዘዘ መጺሐፍ ነው ፍትሐ ነገሥታት አንቀጽ ቁጥር ከዚህ ጋር ይስማማል ጄእብ ጅእስህፍሣና ፅሀካሩ ሄጨሀርእካ ለ ጆወእርጅዐፀብርህና ጪ ጅ ጨዐእካ ጄእክህድኣገርፍ ዉካሩ ጆፀርጅዐዕነ ሄኢዐህክጮጣ ትእዛዝ ምስለ ቀለሚንጦስ ኛ ትእዛዝ ምስለ ቀለሚንጦስ ኛ ትእዛዝ ምስለ ቀለሚንጦስ ኛ ወደ ዕብራውያን መልእክታተ ሐዋርያት መልእክታተ ጴኤጥሮስ መልእክተ ጴጥሮስ ኛ መልእክተ ጴጥሮስ ኛ መልእክታተ ዮሐንስ መልእክተ ዮሐንስ ኛ መልእክተ ዮሐንስ ኛ መልእክተ ዮሐንስ ኛ መልእክተ ያዕቀብ መልእክተ ይሁዳ መልእክታተ ቀለሚንጦስ ፋመልእክተ ቀለሚንጦስ ኛ መልእክተ ቀለሚንጦስ ኛ ሐዋርያውያት ትእዛዛት ምስለ ቀሚንጦስ ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች የተላኩ ኛ እና ኛ የቀለሚንጦስ መልእክቶች ህህህወየከህዐህዌበከየ ኗ ትእዛዝ ምስለ ቀለሚንጦስ ኛ ትእዛዝ ምስለ ቀለሚንጦስ ኛ ትእዛዝ ምስለ ቀለሚንጦስ ኛ ትእዛዝ ምስለ ቅለሚንጦ ኛ ትእዛዝ ምስለ ቀለሚንጦስ ኛ ሬ ግብረ ሐዋርያት የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ድምር የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ቁጥር ሲሆን በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና «ክቡራትና ቅዱሳት መጻሕፍት» ተብለውና ተመዝግበው የሚገኙት የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ብዛት ሆኖ ቢታይም ከእነዚህ መጻሕፍት ጋርም ነገር ግን ከእነዚህ ውጪ ለልጆቻችሁ ጥናት ጥበበ ሲራክ ሊቅን ተቀበሉ በሚል ሐረግ ጥበበ ሲራክ ተጨመሮ ይገኛል ይህንም እንቀበል ከተባለ የብሉይ ኪዳን መጻሕናት ብዛት ወደ ይደርሳል ማለት ነው በአጠቃላይ በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ተመዝግበው የሚገኙት «ክቡራትና ቅዱሳት መጻሕፍት» የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ፎ እና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ድምር ተ «በተተ ይሆናል ቀኖናት ዘሎዶቅያ ላኦዶቅያ ስለ ቀኖናውያት ቅዱሳት መጻሕፍት ዝርዝር ከጥንት እብያተ ክርሰቲያናት ሲኖዶሳውያት ቀኖናት የተወሰኑት ይናገራሉ ከእነዚህ የጥንት አብያተ ክርስቲያናት ሲኖዶሳውያት ቀኖናት መካከል አንዱ የሎዶቅያ ላኦዶቅያ ሲኖዶስ ኛ ቀኖና ነው በርግጥ ይህ ቀኖና የሎዶቅያ ሲኖዶስ ቀኖና መሃ ር ርርርር ር ርኬዐዐይ ገጽ ኞዱ። ህህህሃህላፎከ ወደ ገላትያ ሰዎች ወደ ኤፌሶን ሰዎች ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎች ወደ ቆላስይስ ሰዎች ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ የያዕቆብ መልእክት የጴጥሮስ መልእክት ኛ ዉ የጴጥሮስ መልእክት ኛ የዮሐንስ መልእክት ኛ ዐ የዮሐንስ መልእክት ኛ የዮሐንስ መልእክት ኛ የይሁዳ መልእክት ወደ ዕብራውያን የጳውሎስ መልእክታት ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ሮሜ ሰዎች ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ቲቶ ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ፊልሞና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ብዛት በኛ ቀኖና ዘላኦዶቅያ ሎዶቅያ የቅዱሳት መጻሕፍት ድምር የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት እና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ብ ነው እና ቀኖናት ዘቅርጣግና ካርታጌኒስፊ በአፍሪካ ቅርንጣግናካርታጌኒስ በ በኤጳን እና በ በካርኬዶና በተደረጉ ሲኖዶሳት ስለ ቅዱሳት መጻሕፍት ቀኖናት ዝርዝር የሚደነግጉት ቀኖናት ቀኖናት እና እንደ ጸደቁበት የሚታሰበው ቀኖና በ የተደረገው የቅርንጣግና ሲኖዶስ ቀኖና ሴላው ስለ ቅዱሳት መጻሕፍት ዝርዝር የሚናገረው ቀኖና ነዐ ወይም በአፍሪካ የቤተ ክርስቲያን «መጽሐፈ ቀኖናት» መድበ ቀኖናት ርዐ ህበ ር አ «ከቀኖናውያ መጻሕፍት ውጪ በአምላካውያት መጻሕፍት ስም በቤ ክርስቲያን ምንም ዓይነት መጽሐፍ መነበብ እንደማይገባ ተወሰ ጩእዐህ ህካዕፍ ህ ዐኞካ ኗ ቄ ልዚጩጨ ገከሃጸፎህጺ ል ርኪበቢ ለርከእ እከ ገጽ በዐአቲከ ቀኖናውያት አምላካውያት ምንባባውያት መጻሕፍት ዝርዝር «ቀኖናውያት መጻሕፍት የሚከተሉት ናቸውፅ ዘፍጥረት ዘጸአት ዘሌዋውያን ዘጉልቁ ዘዳግም ኤያሱ ወልደ ነዌ መሳፍንት ሩት መጻሕፍተ ነገሥት ሕጹጸን መጽሕፍት ኢዮብ መዝሙር መጻሕፍተ ሰሎሞን መጻሕፍተ ነቢያት ደቂቀ ነቢያት ኢሳይያስ ኤርምያስ ሕዝቄኤል ዳንኤል ጦቢያስ ዮዲት አስቴር መጻሕፍተ ዕዝራ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት አርባዕቱ ወንጌላት ግብረ ሐዋርያት መጽሐፍ መልእክታተ ጳውሎስ መልእክታተ ጴጥሮስ ሐዋርያ መልእክታተ ዮሐንስ መልእክተ ያዕቆብ ሐዋርያ መልእክተ መጻሕፍተ ሰሎሞን ምሳሌያተ ሰሎሞን መክብብ ማሕልየ መሓልይ ጥበበ ሰሎሞን ይ ሊ መጻሕፍተ ትንቢታተ ነቢያትደቂቅ ነቢያት ትንቢተ ሆሴዕ ይሁዳ ሐዋርያ አቡቀለምሲስ ዘዮሐንስ መጽሐፍ ትንቢተ አሞጽ የዚህ ቀኖና መጽደቅና መረጋገጥ ለወንድማችንና ለሥራ ትንቢተ ሚክያስ ባልደረባችን ሾኒፉትየስና ለወቅቱ ኤኢስቆጳሳት መታወቅ ትንቢተ ኢዩኤል እንደሚኖርበት ያስፈልጋል ምክንያቱም እነዚህ መጻሕፍት በቤተ ትንቢተ አብድዩኦብድዩ ትንቢተ ዮናስ ትንቢተ ናሆም ትንቢተ ዕንቢቆም ትንቢተ ሶፎንያስ ክርስቲያን መነበብ አንደ አለባቸው ከአባቶች ወርሰናልና በዚህ ቀኖና በመሰብሰብ የተቀመጡት ሀ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ዘፍጥረት ነገሥት ኛ ትንቢተ ሐጌ ዘጸአት ነገሥት ኛ ትንቢተ ዘካርያስ ዘሌዋውያን ነገሥት ኛ ትንቢተ ሚልክያስ ፋ ዘትልቁ ነገሥት ኛ ትንቢተ ኢሳይያስ ዘዳግም ሕጹጻን ኛ ትንቢተ ኤርምያስ ኢያሱ ወልደነዌ ፋ ሕጹጻን ኛ ትንቢተ ሕዝቅኤል መሳፍንት ኢዮብ ትንቢተ ዳንኤል ሩት ፈ መዝሙር መጽሐፈ ጦቢያስ ጦቢት ዮዲት ከስቴር ዕዝራ ኛ ር ዬ ሾጪእእሞሜዕፔእቫ ፔጄንህፔዉኘዞጨ ፔመሃ ዉጨህ ሂር ፀወሃ ጄጪህነወህ ቼጅ ገጽ ፒ ልከኳ ርፍፎከኒርከሬ ጨፎ ጉፎሠፎፊርዉርበፎዉሄረከፎጨ ርይዉርዐጨ ፒ ል ብልርዉፍ ፐከይ ፐመሂ ፀዉሰ ር። ፎከ የሐዲስ ኪዳን መጸሕፍትን ለመጥራት መጠራጠር አይኖርብኝም እነሱም የሚከተሉሱት ናቸውወ ወንጌላት የማቴዎስ ወንጌል የማርቀስ ወንጌል የሉቃስ ወንጌል የዮሐንስ ወንጌል ከእነሱም ቀጥሎ ግብረ ሐዋርያት እና የሚከተሉት «ካቶሊካውያት» የሚባሉት ሰባት መልእክታተ ሐዋርያት ዘያዕቆብ ዘጴጥሮስ ቀጥሎ ዘዮሐንስ ከእነዚህም በኋላ ዘይሁዳ ከእነዚህም በስተቀር በሚከተለው ቅደም ተከተል የጻውሎስ መልእክታት በመጀመርያ ወዶ ሮሜ ስዎች ቀጥሎም ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ከዚያም ወደገላትያ ሰዎች ወደ ኤፌሶን ሰዎች ተከትሎም ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎችና ወደ ቆላስይስ ሰዎች ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ወደ ዕብራውያን ቀጥሎም ወደ ጢሞቴዎስ ወደ ቲቶ እና የመጨረሻ ወደ ፊልሞና የተላኩ መልእክታት እንደገናም አቡቀለምሲስ ዘዮሐንስ እነዚህ የተጠማ በውስጣቸው በሚገኙ ቃላት ይረካ ዘንድ የእውነተኛ ደኀንነት ምንጮች ናቸው በእነዚህ ብቻ የቅድስና ትምህርት ይሰበካል ከእነዚህም ማንም ምንም መጨመር ወይም መቀነስ አይችልም ስለ እነዚህም ቅዱሳት መጻሕፍት ጌታ ሰዱቃውያን ቅዱሳት መጻሕፍትን ወይም በእነሱም ውስጥ ያለውን ኃይል ባለማወቅ እንዳትሳሳቱ በማለት ይወቅሳቸዋል አይሁድን ደግሞ ቅዱሳት መጻሕፍትን ተመራመሩ በማለት ያበረታታቸዋል ምክንያቱም ስለ እኔ የሚመሰክሩት እነሱ ናቸውናፎ ነገር ግን በርግጥ ስለ በለጠ አርግጠኛነታቸው ከእነዚህ በስተቀር ከሚቀነኑት መጻሕፍት ጋር ያልሆኑ ነገር ግን አዲስ ለሚመጡትና ትምህርተ ቅድስናን ክርስትናን ለመማር ለሚፈልጉ ይነበቡ ዘንድ በአባቶች የታዘዙ ሌሎች መጻሕፍት እንደ አሉ መጻፍ አስፈላጊ መሆኑን እጨምራለሁ እነዚህም ጥበበ ሰሎሞን ጥበበ ሲራክ አስቴር እና ዮዲት ጦቢያስጦቢትቫ ትምህርተ ሐዋርያት የሚባል መጽሐፍና ዉፀወከ ሆኖም ወዳጆች እነዚያ የመጀመሪያዎች የተቀነኑ ቀኖናውያት ተብለው ሲታወቁ ሆስኮኛዎች ተነባቢዎች ምንባባውያት በመባል ይለያሉ ሆኖም ኅቡአት መጻሕፍት ምን ጊዜም አይጠቀሉሱም ነገር ግን በፈለጉበት ጊዜ የሚጽፉአቸው ከሐድያን ሐራጥቃዎች ዘዴ ተንኮል ነው ለማሳሳት መነሻ ይሆናቸው ዘንድ እንደ ጥንታውያት መጻሕፍት አድርጎ ለማሳየት ጊዜያችን ያመለክቱባቸዋልእ በዚህ ኛ መልእክተ አትናቴዎስ በዝርዝር የተቀመጡ የሚቀነኑ አምላካውያት መንፈስ እግዚአብሔር ያለባቸው መጻሕፍት ዝርዝር ሀ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ዘፍጥረት ዕዝራ ኛ ነህምይ ዘጸአት መዝሙራት ዘሌዋውያን ምሳሌያተ ሰሎሞን ፋ ዘጉልቁ መክብብ ዱዴ ዘዳግም ማሕልየ መሓልይ ኢያሱ ወልደ ነዌ ኢዮብ መሳፍንት ነቢያትደቂቀ ነቢያት ሩት ሆሴዕ ነገሥትኛ አሞጽ ነገሥት ኛ ሚክያስ ነገሥት ኛ ኢዩኤል ነገሥት ኛ አብድዩኦብድዩ ትሩፋት ኛ ዮናስ ትሩፋት ኛ ናሆም ዕዝራ ኛ ዕንባቆም ሣ ባዛ አሰለፍ ከ ጋዘሻርቸከህ ነገር ግን በእነሱ አማካይነት ደግ ሰዎችን ሶፎንያስ ሐጌ ከካርያስ ሚልክያስ ኢሳይያስ ኤርምያስ ባሮክ ሰቆቃወ ኤርሞያስ መልእክተ ኤርምያስ ሕዝቅኤል ዳንኤል የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ብዛት ተ ለሌ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት የማቴዎስ ወንጌል የማርቆስ ወንጌል የሉቃስ ወንጌል የዮሐንስ ወንጌል ግብረ ሐዋርያት ካቶሊካውያት ሐዋርያውያት ር መልእክታት ዘያዕቆብ ዝዮሐንስ ኛ ከይሁዳ የጳውሎስ መልእክታት ወደ ሮሜ ሰዎች ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ቆርንቶስ ስዎች ኛ ወደ ገላትያ ሰዎች ወደ ኤፌሶን ሰዎች ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎ ወደ ቆላስይስ ሰዎች ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ ወደ ተሰሎንቄ ስዎች ኛ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ዐደ ጢሞቴዎስ ኛ ዐደ ዕብራውያን ወደ ቲቶ ዐደ ፊልሞና አቡቀለምሲስ ዘዮሐንስ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ብዛት ከጴጥሮስ ኛ ክጴጥሮስ ኛ ዘዮሐንስ ኛ ዘዮሐንስ ኛ ማስታወሻ ሐ የንባብምንባባውያት መጻሕፍት ጥበበ ሰሎሞን ጥበበ ሲራክ ልከበ ዐሬርከርከፎ ሬኔ እፎፎአጢጠፎዉርፊርከፎዉ ከ ገጽ አስቴር ትምህርተ ሐዋርያት ፋ ዮዲት ዌ ኖላዊ ፄርማ ጦቢያስጦቢት በኛው የትልቁ አትናቴዎስ መልእክት በሁለት ተከፍለው የተመዘገቡት ቅዱሳት መጻሕፍትና የንባብ ምንባባውያት መጻሕፍት ብዛት የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት እና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት አምላካውያት መጻሕፍት ተ እና ምንባባውያት መጻሕፍት ብሉይ ኪዳን መጻሕፍት እና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ተ ስለዚህ በጠቅላላ ተ መጻሕፍተ ይሆናሉ ቀኖና ጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት ዘእንዚናዙ እንደሚታወቀው ስለቅዱሳት መጻሕፍት የሚናገረው የጎርጎርዮስ ነበቤ መለኮት ታኦጎሎስ ቀኖና በብዙዎች ጽሑፎች እና መድበላተ ቀኖናት አይገኝምጃ ቢሆንም በአብያተ ክርሰቲያናት ዘንድ ተቀባይነትን እንደ አገኘ አላጠራጠረም ጎርጎርዮስ ነባቤ መለከት በዚህ አንድ ብቻ ቀኖናው በግጥም ቅርጽ የሚከተሉትን ቅዱስት መጻሕፍት ይዘረዝራል «በባዕዳን መጻሕፍት ላለመሳሳት ምክንያቱም በተንኮል የተጻፉ መስሕታት መጻሕፍት መጻሕፍተ ሐሰት አሉ ወንድም ይህን የኔን የቅዱሳት መጻሕፍት እውነተኛ ቁጥር ተቀበል በታሪክ መጻሕፍት ሁሉም የጥንት የዕብራውያን ጥበብ መጻሕፍት አሉ የመጀመሪያው ዘፍጥረት እፉለጆሦእህእህ ክጻእኻርቪጩቬሂዐሃ ህርበሄ ካሩ ዕድር» ን ሊህጪየወእኣሂካሩ ብሀጴ ንለዐካኞርቤ የ ገጽ ለ ለእፀሂኳህእ ኗጩህዐኣዩር ያጨ ጀአርእበጩወኳኗዐ ኣቲ ህፀክዐክፆሊፀካርቬ ገጽዐፀ ህህህህላ ፎከ ቀጥሎ ዘጸአትና ዘሌዋውያን ከዚያም ዘኅልቁ ቀጥሎም ዘዳግም ከዚያም ኢያሱ ወልደነዌ እና መሳፍንት ስምንተኛ ሩት ኛ እና ኛ መጻሕፍት ግብራተ ነገሥትና ትሩፋተ ነገሥት የመጨረሻም ዕዝራ ይኖርዛል አምስት የግጥም መጻሕፍት ከእነሱም የመጀመሪያው ኢዮብ ቀጥሎም ሠሥዝሙረ ዳዊት ከዚያም ሦስት መጻሕፍተ ሰሎሞን መዘበብ ማሕልየ መሓልይና ምሳሌያተ ሰሎሞን እንደዚሁም አምስት መጻሕፍተ ትንቢታዊ መንፈስ ከእነዚህም ነቢያትደቂቀ ነቢያት አንድ መጽሐፍን ይዘው ይገኛሉ ሆሴዕና አሞጽ ኛ ሚክያስ ከዚያም ኢዩኤል ቀጥሎም ዮናስ አብድዩ አብድያስ ናሆናምና ዕንባቆም ሶፎንያስ ሐጌ ከዚያም ዘካርያስና ሚልክያስ ይህ አንድ መጽሐፍ ሲሆን ሁለተኛው መጽሐፍ ኢሳይያስ ቀጥሎም በኅፃንነቱ ነቢይ ሆኖ የተጠራ ኤርምያስ ከዚያም ሕዝቅኤል ዳንኤል በጸጋ የተጻፊ ትንቢ ንታውያት ግን መጻሕፍት በብሉይ ኪዳን በዕብራውን ፊደሎች ሆህያት ቁጥሮች መጠን መጻሕናትን ይይዛሉ አሁን ደግሞ የሐዲሱ ምሥጢር መጻሕፍት የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ይቀጠራሉ ማ ሄዎስ ለዕብራውያን ተአምራ ኢየሱስን ጻፈ ማርቆስ በጣልያን ሉቃስ በአካይያ ግሪክ ከሁሉም ታላቁ ሰባኪ ዮሐንስ ወልደ ነጎድጓድ ረድአ ሰማይ ጌላቱን ጻፉ ነ ከዚያም ግብረ ሐዋርያት ጠበብት ቀጥሎም የጳውሎስ መልእክታት በሌላም በኩል ሰባት ካቶሊካውያት መልእክታት ከእነሱም መልእክተ ያዕዋብ መልእክታት ሌጴጥሮስ መልእክታተ ዮሐንስ ኛ መልአክተ ይሁዳ ሁሉም መጻሕፍት እነዚህ ናቸው ከዚሁ ገጂ ታወሻ ከ ከእነዚህ እውነተኞች ቅዱሳት»እ መጸሕፍት ወይም መልእክታት በስተቀር ሌሎች መጻሕፍት አይኖሩም ስለዚህ በቀኖና ጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት «የተረጋገጡ» ተብለው ተመዝግበው የሚገኙት መጻሕፍት ዝርዝርሩ ሀ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ለ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት የማቴዎስ ወንጌል የማርቆስ ወንጌል የሉቃስ ወንጌል የዮሐንስ ወንጌል ግብረ ሐዋርያት የጳውሎስ መልእክታት ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ዐደ ቲቶ ወዐደ ፊልሞና ወደ ዕብራውያን ካቶሊካውያትሐዋርያውያት ዳዊትመዝሙር ሰሎሞናውያት ሦስት ኃፋ ኮዕሷሏዝመዐፔኋሽ ሃፔ«ሃሁጩ ፔኩ ዐህጩሃ ሄ ገጽ ቱ ዘፍጥረት መክብብ ዘጻአት ማሕልየ መሓልይ ዘሌዋውያን ምሳሌያት ዝጉልቁ ነቢያት ዘዳግምካልዕ ሕግ ሆሴዕ ኢያሱ ወልደነዌ አሞጽ መሳፍንት ሚክያስ ጺ ሩት ኢዩኤል መጻሕፍተ ግብራተ ዮናስ ነገሥትና ትሩፋት አብድዩአብድያስ ነገሥት ኛ ናሆም ነገሥት ኛ ዕንባቆም ነገሥት ኛ ሶፎንያስ ነገሥት ኛ ሐጌአንጌዎስ ሕጹጻን ኛ ዘካርያስ ሕጹጻን ኛ ሚልክያስ ዕዝራ ኛ ፋ ኢሳይያስ ዕዝራ ኛነህምያ ኤርምያስ ኹ መዝሙራት አምስት ሕዝቅኤል ኢዮብ ኸ ዳንኤል የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ብዛት ሀሀሀከ ወደ ሮሜ ሰዎች ሠቃጓልእክታት ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ዘያዕቆብ ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ዘጴጥሮስ ኛ ሬፅ ወደ ገላትያ ሰዎች ዘጴጥሮስ ኛ ወደ ኤፌሶን ሰዎች ዐ ዘዮሐንስ ኛ ሪ ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎች ቧ ዘዮሐንስ ኛ ወደ ቆላሰይስ ሰዎች ቪሦሐንስ ኛ ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ ከይሁዳ ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ በጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት ቀኖና ሰፍረው የሚገኙት ቅዱሳት መጻሕፍት ድምር የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት እና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ተ ይሆናል ህ መጻሕፍት ቀኖና አምፊሱኪዮስ ዘኢፃቀንሆን ስለ ቅዱሳት መጻሕፍት ቀኖና የሚናገረው ቀኖና ዘአምፈሉሎኪዮስ ዘኢቆንዮን የጎርጎርዮስ ነባቤ መሰኮት ታኦጎሎስ ቀኖና ሆኖ ይቆጠር የነበረበት ጊዜ ነበር ይህም በጥንት የእጅ ጽሑፎችና ኅትመቶች ከጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት ግጥም ሠራዎች ጋር ተያይዞ ይገኝ ስለነበር ነው ተብሎ ይተረካል ሸሀ የዕ ፅኛትሩሎ ሲኖዶስ ኛ ቀኖና እንደ ቀኖና አምፊሎኪዮስ ቆጥሮ ያጸደቀው ስለሆነ የግድ ይህ ቀኖና የአምፊሎኪዮስ ቀኖና መሆኑ ተቀባይነትን አግኝቷልጺ በቀኖና አምፍሎኪዮስ ዘኢቆንዮን ባለ ስንኞች ግጥሞች ወይም መዝሙሮች የተቃኙት ወይም የተያዙት እሙራትና ጽሓፉት በመንፈሰ እግዚአብሔር መጻሕፍት የሚከተሉት ናቸው «ከሁሉ በፊትበላይ ይህን ማጥናት ይገባፃልምክንያቱም አንድ አንድ ጊዜ መስማተ ቅዱሳት መጻሕፍት በውሸት ስም የታወቁ መጻሕፍት ያጋጥማሉ ስለዚህ የተቀደሰ ወይም የተከበረ ስምን የያዘ መጽሐፍ ሁሉ ርግጠኛ ቅዱስ መጽሐፍ አይሆንም በተለየ አንድ ሰው ሊል ይችላል ከነዚያ ጥቂቶች እውነተኛ ቃላት ጋር ተመሳሳይና ተቃራቢ ነገር ግን በመጨረሻ መስሕታትና በጣም አደገኞች የሆኑ መጻሕፍት ለምሳሌ የንጉሥ ሥዕልን መልክን የያዙ የሐሰት ገንዘቦችና መዳልያ በአሠራራቸው በዓይነታቸው በሸፍጥነት እየተቀረጹ እንደሚገኙ ሁሉ ስለዚህ በእግዚአብሔር መንፈስ ከተጻፉ መጻሕፍት እየአንድአንዱን እዘረዝራአለሁ በግልጥ ለማወቅ ትችል ዘንድ በመጀመርያ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍትን እዘረዝራለሁ አምስቱ ብሔረ ኦሪት ዘፍጥረትን ቀጥሎም ዘጸአትንና መካከለኛውን መጽሐፍ የያዘውን ዘሌዋውያን ከአሱ ቀጥሎ ዘጉልቁን ከዚያም ዘዳግምን ይይዛል ከእነሱም ኢያሱ ወልደነዌን እና መሳፍንትን ጨምሮ ቀጥሎም ሩትን እና አራት መጻሕፍተ ነገሥትን ሁለት ሕጹጻንን ከዚያም ኛ ዕዝራና ቀጥሎም ኛ ዐህ ነህርርዐእርዐህ ቫፀዐኽርሠህርካ ፔዕጁዐሃቦቁ ለይሩ ሃ እጩ ከሀ ዐምድ ለ ላ ዬ ሐአአካመዕፔለኻ ጄዕዛህጪሠጩጨ ፔመህ ሄ ሄኳ ፀመሃ ጄጪሃጩዉሃ ፕሊ ገጽ ፎጠ ህህህፍህላ። ተይዘው የሚገኙ ቅዱሳት መጻሕፍት ሀ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ዘፍጥረት መሳፍንት ዘጸአት ጺ ሩት ዘሌዋውያን ኛ ነገሥት ፋ ዘጉልቁ ኛ ነገሥት ጹ ዘዳግም ኛ ነገሥት « ኢያሱ ወልደነዌ ኛ ነገሥት ኛ ዜና መዋዕልትሩፋት ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ቀኖናት ዘላኦዶቅያ ዕፅዐኛ ቀኖና ቀኖናት ዘካርታጌኒስ ቅርጣግናኛ ቀኖና መልእክተ አትናቴዎስ ኛ መልእክት ቀኖና ጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት ታኦጎሎስታአሎጎስ ቀኖና አምፊሎኪዮስ ዘኢቆንዮን ሂህለስባለክየከዐ ወጋበዐቲከህ ኛ ዜና መዋዕልትሩፋት የማርቆስ ወንጌል ኛ ዕዝራ ሣ የሱቃስ ወንጌል ኛ ዕዝራ « የዮሐንስ ወንጌል መዝሙር ል ፖ ዲዴ ግብረ ሐዋርያት ኢዮብ የጳውሎስ መልእክታት ምሳሌያተ ሰሎሞን ወደ ሮሜ ሰዎች ምሳሌ ሰሎሞን ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ኛ መክብብ ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ኛ ማሕልየ መሓልይ ወደ ገላትያ ሰዎች ሆሴዕ ወደ ኤፌሶን ሰዎች አሞጽ ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎች ሚክያስማኬያስ ወደ ቆላስይስ ሰዎች ኢዮኤልኢዩኤል ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ አብድዩኦብድዩ ወደ ተሰሎንቆ ሰዎች ኛ ዮናስ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ናሆምናኡም ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ፅንባቆምአባኩምአባኩክ ወደ ቲቶ ሶፎንያስ ወደ ፊልሞና ሐጌአንጊዮስ ወደ ዕብራውያን ዘካርያስ ሰባትሐዋርያውያት መልእክታት ሚልኪያስማላኬያስ የያዕቆብ መልእክት ኢሳይያስ የጴጥሮስ መልእክት ኛ ኤርምያስ የጴጥሮስ መልእክት ኛ ሐዝቅኤል የዮሐንስ መልእክት ኛ ዳንኤል ፋ የዮሐንስ መልእክት ኛ ለ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት የዮሐንስ መልእክት ኛ የማቴዎስ ወንጌል የይሁዳ መልእክት ከቱ ቀኖናት በቱ ቀኖናትመ ተኃዘው የሚገኙ ቅዱሳት መጻሕፍት ሀ ለ ከብሉይ ኪዳን መጻሕፍትም ሆነ ከሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት መካከል ከቱ ቀኖናት በቱ ቀኖናት ተመዝግበው የሚገኙ መጻሕፍት የሉም በትርጉም ግን ባሮክ ሰቆቃወ ኤርምያስ እና መልአክተ ኤርምያስ በስም ተለይተው ባይጠቀሱም ከቱ ቀኖናት በቱ ቀኖናትበኤርምያስ ስም እንደ ታቀፉ ሁነው ይታሰባሉ ሆኖም ተቀባይነቱ አጠራጣሪ ከመሆን አያመልጥም በተለይ በተጠቀሱት ቀኖናት በሁለቱ ኛ ቀኖና ዘላኦዶቅያ ሎዶቅያ ንባባውያትና በመልእክተ አትናቴዎስ ኛ ቀኖናውያት መጻሕፍት ተብለው ተመዝግበው ሲገኙ በኛኛ ቀኖና ዘካርታጌኒስ ቅርንጣግና እና በቀኖና ጎርጎርዮስ ነባቤ መሰኮትታኦጎሎስ ኤርምያስ ሲባል ከትንቢተ ኤርምያስ ጋር እነዚህም ሦስት መጸሕፍት እንደሚታቀፉ ሆኖ ስለሚተረጐም ነው ከቱ ቀኖናት በ ቀኖናት ሰፍረው በዚህ መልክ በሁሉም ዕቱ ቀኖናት ሰፍረው የሚገኙት ቅዱሳት መጻሕፍት ከብሉይ ኪዳን መጻሕፍት መጻሕፍትና ከሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት በድምሩ ከ መጻሕፍት ጩ መጻሕፍት ናቸው ከቱ ቀኖናት ከቱ ቀኖናት ታቅፈው የሚገኙት ቅዱሳት መጻሕፍት ሀ ከብሉይ ኪዳን መጻሕፍት አስቴር መጽሐፈ አስቴር ከላይ እንደተጠቀሱት ቅዱሳት መጻሕፍት በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ቅዱስ ክቡር» እና በቀኖናት ዘላኦዶቅያ ሎዶቅያ ኛ ቀኖና እና በካርታጌኒስ ቅርጣግና ቀኖና ቀኖናውያትና ንባባውያት መጻሕፍት መካከል እና በመልእክተ አትናቴዮስየሚነበቡ ምንባባውያት መጻሕፍት በመባል የሌሎችን ቅዱሳት መጻሕፍት ቀኖናዊነት ባልተከተለ መልክ ተመዝግበው ከሚገኙት መጻሕፍቶት ጥበበ ሰሎሞን ጥበበ ሲራክ ዮዲት ጦቢያስ ትምህርተ የሚገኙት ቅዴሳት መጻሕናት ሐዋርያት እና ኖላዊ ከክፄርማ መካከል ሆኖ ይገኛል በቀኖየና ሀ ከብሉይ ኪዳን መጻሕፍት አምፊሎኪዮስ ዘኢቆንዮን ደግሞ በአንድ አንዶች ብቻ ተቀባይነት እንደ አለው ሆኖ ሰፍሮ ይገኛል ለ ከሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት መ ጸመ« ኸእ ሊ ከሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት አቡቀለምሲስ ራእየ ዮሐንስ ቀኖናት ዘካርታጌኒስ ቅርግጣባ ሥኛኛ ቀኖና ቀኖናት ዘላኦዶቅያ ሎዶቅያ ኛ ቀኖና መልእክተ አትናቴዎስ ኛ ቀኖና ጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት ቀኖናት ዘካርታጌኒስቅርጣግና ኛኛ ቀኖና መልእክተ አትናቴዎስ ኛ ኖና አምፊሉኪዮስ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ቀኖናት ዘላኦዶቅያሎዶቅያ ኛ ቀኖና ቀኖናት ዘካርታጌኒስ ቅርጣግናኛኛ ቀኖና » መልእክተ አትናቴዎስ ኛ » ቀኖና አምፊሉኪዮስ ዘኢቆንዮን ህህህህህ«ፎከፀሀበዐዘቲከኳ አቡቀለምሲስ ዘዮሐንስ በአንድ አንዶች ብቻ መሆኑ ተመልክቱ ይታያል ከቱ ቀኖናት በቱ ቀኖናት ተይዘው የሚገኙት ቅዱሳት መጻሕፍት ሀ ከብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ዮዲት ፋ መቃብያን ኛ ጦቢት ጥበበ ሰሎሞን መቃብያን ኛ ጥበበ ሲራክ ሰሎሞን በኛኛ ቀኖና ዘካርታጌኒስ ቅርጣግና «ቀኖናውያት መጻሕፍት» ተብለው ተመዝግበው ሲገኙ በመልእክተ የሚገኙ ናቸው ኛ መቃብያን ኛ መቃብያ እና መቃብያን በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ቅዱሳትና ክቡራት» በመባል ተጽፈው ከመግኘታቸው ጋር የመጀጆመርያዎች ሁለት መቃብያን በኛ ቀኖና ካርታጌኒስ ቅርጣግና ላቲን ሰነድ ቀኖናውያት መጻሐፍት ተብለው ተመዝግበው ይታያሉ ከቱ ቀኖናት በቱ ቀኖናት ብቻ ተቀንነው የሚገኙ መጻሕፍት መጻሕፍት ሲሆኑ ሁሉም በአሁኑ ጊዜ የኛ ቀኖና መጻሕፍት ዘዳግም ቀኖና ሁነው የሚገኙት ናቸው ቀኖናት ዘካርታጌኒስቅርጣግና ኛኛ ቀኖና ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ወይም መልእክተ አትናቴዎስ ኛ በመልእክተ በኛ ቀኖና ሌ ከሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ዘካርተጌኒስቅርጣግና እና በመልእክተ አትናቴዎስ ኛ ቀኖናዊ ቅኑን ተብሎ ተመዝግቦ ሲገኝ በቀኖና አምፊሎኪዮስ ተቀባይነቱ ከቱ ቀኖናት በአንድአንድ ቀኖና ብቻ ገባ ተይዘው የሚገኙ ቅዱሳት ሪ። ፎቲከጅ መለነከኒ እትናሄሎስ ሲል ቱ ሐዋርያውያት ትአዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስን ሳይሆን ራሱን ትምህርተ ሐዋርያትን ለ«ሂካ ወይም ይህ መጽሐፍ በብዛት ቁጥር ይታወቃል ትምህርታተ ሐዋሮያት ዐ መሆኑ ይበልጥ ይደገፋል ስለዚህ ሐዋርያውያት ትአዛዛት ምስስ ቀለሚንጦስ እና ትምህርተ ሐዋርያት ወይም ትምህርታተ ሐዋርያት አንድ መጽሐፍ አለመኖናቸው ይታያል ትምህርተ ሐዋርያት ከኛው ምዕተ ዓመት በኋላ ጠፍቶ ይገኝ ነበር ስለዚህም በኛ መልእክተ አትናቴዎስ «ትምህርተ ሐዋርያት» ሲባል ሰዎች ሊገነዘቡ ይችሉ የነበረው ሐዋርያውያት ትአዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስ ማለት መሆኑን ነበር ነገር ግን ይህ ትምህርተ ሐዋርያት በ ዓም እንደገና በመገኘቱ ሁለቱ መጻሕፍት ትምህርተ ሐዋርያትና ሐዋርያውያት ትእዛዛት አንድ አለመሆናቸው ሊታይ ችሏል ነገር ግን ቱ ሐዋርያውያት ትእዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስ ክቡራትና ቅዱሳት መጻሕፍት ተብለው ተመዝግበው ቢገኙም በበትሩሎ በተጠራው ኛ ዕኛ ሲኖዶስ በአለባቸው ቤተ ክርስቲያን በማትቀበላቸው ትምህርቶች ምክንያት ሳይጸድቁ ቀርተው ውድቅ ሁነዋል እንደሚታወቀው የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ይህን ሲኖዶስ አታውቀውም «ኖላዊ» ዑ የሚባለውን መጽሐፍ በሚመለከት ብዙ የሚታተት ባይኖርም ቅዱስ ጳውሎስ የጻፈው መጽሐፍ ግን ቁጥር ያልገባና «ወሪድየ ብሔረ ሮሜ» ብሎ የሚጀምር መጽሐፍ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ የግርጌ ማስታወሻ ፋ ከ ህፎር ንዑር ህዐርርህቢ ል»ህኪ ኪ ህኪ ል ዐዐዐ ፀይ ርቨፎ ፎዚ ኪ ቨፎቫርሃህፎ ዐር ከሮፎ ፅር ኢ ገጽ መሆኑ በአንድ በኩል ሲነገር በሌላ በኩል ደግሞ ፄርሜን የሚባል ሰው አንደጻፈውና ስለዚህም በዚህ ሰው ስም እንደተጠራ ይተረካል ነገር ግን ይህ መጽሐፍ በትክክል በመልእክተ አትናቴዎስ ኖላዊ እንጂ ኖላዊ ዘፄርማ ተብሎ አይገኝም እንግዲህ ከላይ በተመለከቱት ዕፅ ቀኖናት በፅቱም በሙሉ ወይም በአንድ አንዶች ወይም በሌሎች የተወሰኑት ቀኖናት በድምር ተይዘው የሚገኙት መጻሕፍት የብሉይ ኪዳን እና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍ መጻሕፍት ሁነው ሲገኙ በመጨረሻ ቅዱሳት መጻሕፍት መሆናቸው ተቀባይነትን አግኝተው በአሁኑ ጊዜ የሚገኙት መጻሕፍት በሁለት መልክ ይታያሉ በግሪክ ቤተ ክርስቲያን ቅዱስ ሲኖዶስ ፈቃድ በ አአዑ የታተመ የብሉይ ኪዳን መጽጠፍትን ስንመለከት የሚከተሉትን መጻሕፍት ይዞ ይገኛል ሀ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ዘፍጥረት ኛ ነገሥት ዘጸአት ኛ ዜና መዋዕል ትሩፋት ዘሌዋውያን ኛ ዜና መዋዕል ትሩፋት ፈ ዝዘጉልቁ ኛ ፅሪዝራ ጻ ዘዳግም ኛ ዕዝራ ፀ ኢያሱ ወልደነዌ ዮናስ መሳፍንት ናሆምናኡም ሩት ዕንባቆም አባኩም ኛ ነገሥት ነህምያ ኛ ነገሥት ጦቢት አለቃ ኪዳነ ወልድ ክፍሌ መጽሐፈ ሰዋስው ወግስ ወመዝገበ ቃላት ሐዲስ አዲስ አበባ ገጽ ላ ልከር ህ ፎህ ከ ህህህህህህ«ፎቪቲከወዐበበዐዘቲከዐየ ዉጪ ፈ ዷጪ ዷ «ፈ « ዮዲት አስቴር ኛመቃብያን ኛ መቃብያን ኛ መቃብያን ሊ መዝሙር ኢዮብ ምሳሌያተ ሰሎሞን መክብብ ማሕልየ መሓልይ ጥበበ ሰሎሞን ጥበበ ሲራክ ሆሴዕ አሞጽ ሚክያስ ኢዩኤል ብድዩኦብድዩ ዮናስ ናሆም ፅንባቆም ሶፎንያስ ሐጌ ዘካርያስ ሚልክያስ ኢሳይያስ ኤርምያስ ባሮክ « ሰቆቃወ ኤርምያስ መልእክተ ኤርምያስ ሕዝቅኤል ዳንኤል የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት የማቴዎስ ወንጌል የማርቆስ ወንጌል የሉቃስ ወንጌል ፋ የዮሐንስ ወንጌል ግብረ ሐዋርያት የጳውሎስ መልእክታት ወደ ሮሜ ሰዎች ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ገላትያ ሰዎች ወደ ኤፌሶን ሰዎች ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎች ወደ ቆላስይስ ሰዎች ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ ዴ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ቲቶ ፊልሞና ወደ ዕብራውያን የያዕቆብ መልእክት የይሁዳ መልእክት ህህላህላህላ። ህስለቫወየከቨ በዐከ በሌላም በኩል እንደተባለው ወደፊት የምንመለከተው መሆኑ እንደተጠበቀ ሆኖ በዕብራይስጥ ቋንቋ የሚገኙት መጽሐፈ ምዕራፍ ሦስተ ዕዝራና መጽሐፈ ነህምያ በሰብዓ ሊቃናትጽርእና ግእዝአማርኛ የቅዱሳት መጻሕፍት ቀኖናት ቅዱሳት መጻሕፍት የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት «መጻሕፍት ግእዝ ትርጉሞች ከቀዳሚ ቀኖና» ተብለው ሲታወቁ በዚህም ጊዜ መጽሐፈ ዕዝራ ሆኖ የሚገኘው መጽሐፈ ዕዝራ ካልዕ ሲሆን መጽሐፈ ዕዝራ ቀዳማዊ ግን መጽሐፈ ዕዝራ ዘዳግም ቀኖና ሆኖ ይታያል በአጭሩ በሰብዓ ሊቃናት ጽርእና ግእዝአማርኛ ቅዱሳት መጻሕፍት መካከል ሁለት መጻሕፍተ ዕዝራ መጽሐፈ ዕዝራ ቀዳማዊ መጽሐፈ ዕዝራ ካልዕና ከዚህም ከምዕራፍ ተከፍሎ የወጣ መጽሐፈ ነህምያ ሲገኙ በግእዝአማርኛ ቅዱሳት መጻሕፍት ዝርዝር ውስጥ ሌላ መጽሐፈ ዕዝራ ሱቱኤል ይገኛልግ» በአለፈው ምዕራፍ በተመለከቱት የጥንት አብያተ ከርስቲያናት ቀኖናት ሲኖዶሳውያትና የቤተ ክርስቲያን አባቶች ቀኖናት የተዘረዘሩት ቅዱሳት መጻሕፍትአምላካውያት መጻሕፍት ቀኖናቱ ወደ ግእዝ በተመለሱባቸው መልኮቻቸው ይመረመራሉ በመጨረሻም እነዚህ የግእዝ ትርጉም ቀኖናት ቅዱሳት መጻሕፍት ፍትሐ ነገሥትን ጨምሮ ከምንጮቻቸው ግሪክ ቀኖናተ መጻሕፍት በተለይ ከብሉይ ኪዳን እንደሰብዓ ሊቃናት ጋር ይመሰክራሉ ሲኖዶሳውያት ቀኖናት ሐዋርያውያት ቀኖናት ከአብያተ ክርሰቲያናት ቀኖናት በመጀመርያ የሚታዩት ሲኖዶሳውያት ቀኖናት ሲሆኑ ከእነዚህ ቀድመው የሚታዩት ሐዋርያውያት ቀኖናት ወይም ቀኖናተ ሐዋርያት ናቸው እነዚህንም ለመመልከት ሁለት ምንጮች ያጋጥሙናል ከእነዚህም አንዱ ፍትሐ ነገሥት ሲሆን ሌላው በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን «ሲኖዶስ» ተብሎ የሚታወቀው መድበለ ቀኖናት ነው ከዚሁ ገጽ ፍትሐ ነገሥት ፍትሐ ነገሥት ሲቀነባበር ለጸሐፊው እብነ አል አሳል በምንጨነት ያገለገሉት አራት ሐዋርያውያት ቀኖናት ወይም ቀኖናተ ሐዋርያት ወይም መጻሕፍተ ቀኖናት ተብለው በመቅድሙ ላይ ተመዝግበው ነብለለ ወ። መጻሕፍተ ዘፍጥረት ሙሴ አምስቱ ብሔረ ኦሪት ዘጸአት መጽሐፈ ጦቢት ንቢተ ኤርምያስ መክብብያለቦታው ጉንቢተ ዳንኤል ተግሣጽ የምሳሌ ሰሉሞን ምዕራፍና ሲሆን በእ ይህን ስም ይኮ ተቀርጽዋል መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን ጻሕባት ገ ጽ ሲኖዶስ ገጽ ፍትሐ ነገሥት አንቀጽ ነ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ከዚሁ ገጽ ሂህለህፎከዞ በዐቲከየ ትንቢተ ሕዝቅኤል ጥበበ ሰሎሞን መጽሐፍ በእንተ ሕፃዛናት መጻሕፍተ መቃብያን መጽሐፈ መቃብያ ነና መጽሐፈ መቃብያን ኛ ጥበበ ኢያሱ ወልደ ሲራክ ዐቢይ ትምህርት መጽሐፈ ዮዲት መጽሐፈ ኩፋለ የብሉይ ኪዳን መጽሐት ድምር ለ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት አርበዕቱ ወንጌላት የማቴዎስ ወንጌል የማርቆስ ወንጌል የጵቃስ ወንጌል የዮሐንስ ወንጌል መልእክታተ ሐዋርያት መልእክተ ኤጥሮስ ሬር ሕዝቅኤልና ዳንኤል በተራ ተዘዋውረዋል መጻሕፍተ መቃብያን በሪክ ቋንቋ በአባሪነት የተያዘውን ጨምሮ አራት ሲሆኑ በዚህ ትርጉማቸው ግን ሁለት ሁነው ተቀምጠዋል ተራቸውም ከአስቴር ቀጥሎ ነው መጽሐፈ ኩፋሌ ወደፈት አንዴ ም ኛ ቀኖና ቅዱሳት መኣሕፍት ዝርዝር ውስጥ አይገኝም ከዚህ ገጽ ፄ ንመለከተው በ ሐዋርያውያት ተኖናት መልእክተ ጴጥር ኛ መልእክተ ዮሐንስ ኛ መልእክተ ዮሐንስ ኛ መልእክተ ዮሐንስ ኛ መልእክተ ያዕቀብ መልአክተ ይሁዳ ሯግብረ ሐዋርያት መልእክታተ ጳውሎስ ወደ ሮሜ ሰዎች ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ቆሮንቶስ ሰሥች ኛ ወደ ገላትያ ሰሥች ወደ ኤፌሶን ሰሥች ወደ ፊልጽስዩስ ሰዎች ወደ ቆላስይስ ሰዎች ወደ ተስሎንሄ ስዎች ቨ ወደ ተሰሎንቴ ሰዎች ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ጢሞቴዎስ ወዴ ቲቶ ላህ ወየከህ ወደ ሠሬልሃ ህሠፊ ጎዜ ፃበሚገንገቦ ሪፕ ወደ ዕብራውያን አዛዘ ቀለሚንጦስ ኛ አቡቀለምሲስ ዘውአቱራአየ አዛዘ ቀለሚንጦስ ኛ ዮሐንስ አዛዘ ቀለሚንጦስ ኛ መልእክታተ ቀለሚንጦስና ህ አዛዘ ቀለሚንጦስ ፅኛ ስምንቱ ብሔረ ቀኖናት አዛዘ ቀለሚንጦስ ኛ ትእዛዛት አዛዘ ቀለሚንጦስ ኛ ትእዛዘ ቀለሚንጦስ ኛ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ብዛት ነው የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ህጥር ስለዚህም ሲናኖዶስ ቀኖናት ከኖርያት ቅዱሳን ዘጸሐፈ ዘዜቬነወ ተለሰሚንጦስ በእተ ጴጥሮስ ወ መምህሩ ወይእቲ ጉሰመይ አሀጠሳጉት ወጉልቆሙ አብጠሊሳት» የቅዱሳን ዘበርያት ሲኖዶስ እሷም ቀለሚንጦስ ስለ መሦፖህ አና ጴጥሮስ የጻፉትና አብጠሊሳት ተብ የምትጠራውና ቁጥራቸውም የሆነ» አብጠሊስ «ሀሎ በፍትሐ ነገሥ ብሰ። የመጀመሪያው ትአዛዝ አሱም ኣሷም ኦሪት ብሔጤሔር ሰምንቱ ብሔረ ኦሪት ዘፍጥረት ዘጸአት ዘሌዋውያን ዘጉልቁ ዘዳግም ዘኢያሱ መሳፍንት ሩት መጻሕፍተ ነገሥት መጽሐፈ ነገሥት ኛ መጽሐፈ ነገሥት ኛ መጽሕፈ ነገሥት ኛ መጽሐፈ ነገሥት ዶዎዶሦሠቹኮኑሁኡ ነ ሕጹጻን መጻሕፍትትሩፋገጎ መዝሙረ ዳዊት መጻሕፍተ ሰሎሞን ምሳሌ ሰሎሞን መክብብ ማሕልየ መሓልይ ፋ መጽሐፈ ኢዮብ ንዑሳን ነቢያት ደቂቀ ነቢያት ጡጹ ትንቢተ ሆሴዕ ትንቢተ አሞጽ ትንቢተ ሚክያስ ትንቢተ ኢዩኤል ጺ ትንቢተ ዮናስ ትንቢተ አብድዩ መጽሐፈ ሕጹጻን ኛ ትሩፋት ዱ ትንቢተ ናሆም መጽሐፈ ሕጹጻን ኛትሩፋት መጻሕፍተ ዕዝራ መጽሐፈ ዕዝራ ኛ መጽሐፈ ዕዝራ ኛ መጽሐፈ ኢዮብ ተራውን ለቋል ትንቢተ ዕንባቀም ትንቢተ ሶፎንያስ ትንቢተ ሐጌ ትንቢተ ዘካርያስ ትንቢተ ሚልክያስ ዐበይት ነቢያት ትንቢተ ኢሳይያስ ትንቢዙ ኤርምያስ ትንቢተ ሕዝቅኤል ትንቢተ ዳንኤል ፋ የብሉይ ኪዳን መጽሐፍት ድምር ሌ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት አርባዕቱ ወንጌላት የማቴዎስ ወንጌል የማርቆስ ወንጌል የሉቃስ ወንጌል የዮሐንስ ወንጌል ግብረ በዋርያት መልእክታተ ሐዋርያት መልእክታተ ጴጥሮስ መልእክተ ጴጥሮስ ኛ መልእክተ ጴጥሮስ ኛ መልእክታተ ዮሐንስ የሐዲስ መጻሕፍት ድምር ጠንስ ኛ መልእነ ዮሐንስ ኛ መልእ ዮሐንስ ኛ መልእክተ ያዕቆብ መልአክ ይሁዳ መልአክታተ ጻውሎስ ፋ ወደ ሮሜ ሰዎች ወደ ቀሮቶስ ሰዎች ኛ ፊ ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ገላጎ ሰዎች ወደ ኤፈሶን ሰዎች ፋፅ ወደ ፊልሯስዩስ ሰዎች ወደ ሃላስሪስ ሰዎች ሪሠሠልአሇ ወደ ተሰንቴ ሰዎች ኛ ወደ ተሰንቴ ሰዎች ኛ ወደ ጢቴዎስ ኛ ወደ ጢቴዎስ ኛ ወደ ቲት ፋ ወደ ፊዕሞና ወደ ዕ ራውያን መጽሐፈ ኩፋሌ በዚህ ቀኖና ተዘሏል በ ሕዋርያውያት ተኖና ኛ ቀኖና አለመኖሩንም እናስታውሳሰለን ህሰለስ ከ ዐከ በዚህ ቀናና ሥርህተ ሐዋርያት አቡቀለምሲስ ራእየ ዮሐንስ አልተመዘገበም ምክንያቱም በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ባለመኖሩ ሲሆን ይችላል ግን ደግሞ በእነዚህ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ኖና ሁለት መልአክታተ ቀለሚንቦነስና ስምንት መጻሕፍተ ቀለሚሜንስ ሐዋርያውያት ትእዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስ ተመዝግበው አንደሚገኙ እየታወቀ አልተወሰዱም ስለዚህ የብሉይ ኪዳንና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ድምር የብሉይ ኪዳን እና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ተር መጽሐፍት ናቸው «ሲኖዶስ ቀኖናት ክዘሐዋርያውያት ቅዱሳን ዘሀገረ ቀለሚንጦስ ወይእቲ ትሰመይ አብጠሊስየቅዱሳን ሐዋርያት ሲኖዶስ አሷም «አብጠሊስ» ተብላ የምትጠራ። መልእክተ ጴጥሮስ ኛ ወደ ፊሊሞና የቀላሚንጦስ መልእክታት በተጠቀሰው ተኖና ትርጉም ህበሊስ አልተያዝም መልእክታተ ዮሐንስ ወደ ዕብራውያን ሲኖዶስ ገጽ ከአራቱ ሲኖዶሳት ቀኖናት በሁለቱ ናኑሳት ቀኖናት መልእክተ ዮሐንስ ኛ በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ተኖና የተመዘገቡት መጻሕፍተ መቃብያን ሲሆኑ በአለፉት አራትብ ሲኖዶሳትቀኖናት በሁለቱ ኛውና ኛው ሁለት ሁለት በአንዱ ኛው አንድ መቃብያን ተይዘው ሲገኙ በሌላው አንዱ ኛው ግን አንድም መቃብያን አልተመዘገበም ጥበበ ሲራክ በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና እንደ ክቡርና ቅዱስ ባይታይም ቅሉ በዚህ ቀኖናም ሰፍር ይገኛል ህህህሃህላፎከ ሲኖደስ ቀኖናት ዘቅዱሳን ኮዋርያት አብጠሊሳት ሲኖዶስ ቀኖናት ዘሐዋርያት ትዱሳን አብጠሲስ ስ በያዚቸው ሕግና ሥርዐት መሠረት አንዳይሰሪ አለመሆኑን ቀደም ብሰን ገልጠናል በዚሀም ገጽ በዚ ረስጠጅ ተብሎ መነበብ ይኖርበታል ዲበኩሱ ዘውዴ ጪቋበዐቲከዐቨ ቀለሚንጦስ ትአዛዛት ምስለ ተሳሚንቦ ከሀ ዝ ታክ ስለቅዱሳት መጻሕፍት ዝርዝር የሚናገረው ተኖና የ ግልባጭ ትርጉም ረስጠጅ እንዲ በፍትሕ ነገሥቱ አን ስጠአ እና መጻሕባት ሰምአመናን ሀ ድ ሮርያውያት ቀኖና ሰከተው ረስጠብ መሠረት ረስጠብ ትከ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖናረስጠብ ረስጠጅ ገጽ ጨመጨጩመጩመመመመ ም ዘ ጃገ መመ መጅ ማታ መም በቤተ ክርስቲያን አመናን የተቀበሏቸው መጻሕፍት አምስቱ ብሔረ ኦሪት መጽሐፈ ኢያሱ ወልደነዌ መጽሐፈ መሳፍንት መጽሐፈ ሩት መጽሐፈ ዮዲት መጽሐፈ ነገሥትመጻሕፍተ ነገሥት አራት መጽሐፈ ነገሥት ቀዳሚዊና መጽሐፈ ነገሥት ካልዕ አንድ መጽሐፍ መጽሐፈ ነገሥት ሣልስና መጽሐፈ ነገሥት ራብዕ አንድ መጽሐፍ ሕጹጻን መጻሕፍት መጻሕፍተ ዕዝራ ጸሐፊ መጽሐፈ አስቴር መጽሐፈ ጦቢያ መጻሕፍተ ነገረ መቃብያን መጽሐፈ ኢዮብ መዝሙረ ዳዊት መጻሕፍተጥበበ ሰሎሞን መጻሕፍት ቆሀልት መክብብ ምሳሌ ማሕልየ መሓልይ ጥበብ ጥበበ ባጎር ወልደ ብኩ የነቢያት መጻሕፍት ዐበይት ነቢያት እነዚህም ኢሳይያስ ኤርምያስ ሕዝትኤል ዳንኤል ንኡሳን ነቢያትም ይቂቀ ነቢያት እነዚህም ሆሴዕ አሞጽ ሚክያስ ኢዩኤል አብድዩ ዮናስ ናሆም ዕንባቆም ሶፎንያስ ሐጌ ዘካርያስ ሚልክ ያስ ናቸው ከእነዚህ ውጪ ወይም ከእነዚህ የወጡ ጥበበ ኢያሱ ወልደ ሲራክ ለትምህርተ ሕፃናት እና ሌላውም መጽሐፈ ዮሴፍ ወልደ ኮርዮን እሱም መጽሐፈ መቃብያን መጻሕፍተ ሐዲስ ኪዳን አራቱ ወንጌላውያን ሰባኪያን ማቴዎስ ማርቆስ ሉቃስ ዮሐንስ መጽሐፈ አብረክሲስ መጽሐፈ ሐዋርያት ሰባቱ መልእክታት ከእነሱም የጴጥሮስ መልእክታት የወንጌላዊ ዮሐንስ መልእክታት የያዕቆብ መልእክት የይሁዳ መልእክት መጽሐፈ ጳውሎስ መልእክታት መጽሐፈ አቡቀለምሲስ ዘዮሐንስ ወንጌላዊ እንድትጸኑባቸው ያክዝናችሀ ሕገጋተ እነዚህ ናቸው የእነዚህም አምላካውያት መጻሕፍት ዝርዝር ፍትሐ ነገሥት አንቀጽ ምንጮች ረስጠአ እና ረስጠብ ከ ። ብሔረ ኦሪት ኦሪት ፍጥረት ኦሪት ዘሰውያን ኦሪት ጸአት » ዘጉቁ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ዕ ሲኖዶስ ገጽ መጽሐፈ ቅዳሴ በግእዝና በአማርኛ ገጽ ስለ ሁለት ኪዳናት አሁንም ለከ ላ ርህ ቁ ገጽ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ከዚሁ ገጽ እ ከዚሁ ገጽ ከዚሁ ገጽ ከዚሁ ገጽ ከዚሁ » መጨጩሠጨው ዱ » ዘዳግም ሕግ ፊ እ ዘኢያሱ ወልደ ነዌ ም » ዘመሳፍንት » ዘሩት አራቱ ብሔረ ነገሥት መጽሐፈ ሳሙኤል ቀዳማዊ » ሳሙኤል ካልዕ » ነገሥት ቀዳማዊ » ነገሥት ካልዕ ሁለቱ መጻሕፍተ ሕጹጻን ዜና መዋዕል ቀዳማዊ ዜና መዋዕል ካልዕ ሁለቱ መጻሕፍተ ዕዝራ ጹ ዕዝራ ቀዳማዊና ካልዕ እ» ሱቱኤል መጽሐፈ ነህምያ » ጦቢት ዉ » ዮዲት » አስቴር እ መቃብያን ቀዳማዊ » » ካልፅ » ኢዮብ ፈፋ መዝሙረ ዳዊት አምስቱ መጻሕፍተ ሰሎሞን መጽሐፈ ምሳሌ ዘሰሎሞን » ተግሣጽ » ጥበብ መኃልይ ዘሰሎሞን መጽሐፈ ሲራክ አራቱ ዐበይት ነቢያት ትንቢተ ኢሳይያስ ትንቢተ ኤርምያስ ትንቢተ ሕዝቅኤል ትንቢተ ዳንኤል አሥራ ሁለት ደቂቀ ነቢያት ትንቢተ ሆሴዕ » አሞጽ » ሚክያስ » ኢዩኤል » አብድዩ » ዮናስ « » ናሆም » ዕንባቆም » ሰፎንያስ ፋ » ጠጌ « » ቨካርያስ ሷ » ሚልክያስ ለ መጻሕፍተ ሐዲስ ኪዳን አርባዕቱ ወንጌላት የማቴዎስ ወንጌል የማርቐስ ወንጌል የሉቃስ ወንጌል ፋ የዮሐንስ ወንጌል ህህ ፍፎከ የዮሐንስ መልእክት ኛ የዮሐንስ መልእክት ኛ የዮሐንስ መልእክት ኛ የይሁዳ ሠልእክት አቡቃለሲስ ራእየ ግብረ ሐዋርያት የጳውሎስ መልእክታት ፅ ወደ ሮሜ ሰዎች ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ወደ ቆርንቶስ ሰዎች ኛ ኗ ወደ ገላትያ ሰዎች ዮሐንስ ወደ ኤፌሶን ሰዎች ሒሕ ስምንቱ መጻሕፍተ ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎች ኪዳን ኔፊ ወደ ቆላስይስ ሰዎች ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ ፈፋ ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ኛ ጹ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ወደ ጢሞቴዎስ ኛ ሁሰቱ መጻሕፍተ ኪዳን መጽሐፈ ኪዳን ኛ መጽሐሪ ኪዳን ኛ አራቱ መጻሕፍተ ሲኖዶስ ሥርዐተ ዮን ወደቲቶ ትአዛዝ ወደ ፊልሞና ጹ ግጽው ሠ ወደ ዕብራውያን አብጠሊስ የያዕቆብ መልእክት ዲድስቅልያ የጴጥሮስ መልእክት ኛ መጽሐረ ተለሚንጦስ የጴጥሮስ መልእክት ኛ በ ጠዋርያውያት ቀኖናት ኛቀኖና በ። ተግሣጽ የሚለው ርአስ ሁልጊዜ አያጋጥምም ከዚህም በስተቀር አቡቀለምሲስ ራእየ ዮሐንስ በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና አይገኝም ሲኖዶስ ቀኖናት በቅዱሳን ሐዋርያት አብጠሊሳት ኛ ቀኖና እና የ ሐዋርያውያት ኛ ቀኖና ከላይ እንደታየው በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀናና የሚገኙት መጻሕፍት ቁጥር ሲሆን በዚህ ግአዝ ትርጉም ቀኖናት አብጠሊሳት ኛ ቀኖና ሰፍረው የሚገኙት መጻሕፍት ቁጥር ነው ስለዚህ የግአዝ ትርጉም ቀኖና ወይም መጻሕፍትገኒ ጭማሪ ይዞ ይገኛል በሌሳ በኩል ከመጻሕፍተ መቃብያን አንደ መጽሐፈ መቃብያን ከመገኘቱ ጋር ከሁለቱ መልእክታተ ቀለሚንጦስ አንድዋ በአብጠሊሳት ተመዝግቦ የምትገ ይመስላል ተግሣጽም ከምሳሌ ሰሎሞን ተለይቶ ይገኛል እንግዲህ ይህ ሲቻቻል ነው የሁለት ወይም የሦስት መጻሕፍትቹ ልዩነት ሊታይ የቻለው ሲኖዶስ ሥርዐተ ቀኖናተ ሐዋርያት ትእዛዝ ኛ ቀኖና እና የ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና አሁንም በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ተዘርዝረው የሚገኙ ት መጻሕፍት ቁጥር ወይም ሲሆን ወ» ህህላለ። ፎቪከ በዚህ ግአኩዙ ትርጉሙ ሥርዐተ ሐዋርያተ ኛ ቀኖና ተዘርዝረው የሚገኙት መጻሕፍት ቁጥር ነው ሁለቱ ቁጥሮች ሲነጻጸሩ አንድም አኩል ሆነው ወይሦ አንዱ በልጦ ሊገኙ ቢችሉም ቅሉ ልዩነትም አለባቸው በሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ጥበበ ሰሎሞን ሳይኖር ጥበበ ሲራክ በሁለቱም አሰ ተግሣጽ አሁንም በዚህ ሥርዐትቀኖና ስአለተመለከተም መጽሐፈ ኩፉሌ በዚህ ቀና ናና ስልተመዘገበም ከመጸሕፍተ መቃብያንም አንዱም መጽሐባ አልተመለከተም መጽሐፈ ጦቢት በዚህም ቀኖና ተዘሏል ሁሰቱ መልእክታተ ቀለሚንጦስና ትእዛዛት ሐዋርያውያት ምስለ ቀለሚንጦስ አልተመለከቱም በዚህ ሥርዓተ ሐዋርያት ኛ ቀኖና እና በ ሐዋርያውያት ቀኖናት መካክል የተቃረ ልዩነት እንደ ተጠበቀ ሆና የሁለቱ ቀኖናት ቁጥሮች በ ወይም ቁጥሮች ላይጋጠሙ ችለዋል ሲኖዶስ ቀኖናት ዘሐዋርያት ቀዱሳን አብጠሊስ ኛ ቀኖና አና የ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ከ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀናና የተመዘገቡት መጻሕፍት ቁጥር ወይም ሲሆን አሁንም ይህ ቀኖና በግእዝ ትርጉም አብጠሊስ ኛ ቀኖና መጻሕፍት ዝርዝር ጋር ሲተያይ በአብጠሊስ ኛ ቀኖና የተዘረዘሩት ጻሕፍት ቁጥር ነው አሁንም የ ወይም የ መጻሕፍት ልዩነት ይታያል በዚህም ጊዜ ከላይ እንደተባለው በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ያልተመዘገቡ መጻሕፍት መጽሐፈ ኩፉሌ ጥበበ ሰሎሞን መጽሐፈ ጦቢያርጦቢት መጽሐፈ ዮዲት አቡቀለምሲስ መገኘታቸው ሲታይ በኛ ከዋርያት ቀኖና የተመለከቱት ሁለት መልእክታተ ቀላሚንጦስ በዚህ አብጠሊስ ስለዚህም በኛ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀናና ኛ ቀኖና ከላይ እንደተገለጸው ቀይቶ የተጨሠ ሰንዲ ሴሎፕ ያልተመዘገቡ ነገር ግን በአነዚህ ግእዝ ትርጉሞች ቀኖናት የሎዶቅያ ቀኖናት ቀኖናት ሲደነገጉ ኣንዴ አልነበረ በአንዱ ወይም በሌላው ሰፍረው የሚገኙት መጸሕፍት እነዚህይተረካል ናቸው ይህንም ከፍትሐ ነገሥት ጋር ማነጸር ይቻላል ዮዲት ስለዚህም ፍትሐ ነገሥትን ስንመለከት በመትድሙ ውሰጥ ጦቢት ከስቀመጣቸው የአብያተ ክርስቲያናት ጉባኤዎምፕ ሲኖዶላሳት ጥበበ ሰሎሞን ጦካከል ኛው ጉባኤ ሲኖዶስ የሎዶቅያ ላኦዶቅያ ጉባኤ ባሮክ ሲኖዶስ ነው በዚህም ሲኖዶስ ኤጴስ ቆኦ። ሳት ተካፍለውና ሰቆቃወ ኤርምያስ ስለ ክህነት አገልግሎት ጋብቻና ስለመስሉት ጉዳዩች ቀኖናትን ሠርተው ተለያይተዋል ስለዚህም ፍትሐ ነገሥት ይህን ስለ ቅዱላት መጻሕፍት ኩፉሌ በየትኛውም ሌላ ቀኖና ቢሆንም የማይገኝ ዝርዝር የሚናገረውን የሎዶቅያ ኛ ቀኖናቀኖና ቅዱሳት በሌላ በኩል በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖናየ ጸሕፍት አያውቁም ማለት ነው ኛው የመጨረሻው ተመዝግበው ሳለ ከሲኖዶስ ዘቅዱሳን ሐዋርያት ቀኖና ያውዖምኒቶኖና የቅዱሳት መጻሕፍትን ዝርዝር አይናገርም ነገር ግን ጥያቄ በስተቀር በቀሩት ቀኖናት ያልተወሱ ሁለት መልእክታተ ከቅዱሳት መጻሕፍት ውጪ የሆነ መጽፍ እንዳይነበብ ቀለሚንጦስ ናቸው ከዚህም ጋር በ ሐዋርያውያት ቀኖና መጻሕፍተ መቃብያን ተመዝግበው ሲገኙ በዚህ ቀኖና ግእዝ ትርጉም አብጠሊስ ኛ ቀኖና ሁለት መጻሕፍ ይታያሉ ስለዚህ በሲኖዶስ ዘቤተ ክርሰቲያን ትእዛዛት ኛ ቀኖና እና በዚህ አብጠሊስ ኛ ቀኖና ሁለት ሁለት መጻሕፍተ መቃብያን ሲዘረዘሩ በአብጠሊሳት ኛ ቀኖና አንደ መጽሐፈ መቃብያን ብቻ ተመዝግቦ ይገኛል ግን በሥርዐተ ሐዋርያት አንድም መጽሐፈ መቃብያን አይገኝም በቀኖናት ዘላኦዶቅያ ሎዶቅያ ኛ ቀኖና እና በቀኖናው ግእዝ ትርጉም መካከል የሚታዩት ግንኙነቶችና ልዩነቶች ስለቅዱሳት መጻሕፍት ዝርዝር ከሚናገሩት ቀኖናት አንዱ ኛ የሎዶቅያ ላኦዶቅያ ቀኖና መሆት ሲታወቅ ይህም ነሉስለህህ»ዌወከዐ መልእክተ ኤርምያስ አቡቀለምሲስ ራእየ ዮሐንስ ለክላል በቀኖናት ዘካርታጌኒስቅርጣግ ኛኛ ቀኖና እና በቀኖናው ግእዝ ትርጉም መካከል የሚታዩት ግንኙነቶችና ልዩነቶች ስለቅዱሳት መጻሕፍት ዝርዘር ከሚደነግጉት ቀኖናት ቀኖናተ ቅዱሳት መጻሕፍት መካከል አሁንም አንዱ ከቀኖናተ ክርታጌኒስ ቅርጣግና ና ኛው ቀኖና መሆኑ ይታወቃል በካርታጌኒስሰሜን አፍሪካ ክልል በተለያዩ ጊዜያት ሦስት ጉባኤያት ሲኖዶሳት በኤፖን በካርኪዶናካርታጌኒስ ዜ ፍትሐ ነገሥት መቅድም ክፍል ሲኖዶስ ገጽ በዐየተከ«የ በቀኖናተ አበውና በቀኖናቱ ግአዝ ትርጉሞቼ አምፊሎኪዮስ ኢንፃዮን ቤተ ክርስቲያን አንድትቀበላፐር ተምህርተ መለኮትን የምታስተምርባቸው ሥርዐተ አምልኮትን ምቫትፈጽምባቸው ሰሥርዐተ ቅዳሴ የምትገሰገልባቸው ሀነው ተደነገጉትን ወይም መደንገግ የሚኖርባቸውን የሚገባውን አምላካውያት መጻሕፍት ዝርዝር የሚመለከት ሠልሯኦትን በማስተላለፍና እና በካርታጌኒስ መደረጋቸው ሲታወቅ ስለቅዱሳቭች መጸሕፍት የሚናገሩት ቀኖናት ኛ ኛ ቀኖናት የተደነገጉት በ በተደረገው ኛው የካርታጌኒስ ጉባኤ ሲኖዶስ ነው ነገር ግን ፍትሐ ነገሥትን ስንመለከት በመቅድሙ ላይ ከተቀመጡጎ ጉባኤያት ሲኖዶሳት ቅደም ተከተል ዕኛውን ተሪ ይዞ የሚገነው የቅርጣግና ቀጠግ ካርታጌኒስ ሲኖዶስ ሲሆነጀ ጽናትን በመሥራት አልፈዋል ይህም በቅርጣግና ካርታጌኒስ ከተጠሩት ሲኖዶሳት ኛወች መልእክተ አትናቴዎስ መሆኑ ተሥጦልክቷል በዚህም ሲኖዶስ ኤሏሊስ ቆለሳቭ ለቂ ቅዱስ አትናቴዎስ ሲሩ ጳት ዘአለአስክንድርያ መካፈል የቻሉ ሲሆን ጋብቻንና አሠረ ክህነትን የሚመሰከቱ ለሩሲካ ዕለትበዓለ ፋሲካ በዓለ ትንሣዛ በአስተላለፈዐው ኛ ቀኖናትን ጸፈው ተለያይተዋልፋ መልኦክት ስለ አምላካውያት ጸሕፍትም ዝርዝር እንገዲህ በአንድ በኩል ስለቅዳሳት መጻሕፍት ይናገራል የሚደነግጉት ቀኖናት ቀኖናት የተሠሩት በቅርጣ በብ በተሰበሰበው ኛው ሲኖዶስ ሲሆን ፍትሐ ነገሥቱ የሚናገረው በ ስለተጠራው ኛው ሲኖዶስ ስለሆነ ይዘህ ቀኖና መጻሕፍትን አልተጠቀመበትም ማለት ነው ወደ ግእዝም ተተርጉመው የሚገኙት ቀኖናት ዘቅርጣግፃየ እነዚሁ ቀኖናት ናቸው ብዙዎችም ቢሆኑ ወደ ግእዝ ተተርጉመወ የሚገኙት የተወሰኑ ናቸው በዚህም መልክ ይህ ኛ የፋሲካ ። ኮጅሮጅ ዘፍጥረት ዘጸአት ኣሪ ዘሌዋውያንነ ዘጉልቁ ዘዳግም ኢያሱ መሳፍንት ሩት ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ኛ ትሩፋት ኛ ትሩፋት ኛ ዕዝራና ኛ ዕዝራ ነህምያ ጦቢት ዮዲት አስቴር ኛ መቃብያን ኛ መቃብያን ኛ መቃብያን መዝሙራተ ዳዊት ኢዮብ ዐዚከዐ« ሠ እክ መ ፊ ምሳሌያተ ሰሎሞን መክብብ ማሕልየ መሓልይ ጥበበ ሰሎሞን ጥበበ ሲራክ ሆሴዕ አሞጽ ሚክያስማኬያስ ፋ ኢዩኤል አብድዩኦብዩድ ናሆምናኡም ዮናስ ዕንባቆምአባኩም ሶፎንያስ ሐገአንጌዮስ ከዘካርያስ ሚልክያስማላኪያስ ኢሳይያስ ኤርምያስ ባሮክ ሰቆቃወ ኤርምያስ መልእክተ ኤርምያስ ሕዝቅኤል ዳንኤል አባሪ መቃብያን ኛ በሰብዓ ሊቃናት ዘንድ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ወይም ናቸው ጽርአግሪክ ሐዲስ ኪዳን ላኩ የሕዲስ ኪዳን መጸሕፍት ከማቴዎስ ወንጌል በስተቀር የተጻፉበት ቋንቋ ግሪክልሳነ ጽርእ እና ቁጥራቸውም ብዛታቸውም መሆኑ በአብዛኞቹ ዘንድ ተቀባይነት እንደአለው ይታወቃል በዚህ በኩል በግሪክ ቋንቋ ለመጻፋቸው ልዩነት ባይኖርም ቱጥራቸውን ብዛታቸውን በሚመለከት በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያንና በሌሎች አብያተ ክርስቲያናት መካከል ሰፊ ልዩነት አለ ይህም ልዩነት ሊመነጭ የቻለው በመጀመሪያ በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና መልእክታተ ቀላሚንጦስ አና ትእዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስ በክቡራትና ቅዱሳት መጽሕፍት ዝርዝር ውስጥ ተመዝግበው ስለሚገኙ በዚህ ጊዜ የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ተተ መጻሕፍት ሆነው ሲታሰቡ ችለዋል ነገር ግን በአንድ በኩል እነዚህ ትእዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስ መልእክታትን ጨምረው በውስጣቸው ባሉት ምሥጢራት ምክንያት ለሕዝብ እንዳይሰራጩ የሚል ሐረግን ቀኖናው ይዞ ከመገኘቱ ጋር በሌላ በኩል በሌሎች ቀኖናተ ቅዱሳት መጻሕፍት ተወስነው አይገኙም ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ መልእክታተ ቀለሚንጦስም ሆኑ ትአዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስ በሌሎች አብያተ ክርስቲያናት በአዲስ ኪዳን መጻሕፍት ውስጥ ገብተው አይቀጠሩም ምክንያቱም በ ኛ ኛ የትሩሎ ሲኖዶስ እንደሌሎች የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ተቆጥረው ሳይጸድቁ አልፈዋል በኢትዮጵያ ቤተክርስቲያን በኩል ግን በአንድ በኩል ይህንን ሲኖዶስ እንደማትቀበለው ሲታወቅ በሌላ በኩል የሁለቱም መልእክታተ ቀለሚንጦስ ሁኔታ ባይወሳም ቱ ትእዛዛት ምስለ ቀለሚንጦስ መጻሕፍተ ቀለሚንጦስ ብሔር ዘቀለሚንጦስ ሮደ ሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ተቆጥረው ይኸው የሐዲ ኪዳን መጻሕፍት እንዳሉ ይታመናል ግን የፍትሐ ነገሥት መተርጉማንና የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ሲቃውንት ጉባኤ የራሳቸው አመለካከት አላቸው ወደፊት እንመለከተዋለን ሪክ አዲስ ኪዳን እ የማቴዎስ ወንጌል ወደ ጢሞቴዎስ ኛ የማርቆስ ወንጌል ወደ ጢሞቴዎስ ኛ የሉቃስ ወንጌል ኸኻ ወደ ቲቶ የዮሐንስ ወንጌል ወደ ፊልሞና የሐዋርያት ሥራ ወደ ዕብራውያን የጳውሎስ መልእክታት ወደ ሮሜ ሰዎች ጴጥርስ ኛ ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ጴጥርስ ኛ ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች ኛ ዮሐን። ትንቢተ ዘካርያስ ፋ የዮሐንስ ወንጌል ፋ ዘትልቁ መጽሐፈ አስቴር ትንቢተ ሚልኪያስ የሐዋርያት ሥራ ዘዳግም መጽሐፈ ኢየብ የብሉይ ኪዳን ኛ ቀኖና መጻሕፍት የጳውሎስ መልእክታት መጽሐፈ ኢያሱ መዝሙረ ዳዊት መጻሕፍት ዘዳግም ቀኖና ወደ ሮሜ ሰዎች ወልደ ነዌ መጽሐፈ ምሳሌ ብ መጽሐፈ ዕዝራ ሱቱኤል ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች መጽሐፈ መሳፍንት መጽሐፈ ተግሣጽ መጽሐፈ ዕዝራ ካልዕ ኛ መጽሐፈ ሩት መጽሐፈ መክብብ መጽሐፈ ጦቢት ወደ ቆሮንቶስ ሰዎች መጽሐፈ ሳሙኤል ማሕልየ መሓልይ መጽሐፈ ዮዲት ኛ ቀዳማዊ ፋ ትንቢተ ኢሳይያስ መጽሐፈ አስቴር ወደ ገላጎ ሰዎች መጽሐፈ ሳሙኤል ካልዕ ትንቢተ ኤርምያስ መጽሐፈ ነገሥት ቀዳማማዊ ሰቆቃወ ኤርምያስ ፉ መጽሐፈ መቃብያን ቀዳማዊ ወደ ኤፌሶን ሰዎች መጽሐፈ መቃብያን ካልዕ ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎች መጽሐፈ ነገሥት ካልዕ ትንቢተ ሕዝቅኤል መጽሐፈ መቃብያን ሣልስ ወደ ቆላስይስ ሰዎች መጽሐፈ ዜና መዋዕል ትንቢተ ዳንኤል መጽሐፈ ሲራክ ወደ ተሰሱሰንቄ ሰዎች ቀዳማዊ ትንቢተ ሆሴዕ ጸሎተ ምናሴ ኛ ተረፈ ኤርምያስ ወደ ተሰሎንቄ ሰዎች ሶስና ኛ መጽሐፈ ባሮክ ወደ ጢቴዎስ ኛ መጽሐፈ ጥበብዘሰሎሞን ወደ ጢቴዎስ ኛ መዝሙረ ሠለስቱ ደቂቅ ወደ ቲት ህህለህሇ። » የ ኅትመት ቅዱሳት መጻሕፍት ብዛት የብሉይ ኪዳን መጻሕፍተና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ድምር ይሆናል ፈና ፊና ን ነ በ እና ሥርጭቶች ግአዝአማርኛ ቅዱሳት መጻሕፍት መካከል የሚታዩ ልዩነቶች በተከታታይ በእጅ ተገለብጠውም ሀኘ ታትመው የሚገኙት ቅዱሳት መጻሕፍት የአንዱ ኀትመት መጻሕፍት ከሌላው ኀትመት መጻሕፍት ጋር ሲተያዩ በመጠኑም ቢሆን ልዩነት ይታያል የመጀመሪያጦ በ የእጅ ጽሑፎች በ ፎቶ ኦፍሴት ኀትመት መጻሕፍት መካከል የሚታይ ልዩነት የለም ምክንያቱም በ ፎቶ ኦፍሴት የተነሱት ቅዱሳት መጻሕፍት የ የእጅ ጽሑፎች ናቸውና በእነዚህ የ የእጅ ጽሑፎች ወይም የ ፎቶ ኦፍ ሴት ኅትመትና የሀ ኅትመት ቅዱሳት መጻሕፍት መካከል የሚታዩ ልዩነቶች በ ፎቶ ኦፍ ሴት ኀትመት ቅዱሳት መጻሕፍት በአራት ክፍሎች ጥራኮች ተከፍለው በተለይ የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት በ ክፍሎች ጥራኮች ተመድበው መገኘታቸው ነው ከእነዚህም ኛውን ክፍል ጥራዝ ን ይዘው የሚገኙት መጻሕፍት ዘዳግም ቀኖና ሲሆኑ በ ኀኅትመት ግን የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት እንደ መጻሕፍት ዘቀዳሚ ቀኖና እና እንደ መጻሕፍት ዘዳግም ቀኖና ሁነው ተከፍለው ሳይሆን እንደ ግሪክ ብሉይ ኪዳን ሰብዓ ሊቃናት ተራ ቅደም ተከተልን ይዘው ይገኛሉ በዚህ መልካቸው መጽሐፈ አስቴር በሁለት ማለትም እንደ መጽሐፍ ከቀዳሚ ቀኖና እና እንደ መጽሐፍተ ዘዳግም ቀኖና ተብሎ ሳይለይ መጽሐፈ ሶስና ጸሎተ ወይም መዝሙረ ሠለስቱ ደቂቅ እና ተረፈ ዳንኤል ምስልና ዘንዶ ከትንቢተ ዳንኤል ። ቫፍ ብሉይ ኪዳን እንደ ሰብዓ ሊቃናት ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐኒስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ መጽሐፈ አስቴር በ የአጅ ጽሑፎች ወይም በ ፎቶ ኦፍሴት ኅትመት በመጻሕፍት ዘዳግም ቀኖና በግልጽ ሰፍሮ አይገኝም አስቴር መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻጸሕፍት ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ መጽሐፈ አስቴር በኛ ቀኖና መጻሕፍትመጻሕፍት የሰብዓ ሊቃናት መጽሐፈ አስቴር ከፍ ያሰ መርዶክዮስ ሕልምን አየ ። መጽሐፈ ዕዝራ ሱቱኤል መጽሐፈ ዕዝራ ሱቱኤል በሚ ስም የሚታወቀው መጽሐፍ በሁሉም ቅዱሳት መጻሕፍት በ የአጅ ጽሑፎች የመጽሐፈ ባሮክ የመጨረሻ ምዕራፈ ነውናሩ« በሌላ በኩል መሷእክተ ኤርምያስ ከዕቱ ቀኖናት በሁለቱ ቀኖናት ተመዝግቦ ሲገኝ በግእዝ ትርጉም ቀኖናት ተይዞ የሚገኘው አይደለም ጸሎተ ምናሴ ጸሎተ ምናሴ በመባል የሚጠራ መጽሐፍ ከ ኅትመት መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት በስተቀር በሌሎች በ የእጅ ጽሑፎች ወይም በ የፎቶ ኦፍ ሴት ኅትመትና በ ኅትመት ቅዱሳት መጸሕፍት መካከል የሚገኝ አይደለም ጸሎተ ምናሴ በግሪክ ሰብዓ ሊቃናት ብሉይ ኪዳን መጻሕፍትም አይገኝም በቀኖናተ ቅዱሳት ምዕራፍ መጽሐፍ ቅዱሩስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና ነዲስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ ለለለለ ለላቨ ሀ ህር ዩቦ። ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ የግርጌ ማስታወሻ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ማስታወሻ ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገ የግርጌ ጃቫ ዌ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ የግርጌ ማስታወሻ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገ የግርጌ ማስታወሻ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ የግርጌ ማስታወሻ ፈፋ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገ የግርጌ ማስታወሻ በከበኮ ስለ ካህናትና ምእመናን ትእዛዛት የቀኖና የመጀመሪያ ሐረግ ብቻጆ ጹ ሐዋርያውያት ቀኖናት በሱርስጥ ሰመንቱ ብሔረ ቀኖናትና በዐረብኛ ሰመንቴ ብሔረ ቀኖናት መካከል ያለው ልዩነት ሱርስጥ ሰመንቱ ብሔሪ ቀኖናት መጻሕፍት ኪዳናትን ሲይዝ ዐረብኛው ሰመንቱ ብሔረ ቀኖናት ሁለቱን ኪዳናት አንድ አድርጐ ነው ይዞ የሚገኘው ቀኖናት ሐዋርያውያትን በሚመለከት ሱርስጥ ስምንቱ ብሔረ ቀኖናት ቱን ሲይዝ ዐረብኛው ቱን ነው ይዞ የሚገኘው ስለዚህ መጻሕፍትን ለማሟላት በሱርስጥ ሰመንቁ ብሔረ ቀኖናት የማይገኘውን ቅብጣዊ ቤተ ክርስቲያናዊ ትእዛዝ ይዞ ይገኛል የቀረው ልዩነት በሌሎች የሰነዶች ምልዓትና አድገት ብቻ ነው ቅብጥ ሰብዓቱ ብሔረ ቀኖናት ዘቀለሚንጦስ ቀለሚንጦስ ቅብጣዊ ሰብዓተ ብሔረ ቀኖናት የዐረብኛው ሰመንቱ ብሔረ ቀኖናት ሰባቱ መጻሕፍት ግልባጭ ነው ማሰትም የዐረብኛውን ስምንቱ ብሔረ ቀኖናት የመጀመሪያውን መጽሐፍ ኪዳን ዘእግዚእን ስለማይዝ ነው በሌላም በኩል ዐረብኛው ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ የግርጌ ማስታወሻ ፈ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ የግርጌ ማስታወሻ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ የግርጌ ማስታወሻ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ሩ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ ስምንቱ ብሔረ ቀኖናት ሐዋርያውት ናናትን ሲይዝ ቅብጥ ስብዓቱ ብሔረ ቀኖናት ሐዋርያውያት ኖናትንረስጠጅን ነው ይዞ የሚገኘው በአጭሩ አሁንም በሱርስጥ ዐረብኛና ቅበጥ ብሔራተ ቀኖናት ዘቀለሚንጦስ የጐላ ልዩነት እምብዛም አይፖይም የግአዝ ሰመንቱ ብሔረ ቀኖናት ዘቀለሚንጦስ በኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን «ሲኖዶስ ዘአበው ሐዋርያት ቅዱሳን» በሚል ርእስ በሚታወቅ መድበለ ቀኖናት ሰመንቱ ብሔረ ቀኖናት ዘቀለሚንጦስ ተመዝግበው ይገኛሉ በአጭሩም ይህ ሲኖዶስ በውስጥ ከያዘቸው ልዩ ልዩ ቀኖናት የመጀመሪያዎች ልዩ ልዩ ስምንቱ ሐዋርያውያት ቀኖናት ናቸው አነሱም የሚከተሉት ናቸው ቀኖናት ዘአበው ቀኖናትሲኖዶስ ክቤተክርስቲያን ቀኖናት ሲኖዶስ ዘቀለሚንጦስ ዘጸፈ ኤጥሮስ ረድእ ርእሰ ሐዋርያት ቀኖናትሲኖዶስ መጽሐፈ ዜናሆሙ ለሐዋርያት ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔረ ሕግ ወቀኖና ገጽ እነዚህ ወይም ቀኖናት በፍትሐ ነገሥት ረስጠብ ቀለሚንጦስ ዳግም ተብለው የሚጠቀሱት ቀኖናት ናቸው እነዚህም ቀኖናት በፍትሐ ነገሥት ረስጠጅ ቀለሚንጦስ ሣልስ ተብለው የሚታወቁት ቀኖናት ናቸው ሲኖዶስ ገጽ እነዚህ ቀኖናት በፍትሐ ነገሥት አልተመለከተም ሲኖዶስ ገጽ ቀኖናተ ሐዋርያት በፍትሐ ነገሥት «ዓይን በሚል ምኅጻረ ቃል እንደ ሚጠቀሉሱ ተጠቅስውም ባይገኙ ቐሉ የተመለከቱት ቀኖናትሥርዐተ ጽዮን ናቸው ሲኖዶስ ገጽ ዲበኩሉ ዘውዴ ፍትሐ ነገሥት ብሔሬ ሕግ ወቀኖና ገጽ ህህህህ ከ ህቨበዐዘከ ቀኖናት አብጠሊሳት ነሐዋርያትሠ ቀኖናተ ስምኦን ቀነናዊ ቀኖናትሥርዐተ ሐዋርያትቓ ቀኖናትአብጠሊስ ሐዋርያትመሣ ስምንቱ መጻሕፍተ ቀለሚንጦስ ከዚህ ቀጥሎ ይህ ሲኖዶስ ሲኖዶሳውያትንና ሌሎችንም ልዩ ልዩ ቀኖናት ከዘረዘረ በኋላ ስምንት መጻሕፍተ ቀለሚንጦስንስምንቱ ብሔረ ቀኖናት ዘቀሰሚንጦስን በመጨረሻ ይዞ የሚገኝ ሲሆን እነዚህም ስምንት መጽሐፍተ ቀለሚንጦስ ከላይ ከተመለከቱት ቀኖናትስምንቱ ብሔረ ቀኖናት የተለዩ ሆነው ይታያሉ ስለዚህም በመጀመርያ ቅዱስ ቀለሚንጦስ ሲል ጀምሮ የተለያዩ ርአእሶችንም ሆነ ወይም ቀኖናትን ሳያመለክት በስድ ንባብ ብዙውን ክፍል ቢዘረዝርም የሚከተሉት ርእሶች ለንባቡም ቢሆን መነሻ ሆነው ይገኛሉ «ፈቅዱስ ቀለሚንጦስ» በሚል ርእስ ተነስቶ ከቀኖናውያት ትእዛዛት ጋር እምብዛም ያልተያያዘ ታሪክን በመተረክ ግን በሁለት ንዑሳን እንበላቸው ክሉኘ ተከፍሎ ስለሚጨርስ ሲሆን ይችላል ከስምንቱ መጻሕፍት ሁለቱን እንደያዘ ሆኖ ተቆጥሮ የሚከተለው መጽሐፍ እንደ ና መጽሐፍ ተቆጥሮ ይገኛል መጋፎወሠ ቀኖናት አብጠሊሳት በፍትሐ ነገሥት ረስጠአ ቀሰሚንጦስ ቀዳማዊ የሚባሉት ናቸው ሲኖዶስ ገጽ ጸጹ እነዚህ ቀኖናት በፍትሐ ነገሥት አልታወቁም ሲኖዶስ ሥርዐተ ቀኖናተ ሐዋርያት ቅዱሳን ሲኖዶስ ገጽ ቀኖናት ዘሐዋርያት ቅዱሳን ሲኖዶስ ገጽ በቁጥሮች የሰፈሩት ሐዋርያውያት ቀኖናት በተለያየ ቅርጻቸው ይሁን እንጅ የ ሐዋርያውያት ቀኖናት ትርጉሞች በመሆናቸው አንድ ዓይነት ናቸው ሲኖዶስ ገጽ ለለሳፎከ ቀዳሚ ምሥጢራተ ዘከሠተ ጴጥሮስ ንቀድም ወንጽሕፍ ኃይለ ወተአምረ ዘነገሮ ጴጥሮስ ርአሰ ሐዋርያት ለቀለጊንጦስ ሥርዐት ዘቅድስት ቤተ ክርስቲያን ቨነሮ ጴጥሮስ ለቀለሚንጦስ ረድአእ ቀለሚንጦስ ሣልስ በትር ዘዘበጦ ለሰይጣን እንግዲህ እነዚህ በሌላ መልክ ስምንቱ መጻሕፍተ ቀለሚንጦስ በመባል የሚታዩት መጻሕፍት በጣም ዝርዝር ከመሆናቸው ጋር ሥነ ሥርዐትን ተከትለው የተቀረጹ ከአለመሆናቸውም በላይ በሌላ በኩል እነዚህ ስምንት መጻሕፍት ናቸው በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና «ክቡራት ቅዱሳት» ተብለው የተቀመሩት። ለከቱትን ቅጽሎች ስንመለከት እየአንድአንዱ ቅጽል ሰፊና ጥልና ትርጉምና ትርጓሜ ያለው ነው እነዚህን ቅጽሎች በሚሠለከት በመተርጉማነ ቀኖናት በቀኖናቱ አንድምታ ትርጓሜ በአገራችን በብዛት በይታወቅምና ይህ ዓይነቱ ትርጓሜ ተሰጥቶአቸው ሊያጋጥም ባይቻልም ሰፊና ጥልቅ ትንተና ተደርጉባቸዋል ጥልቅ ግንዛቤም ዳብሮባቸዋል ስለዚህ በዚህ ጽሑፍ ከላይ እንደተመለከተው መሰል ሰፊ ትንተና አካፄዶ ጥልቅ ግንዛቤን ለማስጨበባ ከመጽሐፉ ዓላማና ግብ ጋር አይፄድም ባይባልም በጣም ያሰፋው ስለሚችል በአጭር ሐረጎች የመወሰን ግዴታ አስፈላጊ ኖ ተገኝቷል ክቡራትና ቅዱሳት «ክቡራትና ቅዱሳት» ሕዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ሰዱሳት መጻሕፍት የሰጣቸው ቅጽሎች ሲሆኑ አነዚህም ቅጽሎቫ ቅዱሳት መጻሕፍት ከሁሉም የላቀ ክብር ልዕልናና ቅድስና ያላቸው መጻሕፍት መሆናቸውን ያሳያሉ ንባባውያትና ምንባባውያት እ ንባባውያት» የሚል ጽልን ለቅዱሳት መጻሕፍት የተጠቀሙት ሐዋርያውያቲ ቀኖናት ኛ ቀኖና ኛ ቀኖና ዘላኦደቅያ ሉሎዶቅያ እና ቀኖና ዘካርታጊኒስ ቅርጣግና ሲሆኑ ለማሳየት የፈለጉት ለቤተ ክርስቲያን ትምህርትና አገልግሎት በግድ መነበብ ያለባቸውን መጸሕፍት ነው «ምንባባውያት» የሚል ቅጽልን የተጠቀመ ታላቁ አትናቴዎስ ሲሆን ቅዱስ አትናቴዎስ ቅዱሳት መጻሕፍትን በሁለት ከፍሎ ነው የሚያሳየው በሠጀመርያ ለአብዛኞቹ መጸሕፍት መቀነን መደንገግ የሚገባው አምላካውያትና ጽሑፋት በመንፈሰ እግዜአብሔር የሚል ተጽልን ሰጥቶ ከለየ ቡኋላ ለሌሎች ለተወሰኑ መጻሕፍት መነበብ የሚኖርባቸው ዘበዘከየ መ ፊ ቀኖና ካርታጌኒስ ትርጣግና መልእክተ አትናቴዎስ ፉ ቀኖና ጎርጎርዮስ ነባቤ መሰኮት ቀኖና ካርታጌኒስግርጣግና ዐ መልእክተ አትናቴዮስ ኣስለበለወየከዐ ግዴታ የሌለባቸው ምንባባቄሁያት» የሚል ቅጽልን ሰጥቶአቸው አልፍዋል ቀኖናውያትና ምቅናናውያት ቤተ ክርስቱያን እንድትቀበላቸው የተደነገገ «ቀኖናውያት» የሚል ቅጽልን ለቅዱሳት መጻሕፍት ሰጥተው የሚገኙት ኛ ቀኖና ዘላኦዶቅያ ሎዶቅያ እና ቀኖና ዘካርታጌኒስ ቅርጣግና ሲሆኑ መቀነን መደንገግ የሚገባቸው «ምቅናናውያት» የሚለውን ቅጽል ትልቁ አትናቴዎስ ለእነዚሁ ቅዱሳት መጻሕፍት ሰጥቶ ይገኛል እሙራት ለቅዱሳት መጻሕፍት ከሁሉም ይበልጥ የታወቁ የተረጋገጡ እሙራት» የሚለውን ቅጽል ለቅዱሳት መጽሐፍት ሰጥተው የሚገኙት ቀኖና ሰርጎርዮስና ቀኖና አምፊሉሎኪዮስ ዘኢቆንዮን ናሻው አምላካውያት ስለ ትምህርተ መለኮትና ሥርዐተ አምልኮት የሚናገሩት ቅዱሳት መጻሕፍት «አምላካውያት» የሚለውን ቅጽልን ሰጥተው የሚገኙት ቀኖናት ቀናና ክዘካርታጌኒስ ቅርጣግና እና መልእክተ አትናቴዎስ ሁነው ይገኛሉ ይህ ቅጽል ቤተ ክርሰቲያን እንደትቀበላቸው ሰታዘዙ ቅዱሳት መጻሕፍት ዱሳት»ህ ከሚለው ቅጽል ጋር በአማራጭነት የምንጠቀምበት ቅጽል ነው ጽሑፋት በመንፈሰ እግዜአብሔር እግዜአብሔር ተጽሕፋ ይህ የመጨረሻ ቅጽል በግሪክ ቋንቋ አንድ ድርብ ቃል ቴኦኘኔፍታ ጡሀ ሁለት ቃላት ተደርበው ቴኦና ኘኔብማ አምላክና መንፈስ ዝነፎህበ ተጣምረው የተፈጠረ ሲሆን በግእዝ አንድ ድርብ ቃል መሆኑ ሊቀር የማይችል እንኳን ቢሆን አንድ ወጥድርብ ቅጽል ፍትሐ ነገሥት አንቀጽ ለስለፎከ እንደሌለባቸው የሚያሳየው ቅጽል ነው ክበመንፈሰ ዝርዝራቸውን ይዘዋል ለማለት አላስቻለም መጻሕፍት ዝርዝርና ልክ ለዚህም የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ቅዱስ ሲኖዶስ እንዲጠራና ሊገኝ ባለመቻሉ በሐረግ ተተክቷል «ዘበመንፈሰ እግዜአብሔር ተጽሕፈ» ይህ ቅጽል ለቅዱሳት መጻሕፍት የተሰጠው በታላቀ አትናቴዎስ መልእክተ አትናቴዎስ እና ቀኖና ዘካርታጌኒስ ቅርጣግና ሲሆን ይህ ቅጽል ሰቅዱሳት መጻሕፍት ከዘረዘሩት ቅጽሎች ሁሉ የበለጠ የቅዱሳት መጻሕፍት ባሕርይ ገላጭ ቅጽል ነው ስለዚህ ቤተ ክርስቱያን ለትምህርተ መለኮትና ሥርዐተ አምልኮት በምንጨነት ልትገለገልባቸው የታዘዙት ቅዱሳት መጻሕፍት በመንፈሰ እግዜአብሔር ከተጻፉት ውጪ መሆን ከዚህ ጋር አንድ አንድ ቀኖናት ቤተ ክርስቲያን እንድትቀበላቸው የታዘዙት መጻሕፍት «ፀክቡራትና ቅዱላትነ አንባባውያትና ምንባባውያት»ሃ «ቀኖውያትና ምቅናናውያት» «አሙራት» «አምላካውያትና ጽሐፋት በመንፈሰ እግዜአብሔር» የሚሉ ቅጽሎችን እየሰጡ ቬሼቬገኙም ቅሉ ከተዘረዘሩት መጻሕፍት ውጪ ሴሎች መጻሕፍትም እንደይኖሩ በሩን ዝርዝርሩን አይዘጉም ሌሎች ደግሞ ከእነዚህ ቅጽሎች መካከል የተወሰኑትን መስጠት ግን አነዚህ መጻሐፍት እነዚህ ናቸው በማለት ከኣነዚህ ከተዘረዘሩት መጻሕፍት ውጪ መጨመር ወይም መቀነስ እንደማይቻልም ይደነግጋሉ ሆኖም ቅዱሳት መጻሕፍት የመጨረሻ ቀኖናዊ ስለዚህም በአብያተ ክርስቲያናት መካከል የቁጥር ልዩነት የሚታየው ለምሳሌ በግሪክ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቱያን እስከ አሁን ድረስ ለቅዱሳት የመጨረሻ ውሳኔ አልተሰጠም ኛ ጢሞ በቲከ« እንዲወሰን ጥረት እየተደረገ ቢሆንም እስከ አሁን ይህ ሲኖዶስ ሊጠራ አልቻለም ሆኖም ወደ ዝርዝር መግባቱ የሚያስፈልግ አይመስልም የካቶሊክ ቤተ ክርስቲያንን በሚመለከት በ በፍሎሬንድያ በትሪንዶን በ እና በቫቲካን በ በተጠሩ ሲኖዶሳት አብዛኛውን የኢልጳን ካርጋጌኒስ ቅርጣግና አና ሲኖዶሳት ውሳኔዎችንና የኢናኬንድዮስ ኛ መልዕክትን መሠረት በማድረግ ወደ መጨረሻ ውሳኔ መድረሷ ይታወቃል እንግዲህ ስለ ቅዱሳት መጻሕፍት አንድም እነዚህ ናቸው ወይም ክቡራትና ቅዱሳት ወዘተ ቅዱሳት መጻሕፍት በማለት የሚናገሩት ቀኖናትን ተመልክተናል ከእነዚህ ቀኖናት መካከል እስከ ደረሰንበትጉ ሁኔታ ወደ ግእዝ ተተርጉመው የሚገኙት ሐዋርያውያት ቀኖናት ቢሆኑም በኛው ቀኖና ዝርዝር ግን ሌሎችም ዝርሮች እንደተጠበቁ ሆነው በዚህ ቀኖናም ባይሆን በሌሎች ቀኖናት የተያዙ መጻሕፍት አልቀሩም እንዲያውም ከዚህ አልፎ በትኛውም ቀኖና ያልተመለከተ መጽሐፍ ኩፉሌ ተይዞ ይገኛል ታሪኩ ይህ ብቻም አይደሰም ከ ሐዋርያውያት ቀኖናት ተመልሰዋል የሚባሉት ቀኖናት መጻሕፍተ ቀኖናት ሁነው ይገኛሉ እነዚህም አንድም ርስ በራሳቸው ወይም በጠቅላላ ከቱ ቀኖናተ ቅዱሳት መጻሕፍት ጋር በማነጻጸር አንዲታዩ ተደርጓልጆ አሁንም እነዚህ ቀኖናት መጻሕፍተ ቀኖናት በግእዝ ትርጉሞች ሰነዶች ግን «ሲኖዶሳት» በሚል መነሻ ይታወቃሉ ስለ ቅዱሳት መጻፍት ቀኖናት አዋጅ ርበኪ ዐበ ርህዜዐ ይክበልቨር ር ኮሰሬ ርከር የሚከተለው ሰንጠረዥ ቁ ገጽ ይህንም ለማጠቃለል የእነዚህ ሲኖዶሳት የመጨረሻ ኖናት እና በመካከላቸወ ከተመለሱበት የ ኒነዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ጋር በሃነጻጸር ልዩነታቸውንና ንድነታቸውን ለማሳየት ሲቻል በመጨረም ከእነዚህ ሲኖዶሳት ይ በመመሥረት ቅዱሳት መጸሕትን ወደ መመልከት ወደምደሚያ እንደረሳሰለን ህህህህ ፎሂጊከ ዕዐህ በዐ ከበዐየ የአራት ግእዝ ትርጉሞች ሐዋርያውያት እብክቪክ ቀኖናት በራሳቸውና ከ ሐዋርያውያት ናቹ ሥርዐተ ሐዋርያት ጸ ቀናና ሐያት ባቼ ቀኖናት ኛ ቀኖና ጋር ሲነጻጸሩ ጦቢት ጦቢት ይ መሙ ሰንጠረዥሰሌዳ ደፉ ኢዮብ ጦ ኢዮብ ኢዮ ኢዮብ አብጠሊላ አብጠሊስ ሐዋርያ መዝሙር መዝሙር መዝሙር መዝሙር መዝመር ዘፍጥረት ዘፍጥረት ዘፍጥረት ዘፍጥረት መክብብ መክብብ መክብብ መክ መክብብ ዘጸአት ዘጸአት ዘጸአት ዘጸአት ግዓ ተግሣጽ ተግጽ መሥ ዘሌዋውያን ዘሌዋውያን ዘሌዋውያን ዘሌዋውያን ማመሓልይ ሣመሓልይ መሓልይ ገካልይ ማመሓልይ ዘጉልቁ ዘጉልቁ ዘጉልቁ ዘጉልቁ ጥሰሎሞን ጥሃሰሎሞን ሟ ጥፅሞን ዘዳግም ዘዳግም ዘዳግም ጥበበ ሲራክ ጥበበ ሲራክ ጥበ ሲራክ ጥበበ ሲራክ ኢያሱ ኢያሱ ሻኛ መቃብ ኛ መቃብ ኛ ቃብ ኛ መያብ መሳፍንት መሳፍንት መላፍንት ያን ያን ያን ያን ሩት ሩት ቓ ቿመጋባ ኛ ቃብ ኛ መቃብ ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ሆር ን ያን ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ኛ መሠብያን ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ኛ ነገሥት ሆሴዕ ሆሴዕ ሆሰ ሆሴዕ ነገሥት ኛ ነገሥት ሇ ነገሥት አሞጽ አሞጽ አሞ አሞጽ ኛ ትሩፋት ኛ ትሩፋት ኛ ትሩፋት ሚክያስ ሚክያስ ሚክስ ሚክያስ ኛ ትሩፋት ኛ ትሩፋት ኛ ትሩፋት ኢዩኤል ኢዩኤል ኢዩኤል ኢዩኤል ኛ ዕዝራ ኛ ዕዝራ ኛ ዕዝራ አብድዩ አብድዩ አብፉ አብድዩ ኛ ዕዝራ ኛ ዕዝራ ኛ ዕዝራ ዮናስ ዮናስ ዮናስ ዮናስ አስቴር ናሆም ናሆም ናሆሃ ናሆም ዮዲት ኣለባለባላፎከ ወይኮ በፒቲከ«የ መን ሮየ ዳ ቁ ቀኖና ቀኖና ቀኖና ቁ ቀኖና ተኖና ቀኖና ዕንባቆም ዕንባቆም ዕንባቆም ዕንባቆም ኤፌሶን ኤፌሶን ኤፌሶን አፌሶን ሶፎንያስ ሶፎንያስ ሶፎንያስ ሶፎንያስ ፊልጵስዩስ ፊልጵስዩስ ፊልጵስዩስ ፊልጵስ ፊልጵስዩስ ሐጌ ሐጌ ሐጌ ሐጌ ቆላስይስ ቆላስይስ ቆላስይስ ቆላስይስ ቆላስይስ ዘካርያስ ዘካርያስ ዘካርያስ ዘካርያስ ዘካርያስ ኛተሰሎንቄ ኛተሰሎንቄ ኛተሰሎንቄ ኛተሰለንቴ ኛተሰሎንቄ ሚልክያስ ሚልክያስ ሚልክያስ ሚልክያስ ሚልክያስ ኛተሰሎንቄ ኛተሰሎንቄ ኛተሰሉሎንቴ ኛተሰለቴ ኛተሰሎንቄ ኢሳይያስ ኢሳይያስ ኢሳይያስ ኢሳይያስ ኢሳይያስ ኛ ጢሞ ሯኛ ጢሞ ጢሞ ኛ ጢ ኛ ጢሞ ኤርምያስ ኤርምያስ ኢርምያስ ኤርምያስ ኤርምያ ቴዎስ ቴዎስ ቴዎስ ቴቻ ቴዎስ ሕዝቅኤል ሕዝቅኤል ሕዝትኤል ሕዝቅኤል ሕዝትኢል ኛጢሞ ። ምናልባት በአንድ መቃን ብቻ ተወስኖ ሊገኝ የቻለው ተደጋግሞ እንደተገሰጠው ዱ ከአንድ ቅጅ ወደ ሌላ ቅጅ በእጅ ጽሑፍ እየተገለበጠ በሚተሰፍበት ጊዜ አንዱ መቃብያን ተዘሎ ተገድፎ ሊሆን ይችላል ወዴ ቪህ መደምደሚያ ሰመድረስ የሚያስገድደው መልእክተ ቀለሚንጦስን ለመቀበል ያዳገተ ሆኖ ሲገኝ ነው ሥርዐተ ቀኖናተ ሐዋርያት ትአዛዝ ሲኖዶስ ሥርዐተ ከዋርያት ተብሎ የሚለየው መጽሐፈ ቀኖናት የቅዱሳት ወጽሐፍት ቁጥር ስንት እንደሆነ በመግቢያው አያመለክትም ግን አሁንም መጽሐፈ ቀኖናት በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ኛ ቀኖና ከተመዘገቡት የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ሦስቱንም መቃብያን አስቴርንና ጥበበ ሲራክን ሆኖም በ ሐዋርያውያት ተኖናት ሳይመዘገቡ ግን በሌሎች ቀኖናት የተመዘገቡ ሆናም በአለፉት ሁለት ሲኖዶሳት መጻሕፍተቀኖናት ረስበድ እና ረስጠአ ተመዝግበው የሚገኙትንም መጻሕፍት ዮዲትን ጦቢትንዱዐ ተግሣጽ ዘሰሎሞንን ጥበበ ሰሎናንን ኩፉራሌን ባለመጨመር መጻሕፍትን ይዞ ሁለት መጻሕፍተ ቀኖናት መዝግቦ ከሚገኘው አቡቀለምሲስ ሲኖዶስ ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍትዐ ገጽ ቱ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪደን መጽሐፍት ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ የብሉይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ ሲገኝ ከሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት በ ሐዋርያውያት ቀኖናት ቀኖና ያልተመዘገበው ግን በአሰፉት በ ሐዋርያውያት ዘዮሐንስ ጋር ሁለቱህ መሥልልክታጥሣ ነሴ ትእዛዛትን ምስለ ቀለሚንጦስ በመተው ሐዲስ ኪዳን መጻሕፍትን ብቻ ይዞ ስለሚገኝ በድም የብሱይ ኪዳን። ኣንቶ ፍትሐ ነገሥት አጉቋቋ ት በከ« ስለዚህ ይህ ከእነዚ ውጭ የሚለው ትርጉም ተቀባይነት የሚኖረው ከሆነ ስለዚህም ከታሪካዊ ምንጩ አንጻር ከእነዚህ መጻሕፍት ውጭ» የሚለዐ ትርጉም ተቀሳባይነት ስለሚኖረው አንደ ፍትሐ ነገሥት የብሱይ ኪዳን መጻሕፍት ይሆናሉ ነገር ግን የግድ ጥርን ለማሟላት ሲባል ከእነዚህ «አምላካውያት መጻፍት» ውጭ የሚለውን ቅጽልዊ ሐረግ የተውጣጣ የተውጣጡ ብሎ በመተርጐም እነዚህን ሁለት መጻሕፍት ከ ጋር በመደመር ወደ ተ ማድረስ ይቻላል በሌላ በኩል አሁንሄ የፍትሐ ነገሥት ጸሐፊ የሐዲስ ኪዳን አመላካውያት መጻሕናትን ሲዘረዝር ከኛ መጽሐፍ ላይ ያቆማል ስለዚህ የብሱይ ኪዳን መጻሕፍትና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ተ መጻሕፍት ይሆናሉ አሁንም ይህ ቁጥር አይሟላም ይቀራሉ በዚህ ጊዜ የፍትሐ ነገሥት ጸሐፊ እብነ አል አሳል ብሎ ተነስቶ ቀርቶ ከ ላሳይ ሲያቆም ስለ ቱ መጻሕፍት በአእምሮ የታሰቡት የትኞቹ መጻሕፍት መሆናቸውን ማሰላሰል ያስፈልጋል ስለዚህ የፍትሐ ነገሥት መተርጉማን እና የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን የሊቃውንት ጉባኤ ሁለት መጻሕፍተ ኪዳንን አራት መጻሕፍተ ሲኖዶስን አንድ መጽሐፈ ቀለሚንጦስን እና አንድ ዲድስቅልያን ከ ላይ በመጨመር ቁጥርን ያገኛሉ በሌላ በኩል ግን የታወቁት መጻሕፍተ ቀለሚንጦስ ብሔር ዘቀለሚንጦስ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን እንደሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ፍትሐ ነገሥት ንባብና ትርጓሜ ኦፍሴት ኀትመት ገጽ የ የሊቃውንት ጉባኤ ስብሰባ ቃለ ጉባኤ ከ መጻሕፍት እንደሚቆጠሩ ሲያያዝ ስሰመጣም ይህን ከ የብሉይ አና ከ የሐዲስ ኪዳን ሮ ነው ሲኖዶሳት ዲል ን ሶስተኛው ሲኖዶስ ሥርዐተቀኖና ሐዋርያት ቅዱሳን ይዘቱ በ መጻሕፍት ብቻ በመወሰኑ ሲዝቨኣ አንደኛው ሲኖዶስ ሲኖዶስ ቀኖናት ዘቤተክርስቲያን ትእዛዝ ረስጠጅ እና ኛ ሲኖዶስ ሲኖዶስ ቱኖናት ዘሐዋርያት ቅዱሳት አብጠሊስ ተመሳሳይ አንድ ነት መጻሕፍትንና ቁጥርን ይዘው ተገኝተው ቁጥርን ሲያ ሉሱ ኛው ሲኖዶስ ሲኖዶስ ቀኖናት ከቅዱሳን ሐዋርያት አብጠሲሳት ረስጠአ ሁለቱ ሲኖዶሳት ሁሰት ሁለት መሥቃብያንን ይዘው ሲገኙ ይህ ሲኖዶስ ግን አንድ መቃብያን ብቻ ይዞ ቢገኝም በአንድ በኩል በሌላ በኩል አንድዋን መል ተ ቀሰሚንጦስ ይዞ እንደሚገኝ ስለሚታሰብ የያዛቸው መጸሕፍት ቁጥርም እንደአለፉት ሁለት ሲኖዶሳት ቀኖናት ሆናል ምናልባት ግን የአንድ መቃብያን መዘለል ደጋግመን አንደገለጽነው ሰነዱ ከአንድ ቅጅ ወደ ሴላ ቅጅ በአጅ ጽሑጡና በሚገለበጥበት ጊዜ ተዘሎ ሊሆን ይችላል ምክንያቱም ራሱ መጻሕፍትን እንደያዘ ነው የሚናገረው ወይም የግድ ። መልከት ይቻላል ቀጥሎም ከሁለቱ መልእክታተ ቀላሚንጦስሶ አንድዋ መልእክት ተደጋግሞ እንደተገለጠው ርግጠኛ ለመሆን ካለመቻል ጥርጣሬ ጋር ትምህርተ ሐዋርያት በአንድ አንዶሻ መጻሐፍት ሰመንቱ ሐዋርያውያት ትእዛዛት ምስለ ተሰሚንጦስ ትምህርት ሕዋርያት ናቸው የሚባለውን ባንተበሰውም እንደ ተ በቀ ሆኖ እና ኖላዌ ዘፄርማ በፍትሐ ነገሥትም ሆነ በሲኖዶሳቱ መጻሐፍተ ቀኖናት ሊታዩ አልቻሉም ስለዚህ ሳይታወፍ የቀ መጻሕፍት ናቸው ነገር ግን በመጨረሻ መጽሐፈ ዕዝ ሱቱኤል ኩፋሌ ፄሄኖክ ተረፈ ኤርምያስና ጸሎተ ምናሰሴ ታሪክና ቀኖናዊነት በጥንት ቤተ ክርስቲያን ቀኖናተ ጻሕፍት ያልታወቁ መጽሕፍት ናቸው ግን በኢትዮጵያ ቤተክርስቲያን እንደ ቀኖናውያት ቅዱሳት መጻሕፍት ተቆጥረው ተይዘው ይገኛሉ ሊለለለ ለለርሸ ሬር ዝርህር ሀባኦርኡ« ብሉይ ኪዳን እንደ ሰብዓ ሊቃናት ገጽ መጽሐፍ ቅስ የብሱይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍትዐ ገጽ « ዜ በለለለለ ለለወክኽ ሄርዩሀ ዝህረ ሀባሄኑ« ብሉይ ኪዳን እንደ ሰብዓ ሊቃናት ገጽ መጽሐፍ ቅዱስ ብሱይና የሐዲስ ኪዳን መጻሐፍትቆወ ገጽ ይ በለለለለ ለለወክጠኗ ኗርቄፔዌዜ ዝዐህር ፔቦይዕባኡርነ ብሉይ ኪዳን እንደ ሰብዓ ሊቃናት ገጽ ፀ መጽሐፍ ቅዱስ በሉሱይና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት ገጽ ር ቨ ለለለለ ለልወክኗ ጋ ህ ሪቦፁዑሠባፍዐሃየጩ ብሉይ ኪዳን እንደ ሰብዓ ሊቃናት ገጽ ቀኖናት ዘላኦዶቅያ ሎዶቅያ ቀኖና ቀኖናት ዘክርታጌኒስቅርጣግና ቀኖና መልእክተ አናቴዎሥስ ኛ ቀኖና ጎርጎርዮስ ነባቤ መለኮት ቀኖና አምፊሱኪነ ቀኖናት ዘካርታጌኒስቅርጣ ተናና መልእክተ አትናቴዎስ ቀኖናት ዘካርታጌኒስ ቅር ሃና ተኖና መልእክተ አትናቴዎስ ቀኖናት ዘካርታጌኒስ ቅርና ተኖና መልእክተ አትናቴዎስ ህህላህህህ ፎፒከውዐክቨበብዘቲከዐጤ መደምደሚያ «በቅድስት ቤተክርስቲያን ተቀባይታቸው ስሰታቨቨዘና ቀጥራቸው ስለሆነ አምላካውያት መጸሕፍት» ወይም ምእመናን በቤተ ክርሰቲያን የተቀበሏቸው መጻሕፍትነ ቀኖናዊነት ምርምር ተግባራዊነት ትርጉም ችግር ከስፋት መጠን ስንጻር በተወሰኑ ምፅራፎችና በታዘሉባቸው ገጾች ግዴታ ሊሆን ቢችልም ቅሉ በምልዓት ዓይነት አንጻር ን በቤተ ክርሰቲያን ተቀባይነታቸው ወይም ምእመናን ሊቀበው የተቀበሏቸው የታዘዙ «ክቡራትና ቅዱሳት» «አምላካውያትና ጽሑፋት መንፈሰ እግዜአብሔር» መጻሕፍት በዚህ መልክ ተቀባይነታቸው በታዘዙባቸው ቀኖናት ዝርዘር መሠረት ሲገናዘቡና ሊመሰክሩ እንዲችሉ ተደርጓል በጥንት ቤተክርስቲያን የቅዱሳት ሠጻሕፍት ቀኖናዊነት የታዘዙባቸው ቀኖናት ሲኖዶሳውያት ቀኖትና ቀኖናተ አበው ብዞችም ባይሆኑ ጥቂቶች አልነበሩም ድምሩ ዕ ቀኖናት አንደሆኑ ተመልክቷል በእነዚህ ቀኖናት የተቀነኑት ቅዱሳት መጸሕፍት ማለትም ሁሉም መጻሕፍት በሁሉም ቀኖናተ ።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation