a ቤተክርስቲያንህን እወቅ.pdf

• word cloud

• Extraction Summary

ወዘተ በዘመናች ል ነበር በኋላ ግን የመቴ በስሙ ስየማት ሐዋርያው ቅዱስ ጴጥሮስ ጋር በታናጂ አስያ አድርገው እስክ ሮም ድረስ ስብከዋል በመጨረሻ በዐ ዓም ወደ ሰሜን አፍሪካ መጣ በዳዳይ ዴልታ ግጭ ሙሙመሙሙ መጽሔቀ አሚን ዝጅጽ ዝናቡን ሸሽተው ወደየቤታችው ተበተኑ የእስክንድርያ ጋውን ደብቀው በመውጡሰኗ በቅድስት ባውክልያ ቤተ ጦመ ዕለረፉት በ ዓም ገት እስካረፈበት ቀን ድረስ ከሀገረ ስብክቱ ሥራ አደባባይ ንም በየጊዜው ያገለግለው ነበር። አጠፅ ቅጩ ካዘ ከመፎቋየና ጾቓላሓጫ ር ፖሪ ሁድ ወዴ ቅዱስ እስጢፋኖስ መጥተው ምን ኤይ እዎ የሐዋ ከማለት በቀር መጽሐፍ ይከራክሩት ነበር ኦ።ዉዶ ጻ ዘ ው ተጅ የወ መዲ መዘ ከጠ የነ ከክጋበጆ በሸካመ ቅዱስ ስምዖን የቅዱስ ጳ ልጅ ሲሆን።

• Cosine Similarity

የአይሁድ የአብነት ትቤቶች የአይሁድ ትውፊት በጌታ ዘንድ ትውፊት በዘመነ ሐዋርያት ጽን ትውፊት በቀደምት የቤተ ክርስቲያን አበው ክፍል ሁለት የመጀመሪያው መክዘመን ቅዱሳንና ተጋድሏቸው ሁለተኛይቱ መ ማጠቃለያ ስለ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ ክራሩ ቁ ሌሎች በአንደኛው መክዝመን የተነሠ ቅዱሳን ቅዱስ ሉቃስ ወንጌላዊ ክ ነች ቁ ማሩ አር ት ከክ ከ ንር ር አ ከ በ ንቁ ሁጽፍል ከወን ወዕለ ቀ ወወ ሽ። የቅዱስ ዮሐንስ መልእክት ሦስተኛይቱ የቅዱስ ዮሐንስ ራእይ የቅዱስ ማቴዎስ ወንጌል ቅዱስ ያዕቆብ ወልዴ እልፍዮስ የቅዱስ ያዕቆብ መልእክት ቅዱስ ታዴዎስ ይሁዳ የሐዋርያው የቅዱስ ይሁዳ መልእክት ቅዱስ ስምዖን ቀነናዊው ቅዱስ ማትያስ ቅዱስ ጳውሎስ ህ ከልደት ጥምቀት ለ ጉዞዎቹ ሐ የቅዱስ ጳውሎስ መልእክታት ። ፍልስፍናን ከእምነት ሊቀላቅሉ ሲነሉ ቅዱሳት መጻሕፍት ለነፋቴያቸጡ ትውፊት የቅዱሳት መጻሕጻት ቃል እንዳይፋለስ ይጠብቃል መበር ፎመመመመመ አላመች ቢሏቸው የራሳቸው ድርስት እያስመሰሉ በመጻፍ በሐዋርያጎ አበው መጻሕፍትን ሊያስረክቡን የደራሲውን ገድል የተጻፈበትን ባሕል የሚገናኙባት ይሀችን ትምህርት ለልጆቹ አውርሷቸዋል በትውፊት ትውፊት በቤተ አይሁድ ያት ደ ማንም ስም ለመጠቀም በመሞከራቸው ቅዱሳን አበው ቅዱሳት መጻሕፍትን የመጻሕፍቱን ትርጓሜ ከምንጩ የተዱትን ረ ነው መው ረዘሹ ለዚህም ነው ቅዱስ ያዕቆብ ያንን ራአይ ባየ ጊዜ የእግዚአብሔር ቤት ራኤል የአበው ሽመን ትውፊት ወራሾች ናፍቸው በኋላም በቀኖና መወሰን ግድ ሆነባቸው በየትም ዝመን ተነስቶ የራሱን ሀሣብና በመጨመር በማለት የተናገረው ኞ ገግድ ዓመት ከጌታችን ልደት በፊት ሲስያዩና ዜ ጣምም አድርጉጐታል ጋት ቀናኖ ለዘዘሱና ሠጻሕፍ ቅዱስ መጻሕፍትን ቃል እንዳያ አድር በክ አባታችን ያዕቆብ ማልዶ ከእንቅልፉ በተነሣ ጊዜ ተንተርሶት መጨ ቁ በልዩ ልዩ ምክንያት ኃይላቸው ተዳክሞ ማኀበራዊና ተብለው ክርስቲያናችን የምፍገኛሻው ገ ር ሲጠሩ በላያቸው ላይ የሐዋርያት ፊርማና ማኀተም አልነበረባቸውም እነ ው ዓብ ት ፍካ ቴርሎስ ቅዱስ ኣትናቱዎትስ ቅዱስ የነበረውን ድንጋይ ወስዶ ሐውልት አድርጐ አቆመው በላዩም ዘይትን ታይማኖታዊ ክብራቸውን ሲያጡ ቤ አይሁድ የቤተ አሥራኤል ለማንነታቸው ማረጋገጫው የቤተ ክርስቲያን አበው ትውፊት ነበር በዚያ ሚዮፁቆሮስ ወዘተ ያስተማሩንን እንጂ አዲስ ጥናት አደረግን ብለን አፈሰሰበት ያፅቆብ ያንን ሥፍራ ቤቴል ብሎ ጠራው ዘፍ መቸ ወራሾች ሆነዋል ለምሳሌ ዘመን ርምር የተራተቅንፀትን አይደለም ች የነበሩ አበው የመጻሕፍትን ቀኖና ሲደነግጉ በትውፊት ያገጂቸው በየዘመናቱ በሥጋዊ ር ጣያ የዖጣገውን ሃፋጣቶጉ ሳምፍዊን መ ክናና ረ ዘይት ወይም ሜሮን ማክበርን ማን የቅዱሳት መጻሕፍት ትውፊት ንጂ ልብ ወለድ የግኖስቲኮች ድርሰቶችን አልቀላቀሉም ለምሳሌ በሉቃ ሰፊ ከን ብ ት። ው በእጅጉ ጠቅመዎዋቸዋል እግዚአብሔርን መማር መተርጐምና ትምህርታቸውን ማስተላለፍ ባልቻሉም ነበር ኋላ ዘመን ከአባቶቻቸው በተቀበሏቸው ሳይ የራሳቸውን ፍልስፍና እየጨመሩ ስለመጡ ጌታችን ደጋግሞ ወቅሷቸዋል ማቴ ይህም የአባቶቻቸውን እንዲጠብቁ በሥጋ ጥበብ ተመርተው ከመንፈሳዊ ሕይወት ከቃለ እግዚአብሔር ጋር የሚቃረት ወጐችን መጨመራቸውን እንዲተው እንጂ ትውፊታቸውን እንዲንቁ ማለቱ አይደለም የአይሁድ የተቀደሰ ትውፊት በሐዋርያትም ዘንድ ተቀባይነት በማግንቱ ለቅድስት ቤተ ክርስቲያን ተላልፏል ሐዋርያት የአይሁድን ትውፊት አዲስ ኪዳንን አግኝተናል ብለው አልናቁትም በሚገባ ተጠቅመውበታል ትውፊት በዘመነ ሐዋርያት ቅዱሳን ሐዋርያት ከጌታችን ከመድኃኒታችን ከኢየሱስ ክርስቶስ የተማሩትን ትምህርተ ክርስትና ለተተኪዎቻቸው ያስተማሩት በትውፊት ነው የመጀመሪያዋ የሐዲስ ኪዳን መጽሐፍ የምትባለው የቅዱስ ጳውሎስ መልዕክት ወደ ገላትያ ሰዎች እንኳን የተጻፈችው ከጌታችን ዕርገት በጊላ ከዐ ዓመታት በላይ ቆይታ ነውፎ በዚህ ዘመን ውስጥ ሐዋርያት ወንጌልን የሰበኩት በቃል በተግባር በማሳየትና በሕይወታቸው ነው ይህ ደግሞ ተተኪው ትውልድ ከአባቱ የሚወርሰው ትውፊት ነው ከዚህም በኋላ ቢሆን በመላው ዓለም ቤተ ክርስቲያን ስትስፋፋ በቂ ቅዱሳት መጻሕፍት አልነበሯትም ይህ ማለት ግን በቂ ክርስቲያናዊ ኑሮ አልነበረም ማለት አይደለም የቤተ ክርስቲያን ልጆች ከአበው ሐዋርያትና ከደቀ መዛሙርቶቻችው ያዩትን የሰሙትንና የተማሩትን ትውፊት ተቀብለው እነርሉም በመኖር ለትውልድ አወረሱት እንጂ ሐዋርያው ይሁዳ »ህን ታሪክ የሙሴን ታሪክ ከሜፍገረው ዘ ትውፊታዊ መጽሐፍ ነው እሥራኤል ሙሴን ሲነጋገር በጣም ይፈሩት ነበር ተአምር ሲያደዴርግ ከእግዚአብሔር ጋር ንደ ጸሐይ ሲያበራ ስላዩት አምላክ ነው ብለው ለማመን ደርሰው ናቹ ዲያውም መከራ ሲሊገጥማቸው እግዚአብሔር ሲቆጣባቸው ነበር እን ወደ አምሳክህ ጸልይልን ነበር የሚሉት ሊቀ ነቢያት ሙሴ የዋህ ሀገሬ ከነዓንን ለማየት ወደ ናባው ተራራ በወጣ ጊዜ ሁለት መላእ። ሐፍ ቅ ሌላ ደግሞ ወንጌላውያን ጌታን እንዲያሳያቸው ፊራልይስን የጠየቁትና ከጌታ ጋር ትውፊት ግን እነዚህ ሰዎች ከዑር ኤዴሳ ንጉሥ ከአብጋር ዑካማ ለጌታ ኑ ጨጧ የሚተርብ ደብዳቤ ይክው መምጣታቸው ይነገራል ከሙታን ተለይቶ ከተነሳ በኋላ እስካረገበት ቀን ከዚህም ሌላ ጌታ ድረስ ለዐ ቀናት ያህል ለደቀመዛሙርቱ እየተገለጠ አስተምሯቸው ነበር ሥር ግን በዚህ ረዥም ጌዜ ያስተማራቸው ትምህርት ሙሉ ይሙሉ በአራቱ ወንጌላት በወንጌላውያን አልተገለጠም በቤተ ክርስቲያን ግን በመጽሐፈ ኪዳን ላይ ተጽፎ ይገኛል እንግዲህ በአጠቃላይ ኣበው ሐዋርያት ትውፊትን ተቀብለው ተጠቅመውበታል ደቀመዛሙርቶቻቸው በፈንታቸው ከእነርሱ ወርሰዋል ታዲያ እነርሉ ያከበሩትን እኛ ልንንቀው አይገባም ትውፊት በቀደምት የቤተ ክርስቲያን አበው ትውፊት ተረካቢ የሆኑት ቀደምት አበውም ስለትውፊት አስተምረዋል በአባቶቻቸውም ትውፊት ተጠቅመጥል ጠብተው ተንከባክበውም ለእኛ አድርሰዋል ቅዱሳት መጻሕፍትን ተቀብለው ለእኛ ያስረከቡንም በትውፊት ነው እነዚህ አበው ስለትውፊት ከገለጡት መካክል ጥቂቱን እንመለከታለን ቅዱስ ቄርሎስ ዘኢየሩሳሌም ዐ ከቤተ ክርስቲያን ትውፊት የብሉይ ኪዳንና የሐዲስ ኪዳን መጻሕፍትን እነማን እንደሆኑ ተምረናል በማለት ቅዱሳት መጻሕፍት እነማን እንደሆኑ ማን እንደጻፋችውና ለምን እንደተጻፉ ለማወቅ የቻልነው በቤተ ክሮስቲያን የሐዋርያት ሙሉ ቃረኩን በሁለተኛው ክፍል ሐዋርያው ዋክ ታሪክ ላያ ተመልክት ትውፊት ተጠብቆ ስላገኘነውና አበው ስላስረከቡን ስለመሠከሩልንም መሆኑን ገልጧል ቅዱስ ፓፒያስ ዐ ዓም የፍርግያ ሄራፓሊስ ሊቀጳጳስ የነበረ የሐዋርያው ቅዱስ ዮሐንስ ደቀመዝሙር ሲሆን ቁጥሩ ከሐዋርውያን አበው ነው ፓፒያስ ከፖሊካርፐስ ጋር አብሮ። ቅዱሳት መጻሕፍትን በመግዛት በመሰብሰብ እና በመጠረዝ ሰጉውልድ በማቆየት ንዋየ ቅድሳትን ለመጠበቅ በሰበካ ጉባዔያት በኩል አስተዋፅዖ በማድረግ በኑሮ እና « በእምነት በሥርዓት ስልያም ደግሞ በማኅበራ ዊ ኑሮ ረገድ ለሚነ ጥያቄዎች የዘመኑ ፍልስፍና ሳይንስና ቴክኖሎጂ በምእመናን ኑር ለሚፈጥሩዋቸው እንዲሁም ችግሮች የራስን አመለካከት ይዞ ከመዓዝ ይልቅ ለአበጡ አቅርቦ መፍትሔ እንዲያገኝ ማድረግ « ትውፊታችንን ለልጆቻችን ማስተማር አንዲህ ካደረግን በእውነት የሐዋርያትን የቅዱሳንን ሕይወት ወርሰን አን ሃይማኖት መኖር እንችላለን ለዚ ትውፊት ይዘን ድ ጊዜ ፈፅማ ለቅዱሳን በተሰጠቸች ህም እግዚአብሔር ይርዳን አሜን ወንድም እጉ ለእግዚእነ ሲሆን በ ዓም በሰማዕትነት ሲያርፍ ወንድሙ ስምዖን በመንበሩ ተተካ እርሱም በ ዓም በኢየሩላሊም ከተማ በሰማዕትነት ዐርፏል ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ አስቀድሞ በተናገረው ትንቢት መሠረት ማቴ በ ዓም ሮማላኝው ንጉሥ ጥጦክስ ሠራዊት አስከትቶ ከተማዋን በመውረር ከተማዋን ሠብሮ ገብቶ በዚያን ጊዜ በሮማውያን አገዛዝ ላይ ዐምፀው የነበሩትን አይሁድ ግማሾቹን ሲፈጃቸው የቀሩትን ደግሞ በባርነት ሸጣቸው ከተማዋንም አፈረላት በዚህም የተነሣ የኢየሩሳሌሙ መንበር ተዘተዝ ለ የአንጾኪያ መንበር አንጾኪያ ለርሜ አስተዳደር ሦስተኛ ከተማ የነበረች የሶሪያ ከተማ ናት በዚህች ቦታ ቀድመው ወንጌልን የሰበኩት ትዱስ ጳውሎስና ቅዱስ በሮናባስ ሲሆኑ ተጥሎም ቅዱስ ጴጥሮስ ተካፍሎበታል በከተማዋ አይሁድም አሕዛብም ነበሩባት የጌታ ደቀመዛሙርት ክርስቲያን የሚለውን ስም ያገኙት በዚህች ከተማ ነው ለመጀመሪያ የሐዋርያት ሲኖዶስ ዓም ምክንያት የሆነው ጥያቄም የተነሣው ከአንጾኪያ ክርስቲያኖች ነው በሐዋርያት እግር ተተክቶ መንበሩን የተረከበው አግናጥዮስ ምጥው ሰአንበሳ ነበር ዛሬ የሶርያ ክርስቲያኖች መንበር ናት ሐ የእስክንድርያ መንበር ኘ ራ ክፍል ሁለት የመጀመሪያው መቶ ክዘመን ቅዱሳንና ተጋድሏቸው መግቢያ የመጀመሪያው መቶ ክዘመን በቅድስት ቤተ ክርስቲያን ታሪክ ልዩ የሆነ ሥፍራ ያለው ዘመን ነው ምክንያቱም ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ዓለምን ለማዳን ከእመቤታችን ክቅድስት ድንግል ማርያም የተወለደው ወንጌለ መንግሥቱን ያስተማረው ለቤዛ ዓለም ሲል በመልዕልተ መስቀል የተሰቀለው ሞቶ በሦስተኛው ቀን ክብርት ትንሣኤውን የገለጠው በዐርባኛውም ቀን ወደ ሰማየ ሰማያት ያረገው በዚሁ ዘመን ነው ቀደምት የቤተ ክርስቱያን አበው የሆኑት ቅዱሳን ሐዋርያት በጌታችን በኢየሱስ ክርስቶስ ለታላቁ የወንጌል ተልፅኮ የተመረጡት በመላዋ ዓለም ዞረው ወንጌልን የሰበኩት ስለ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ሲሉ ደማቸውን አናፍስሰው ያረፉት በዚህ ጊዜ ነው ቅድስት ቤተ ክርስቲያን በክርስቶስ ደም ተዋጅታ በመንፈስ ቅዱስ ጸጋ ጸንታ ለዓለም የተሰበከችበት የሐዲስ ኪዳን መባቻ ነው ጌታችንን በገንዘባቸውና በጉልበታቸው ያገለገሉ ምእመናን እነ ዮሴፍ ዘአርማትያና ኒቆዲሞስ በተአምራቱ ያመኑ እነ ጴላጦስና ሌንጊኖስ የተገኙበት ዘመን ነው የመጀመሪያቹ ሰማዕታት ትዱስ እስጢፋኖስ ሊቀ ዲያቆናት እና ቅዱስ ያዕቆብ ሐዋርያው ክርስትናን በደማቸው ያጸነብት ዘመን ነው ለክርስትና መስበክ ማእከላት የነበሩት የመጀመሪያዎቹ ሓዋርያውያን መናብርት የተገኙበት ዘመን ነው ሀ የኢየሩሳሌም መንበር ክርስትና መጀመሪያ የተሰበከው በኢየሩሳሌምና በአካባቢዋ ስለነበር ሙር ያቹ ክርስቲያኖች ከተማዋን በማእከልነት ይጠተሙባት ነበር ኢየሩላሌሙ መንበር የመቻመሪያ ፓትርያርክ ቅዱስ ያዕቆብ የጌታችን ዘህ ለ ይወ ። በዓለም አ መል የሚሰብኩ ደቀመዛሙርቱን መምረጥ ነበር እነዚህ ደተመዛሙርቱም ሐዋርያት ተብለው ይጠራሉ ሐዋርያ የሚለው ቃል ሆረ ሄደ ካለው የግዕዝ ቃል የወጣ ሲሆን ትርጉሙም የተላክ ሂያጅ ልዑክ ማለት ነው ወንጌለ መንግሥትን ድኅነተ ዓለምን ለመላው ዓለም ሊያውጁ ሊያበስሩ ተልከዋልና ቅዱስ ማርቆስ በወንጌሉ እንደገለጠው ማር አስቀድሞ ከእርሱ ጋር እንዲኖሩ ከጠራቸው በኋላ እግዚአብሔር ለሰው ልጅ የገለጠውን ድንቅ ሥራ አምላክ ለው ሆኖ ያደረገውን ተአምራት ለዓለም ድኅነት የተደረገውን ሁሉ ሊመሰክሩ ተመርጠዋል ከዚያ በፊት በሌዋውያን ዘር ይወርድ የነበረውን የብሉይ ኪዳን ሥልጣነ ክህነት በሐዲስ በመተካት ለእነርሱ ሰጣቸው ዮሐ እነርሉም ጌታችን እንዳስተማራቸውና ቃል ኪዳንም እንደገባላቸው ማቴ ዐ ለተከታዮቻቸው ይኽንን ሥልጣን በአንብሮተ ዕድና በንፍሐት በመሾም አስተላለፉ የሐዋ በልጁ በኢየሉስ ክርስቶስ ደም የተዋጀችውን የእግዚአብሔርን ቤተ ክርስቲያን በስብከታቸው በሰጣቸውም ሥልጣን በአደላቸውም ጸጋ ጠብቀው አቆይዋት የመጀመሪያዋ ቤተ ክርስቲያን በባለ ኀምሣ በቅዱስ ጴጥሮስ ስብከት ዐዐዐ ምዕመናን በሀገረ ኢየሩሳሌም በ ዓም ተመሠረተች ከዚያም ዓለምን ዕጣ በዕጣ ተካፍለው ተዘዋውረው አስተማሩ ወንጌልን ሰብከው ዬተ ክርስቲያንን አነፁ አምልኮ ጣዖትን አጠፉ ርኩሣን አጋንንትን ቅዱስ እንድርያስ ከቤተ ፎቤል በአባቱ ወገን አባቱ ጅ ይወደው ነበርና ከነገዱ በተወረስ ስም ጠራው ቅዱስ ያፅቆብ ከነገደ ሌዊ በአባቱነ « ቅዱስ ዮሐንስ ክነገዴ ይሁዳ በእናቱ ቅዱስ ፊሊልስ ክነገደ ዛብሎን ቅዱስ በርተሎሜዎስ ከነገዴ ንፍታሌም ቅዱስ ማቴዎስ ከነገደ ይሳኮር ቅዱስ ቶማስ ከነገደ አሴር ቅዱስ ያዕቆብ ወልደ እልፍዮስ ከነገዴ ጋድ ቅዱስ ታዴዎስ ከነገደ ዮሴፍ ቅዱስ ስምዖን ቶነናዊ ከቤተ ብንያም አስቆሮቱ ይሁዳ ከቤተ ዳን የሐዋርያት ሲኖዶስ ሲኖዶስ ቃሉ የግሪክ ሲሆን ትርጉሙም ስለ ነገራተ ቤተ ክርስቲያን የሚሰበሰቡ የቤተ ክርስቲያን አባቶች ጉባዔ ማለት ነው የመጀመሪያዋ የሐዋርያት ሲኖዶስ የተደረገችው በዐ ዓም አካባቢ በኢየሩሳሌም ከተማ ሲሆን ለጉባዔው መደረግ ምክንያት የሆነውም በአንጾኪያ ቤተ ክርስቲያን ከይሁዲነት በተመለሱትና ከአረማዊነት በተመለሱት መካከል የተነሳውን ክርክር ለመፍታት ነበር መጨ ሠጨ ው ገድለ አዋርያት ገጽ አንዳንድ የቤ ዝርስተያናችን ሊቃጦንት ይህችኛይቱን አገደ ሦስተኛ ጉባዔ ይመቁጣጠር የመቐመረያሙ ዓም በአጓቆሮቱ ይሁዳ ምክት የሚተካውን ሐዋርያ መርዶ ይመሙሶም የተደረገው ጉባጌ ኛሐዋ ። ስለ ቤተ ክርስቲያን አስተዳደር ውሳኔዎችን አስተምጠዋል እነዚህ እነርሉና መንፈስ ቅዱስ በአንድ ላይ ሆነው የወሰኗቸው ውሳኔያት በሊናዶስ በአብጥሊስ በግፅው በዲድስትልያ ወዘተ ሠጻሕፍቶቻቸውና በቤተ ክርስቲያን ትውፊት ለእኛ ደርሰውናል ዛራም በቅድስት ቤተ ክርስቲያን በዓመት ሁለት ጊዜ የሊቃነ ጳጳሳት ጉባዔ ሲኖዶስ የሚደረገው በዚሁ መሠረት ነበፀኩ አዕማድ ሐዋርያት ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ ለገላትያ ክርስቲያኖች በላከው መልእክቱ ጴጥሮስ ዮሐንስ እና ያዕቆቶበን አዕማድ ሐዋርያት በማለት ጠርቷቸዋል ይህ ስም ሊሰጣቸው የቻለበት ዐቢይ ምክንያት የኢየሩሳሌምን ቤተ ክርስቲያን በዋናነት ያስተባብሩ ስለነበር ነው ከዚህም በተጨማሪ እነዚህ ሦስቱ ሐዋርያት የምስጢር ሐዋርያት እየተባሉም ይጠራሉ መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በደብረ ታቦር ምሥጢረ መለኮቱን ሲገልጥ በኢያኢሮስ ቤት ልጁን ሲፈውስ በጌቴ ሴማኒ ሲጸልይ ከሌሎች ለይቶ ይኳቸው ሄዶ ነበርና ቅዱስ ጴጥሮ የሐዋርያት አለቃ ጌታችን በቂሳርያ ከተማ ለሐዋርያት ያቀረበውን ጥያቂ በመመለሱ ቅዱስ ጴጥሮስን የዮና ልጅ ስምዖን ሆይ በስማያት ያለው አባቴ እን ሥጋ እና ደም ይህን አልገለጠልህም አንተ ብዕዕ ነህ እኔም እል አንተ ጴጥሮስ ዐለት ብላቲን ነህ። ይስሐት የባረከውን ያዕቆብ እግዚአብሔርም በሰማያት በረከት ሲባርካቸው የለዩዋቸውን እስማኤልንና ዓሳጡን ደግሞ ከበረከቱ ለይቷችዋል በምድር የፈታኸው ዓለም በበደል በኃጢአት የታስረ ነውና የኃጢአትን ገመድ በወንጌል ሰይፋቸው በጣጥሰው በፊት ቢፈቱለት ለንስሐ በተኖና ቤተ ክርስቲያን ከበደል እሥራት ቢፈቱት በሰማያት ፍርድ በለማያት መዝገብ የተፈታ ነጻም የወጣ ይሆናል ሃ ይህ ሥልጣነ ክህነት ለትዱስ ጴጥሮስ ብቻ የተሰጠ ሳይሆን ሐዋርያቱን ሁሉ ወክሉ የተተበለው ነው ይህ ባይሆን ኖር በጠንጌል ጌታችን ሐዋርያትን ሁሉ ዐደ ዓለም ባላክም ነበር መላክ የሚገባው ቅዱስ ብርፃን የኃጢአትን ጨለማ እንዲገልጡ የታሠሩትን እንዲፈቱ ጴጥሮስ ብቻ ነበርና በትውፊት ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ በመልእክቱ «ክእኔ የተማራችሁትንና የተቀበላችሁትን የለማችሁትንም ያያችሁትንም እነዚህን አድርጉ ፊልጽ በማለት እንደተናገረው ሐዋርያት ያስተማሩት በመጻሕፍት ብቻ ሳይሆን ከኑሮአቸው ከተግባራቸው ከገድላቸው እና ከትሩፋታቸው ጭምር በመሆኑ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን በሐዋርያዊው ትውፊት ትጠተምበታለች በሐዲስ ኪዳን መጻሕፍት የሐዋርያትን እውነተኛ ትምህርት ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ጠብቃ በመያዝ ለዓለም አበርክታዋለች ሐዋርያት ወንጌልንና መልእክታትን የጻፉት ያስረከቡትም ለቤተ ክርስቲያን ነው የሚገኘውም በቤተ ክርስቲያን ነው የመጽሐዓ ትዱስ ባለቤትም ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ናት ለቅድስት ቤተ ክርስቲያን የትምህርቷ የሥርዓቷና የሕዓ መሠረት መጽሐፍ ቅዱስ የሆነውም በዚሁ ምክንያት ነው የሐዋርያት ዝርዝር በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የሐዋርያት ዝርዝር በአራት ቦታዎች ተጽፎ ይገኛል እነዚህ ዝርዝሮች በማቴዎስ በማርቆስና በሉቃስ ወንጌሎች ሲገኙ በዮሐንስ ወንጌል ግን ዝርዝሩ አልሠፈረም። በዋሻና ሐዋርያው ጴጥሮስ ሐምሌ የፅዌተበ ር እ ሰናም አይሁንብህ በማለት ተከራክሯል ማቴ በላም ስለ ወንገል ክብር ስለር ሐዋርያው ጳውሎስ ሐምሌ ህጩ ው በአንተ ቢስናክሉ እኔ ከቶ አልስናከልም» ብሎ በራሱ ቅንዓት ክርስቲያን ጋ ይማኖት የተሠው የቤ ኒ መሪያ ስሙ ስምዖን ን ተናግሮ ነበር ጌታችን ዶሮ ሳይጮህ ሦስት ጊዜ ትክደኛለህ ሐዋርያትን ገድል በተግባር ያውሉታል መ በስማቸው ሕንዛ ቤተ ክርስቲያን በመሰየም እንዳወጣችለት ይነገራል በቂሳ ያ ከተማ በነገዳ ስኮ ለው እንኳን ከአንተ ጋር መሞት እንኳን የሚያስፈልገኝ ቢሆን ከቶ ሐርቤ በዓላቸውን በማክበር ቅድስት ቤተ ክርስቲያን የቅዱሳን አስቀድሞ እግዚአብሔር በነቢዩ በኢሳይያስ ቃል ስንበቴን ማን ትሉኛላችሁን ብለ በጠሩ መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስየስ ኣያ ድህም በማለት የተናገረ ሰው ነው ማቴ ሬ የሳማዕትነታቸውን ከቅዱስ ዮሐንስ በቀር እርሱ ግን ሳይሞ ስለሚጠብቁ ደስ የሚያሰኘኝንም ነገር ስለሚመርጡ ቃል ኪዳኔንም ልጅ ነህ ብሎ ለአይሁድ ድ አንተ የሕያው የእግዚአብሒር ትዱስ ጴጥሮስ አስቀድሞ የተናገረውን ቃል ለመጠበቅ ሞክሮ በዓል ታከብራለኹ አደዬ መሬ የተወለደበት ይከበራል ዮሐ ስለሚይዙ ጃንደረቦች እንዲህ ይላል በቤቴና በቅጥሬ ውስጥ ከወንዶችና ያ ቸንችቸ ተሰወረውን ም ኙ ልጅ አሳልፎ ይስጣል ብሎ አስተምሯችው ገልጦ በመመስክሩ ጌታችን አንተ አቁ ለህ ሥጢረ ተዋሕዶ ነበር ጌታ ዛራ የስው በአሪ ነበርና ደብቆ ይዞ ነበር የሮም ቋ ር ብሎታል ይህም በላቲ መከላከያ ይሆነኛል ብሎ ሠይፍ ደ ማም ጋ ማይክ ደግሞ ኬፋ ይባላል ጭፍሮችም ጌታን ለመያዝ ሲጠጉ የሊቀ ካህናቱን ባሪያ ማልኮስን በሠይፍ ጀሮውን ቆረጠው ዮሐ ዐ ጌታችን ግን ሞቱ በፈቃዱ ን ከሴቶች ልጆች ይልቅ የሚበልጥ መታሰቢያና ስም እሰጣቸዋለሁ ኢላ ብሎ ለቅዱሳን ልጆቹ በገባው ቃል ኪዳን መሠረት ዛሬ በቤተ ሕዱስ ለጠርከ ክርስቲያን ታቦት ተቀርፆላቸው በስማቸው ሕንፃ ቤተ ክርስቲያን ከአዕማድ ወይንም የም ሥጢር ይከበር እንደነበር ተ ቾቸ ዮሐንስ እና ያዕዩብ ጋር የሚቆጠር ነው ክሐዋርያት ማሓላ። በዚያን ጊዜ ቅዱስ ጴጥሮስ በሮም ቢኖር አቂላስና ጵርስቅላ ለቅዱስ ጳውሎስ በነገሩት ነበር ቅዱስ ጳውሎስ በአንድ ቦታ ብቻ ስለማያስተምር ለዚያች ሀገር ጳጳሳትን ከሾመላት በኋላ ወደ ስብከቱ ሲፄድ ነበር ቅዱስ ጴጥሮስ ሮም የደረሰው በቤተ ክርስያናችን ትውፊታዊ ታሪክ መሠረት ግን ትዱስ ጴጥሮስ ሲጠራ የ ዓመት ስው ሲሆን ከጌታ ጋር ዓመት ከ ወር። አለና ጠየቀው ዛግም በሮም ስ ሰዓት ቅዱስ ጴጥሮስ አዘነና እንደገና ወደሮማ ተመሠለለሰ ሀታደሮች እየፈለጉት ነበር እነሆኝ ስቀሉኝ አለ ቅዱስ ያንጊዜ ቅዱስ ጴጥሮስን ይዘው አሠሩት ከጥቂት ቀናት መ ረማውያን የመስቀያውን እንጨት አቀረቡለት ያንጊዜ እኒ ርር ልሰቀል አይገባኝም በማለት ቁልቁል እንዲስቅሉት ለመነ ያ አደረጉለት ሐምሌ ቀን ዓም በሰማዕትነት ዐለፈ ንጉሥ ኔሮን ቅዱስ ጴጥሮስንና ቅዱስ ጳውሎስን ከሠዋ በኋላ አልቀናውም ግፈኛነቱና ሞልቃቃነቱ እየባስ በመምጣቱ የሮም ሕዝብ ዐመፀበት በዚህም የተነሣ ሸሽቶ ከተማዋን ለቅቆ ጠፋ በመጨረሻም መሸሽ ሲሰለቸው የገዛ አሽከሩን እባክህ በሠይፍህ ግደለኝ በማለት ለምና በአሽከሩ ሠይፍ በ ዓም ሞተ ኔሮን ሲሞት ዓለም ዛሬ እንዴት ያለውን አርቲስት አጣች አለ ይባላል አባታችን ቅዱስ ጴጥሮስ የጻፋቸው መልእክታት በሐዲስ ኪዳን ውስጥ ሁለት ናቸው እነዚህም የመጀመሪያዋ መልእክቱ በሰማዕቱ ቅዱስ እስጢፋኖስ ላይ በ ዓም አካባቢ በደረሰው መከራ ተሠቀው ለተስደዱት የአይሁድ ክርስቲያኖች አባት እንደመሆነ መጠን ገላ በአምነታቸው ይጸት ዘንድ በ ዓም ይህችን መልእክት ጻፈላቸው ሁለተኛዋ መልእክቱ በኔሮን አዋጅ ተይዞ ታሥሮ እያለ በ ዓም ከካባቢ በመከራው ተጨምረው መናፍቃን የክህደት ትምህርት እያስተማሩ ምእመናንን አውከዋቸው ነበርና በታናጂ እስያ ለሚኖሩ ካርስቲያኖች ለዚህ ዓለም ሠራዔ መጋቤ የለውም ትንሣኤ ሙታን የለም ንሺ መመ » ን መኩሪያ የኢትዮጵያ ታሪክ ኛ መጽሐፍ ገጻ መ መመመ ኅልፈተ ሰማይ ወምድር የለም ፍል አንድ ጊዜ ካመኑ ምግባር አይጠቅምም በማለት መናፍቃ ላነሷቸው አጠራጣሪ ጥያቄዎች በመልእክቴ መልሱን ሰጥቷቸዋል ሐዋርያው ቅዱስ ያዕቆብ ወልደ ዘብዴዎስ ቅዱስ ያዕቆብ የቅዱስ ዮሐንስ ነባቤ መለኮት ታላቅ ወንድም ነው የመጀመሪያ ሥራው ከአባቱ ጋር ዓሣ ማጥመድ ነበር በገሊላ ባሕር አጠገብ ከአባታቸው ጋር ዓሣ ሲያጠምዱ ከእነ ቅዱስ ጴጥሮስ ቀጥለው ተጠሩኹ ወዲያውም አባታቸውንም መረባቸውንም ትተው ጌታን ተከተሉት እርሱና ወንድሙ ዮሐንስ ፍላጐታቸውና ሥራቸው ታላቅ እና ኃይል የተሞላው ስለነበር ሉቃ ማር ዑ ቦኤኔርጌስ የነጐድጓድ ልጆች ተብለዋል ንል ና ከአዕማድ የምሥጢር ሐዋርያት አንዱ በመሆኑ ጌታችን ጠለተ ኢያኢሮስን ሲፈውስና ተገኝቷል በጌቴሴማኒ ቅዱስ ያዕቆበ በሐዋርያት ዝርዝር ውስጥ በቅዱስ ማቴዎስ ል በሦስተኛ ደረጃ በቅዱስ ማርቆስ በሁለተኛ በሉቃስ በሦስተኛ በሐዋርያት ሥራም በሦስተኛ ቦታ ተጽፏል ከጌታ ወንድም ያዕቆብ ለመለየትም ታላቁ ያዕቆብ ያዕፉብ ወልደ ዘብዴዎስ እየተባለ እ ቅዱስ ያዕቆብ የኖረው ያረፈውም መክዝ ወዲህ ግን በሰማዕትነት ይጭ ው ው ከራ የሚናገሩ አንዳንድ መዛግብት ተገኝተዋል በዚች ህገር ሰባት ልዑካንን ሾሞ ሊመለስ በኢየሩሳሌም ከተማ በሰማዕትነጉ አንዳለፈ የስፔን ሊቃውንት ይናገራሉ እን በመካከለኛው ዘመን አፅሙን ከኢየሩሳሌም አፍልሰው በስፔን ያሳረፉት መሆናቸውን ያረፈበትን ቦታ እያሳዩ ይመሰክራሉ ርያል መ መጣጸመጻመሙ ለዳ መሥላሌ ግን መልአክቲን በፀባቹ የተጻኒች ናት ይላሉ። ከሐዋርያት መካከልም መጀመሪያ የሰማዕትነትን አክሊል የተተዳጀ እርሱ ነው ሐዋርያው ቅዱስ እንድርያስ ሐዋርያው ቅዱስ እንድርያስ በመጀመሪያ የተጠራ ሐዋርያ ነው ዮሔ የትዱስ ጴጥሮስ ወንድም ሲሆን ትውልዱም በቤተ ሳይዳ ነው በመጀመሪያ የዮሐንስ መጥምቁ ደቀመዝሙር ነበረ ነገር ግን ዮሐንስ የዓለምን ኃጢአት የሚያስተሠርይ የእግዚአብሔር በግ ብሎ ስለጌታችን ሲመሰክር በሰማ ጊዜ ኢየሱስ ክርስን ተከተለ ስሙ አስራ ሁለት ጊዜ በወንጌል አንድ ጊዜ ደግሞ በሐዋርያት ሥራ ተገልጧል ቅዱስ እንድርያስ በሐዋርያት ዝርዝር ውስጥ በማርቆስና በሐዋርያት ሥራ አራተኛ በማቴዎስና በሉቃስ ወንጌል ደግሞ ሁለተኛ ሆኖ ተቀምጧል ፕሮቶክሌቶስ የተጠራ ማለት ነው የመጀመሪያዎቹ ክርስቲያኖች አይቀርም ዘንድ አንደ አስተባባሪ ይቆጠር ነበር የቤተሰበ ሐዋርያ የጌታችንን ማደሪያ ካየ በኋላ ተመልሶ ለወንድሙ ለቅዱስ ጴጥሮስ በመንገሩና የምሥራቹን ለቤተሰቡ በማብሰሩ የወጣቶች ሐዋርያ በጥብርያዶስ ባሕር አጠገብ ከጠዋት ለማር ለው አዖዖ ሆን ምጋዳ ታ ሊመፀትና ልል ሓርሃሬ እንጀራ እንደሌለ በመለሰ ጊዜ ቅዱስ እንድርያስ ግን መኢ ዚሬ መሥ ቅዱስ ያዕቆብና ሁለቱ ጠንቋዮች ተባለው ጠንቋይ በቅዱስ ያዕቆብ ስብከት ማመኑን ለሄሮሞንኒስ ነገሬው ሄሮሞጌኒስም የራሱን ታላቅነት ለማሳየት ለነደኛው ሰ እጅ አግሩን በአስማት አሣሠረው ፊሊጦስም የደረሰበትን ሌል ሮ ለያዕቆብ ላከበት ይህን የሰማው ፄሮሞንጌኒስ ቅዱስ ያዕቆበን ሁሉ ዞርዞር ያመጡለት በአስማት አጋንንትን ላካቸው የተላኩት አሥረው በቅዱስ ያዕቆብ ላይ ኃይል ስላልነበራቸው የተላኩበትን ኮልቻሉም ማር እንዲያውም ቅዱስ ያዕቆብ መልሶ ኒስን እንዲያመጥ አዘዛቸው እነርሱም እጅ እግሩን ጠፍረው ፍው መጡ ያን ጊዜ ቅዱስ ያዕቆብ ፊሊጦስን ፈታው ፊሊጦስ ና ለፄሮሞንኒስ ምሕረት ለመነለት ቅዱስ ያዕቆብም በክፉ ስለማንቃወም በሰይጣናት እየተሰቃየህ እንዳትናር ትን ለምነንልኽል» በማለት ፄሮሞጌኒስን ከታሰረበት ሬሊጦስ የ ክርስቲያን እኛ ክፉን ከክርስቶስ ምሕሪ እንዲፈታ አደሪገ አስማተኛው ሮሞጌኒስ የክርስቲያኖችን ኃይል ርኅራቴና ቸርነት ወደ ቤቱም ተመልሶ የጥንቆላ አይቶ በቅዱስ ያዕቆብ ስብክት አመነ መጻሕፍቱንና ዕቃዎቹን ሁሉ ስብስቦ በማምጣት በቅዱስ ያዕቆብ እግር ሥር በእሳት አቃጠላቸው የቅዱስ ያዕቆብ ሰማዕትነት አበው እንደሚያስተምሩን ሐዋርያው ቅዱስ ያዕቆብ በዕድሜ ገፍቶ ስለነበር እንደ ሌሎች ሐዋርያት ብዙ አልተዘዋወረም መቀመጫውም በኢየሩሳሌም ከተማ ነበር። መሆኑን ሐዋርያው ከቅዱስ ጴጥሮስ መልእከት መጥቀሱ የን አክተፍል ጴጥ በመሆኑም በ ዓም አካባቢ መጻፈ ይነገራል ያ ሐዋያው ይሁዳ ታዴዎስ መልአክቱን የጻፈው ክግኖስቲኮች ትምህርት ግራ ተጋዝተው ለነበሩ የታናሺ አስያ እና የመካከለኛው ሦፖሥራት ክርስቲያኖች ነው የሙሴን ገድል ከሚናገረው መጽሐፍ ዜና መጥቀሱ ሐዋርያት ለአዋልድ ውን ክብር ይገልጥልናል በተጨማሪ ደግሞ ሄኖክ ጠቅሶ ጽፏልና የመጽሐፍ ቅዱስ ቁጥር ብቻ አለመሆኑን ያስረዳል ሐዋርያው ስምዖን ቀነናዊ ከአራቱ የመጽሐፍ ቅዱስ የሐዋርያት ዝርዝሮች አሥራ አንደኛው ስፍራ ሲያስቀምጡት በወንጌሉና በሐዋርያት ሥራ በአሥረኛ ሐዋርያው ስምዖን መካከል ማቴዎስና ማርቆስ በ ሐዋርያው ቅዱስ ሉቃስ ደግሞ ቦታ አስፍሮታል የሐዋርያው ስምያን ሌላው የመጀመሪያ ስሙ ሲሆን ናትናኤል ትርጉሙም የእግዚአብሔር ስጦታ ማለ ቃና ዘገሊላ ሲሆን ነገዱ ክብንያም ነው በተወለደበት ከመን አካባቢ ነው ምክንያቱም ሄሮድስ የቤተልሔም ሕፃናትን በሚያስፈጅበት ጊዜ እናቱ ከበለስ ሥር ደብቃ አትርፋዋለች ጌታም ፊልይስ ናትናኤልን ሲጠራው ፊልዶስ ሳይጠራህ ከበለስ ሥር ላለህ ዐውቅኻለሁ ያለው ሰዚህ ነው ስሙ ናትናኤል ነው ስምዖን ብሎ የሰየመው ጌታ ነው ት ነው የተወለደው በናዝሬት የትውልድ ዝመት ጌታችን ቅዱስ አውግስጢናስ ደግሞ ናትናኤልን ምሁረ ኦሪት ነሪ ይለዋል ምክንያቱም ፊልጳስ ሲጠራው ከናዝሬት መልካም ነ ሕፍትን ቃል አይወጣም» በማለት የነቢያትን ቃል የጠቀሰው የመጻ በማወቁ ነበርና ዮሐ ነኔ ልባት በአስኩቴስ ሩስያ ሳይናር አይተርም ምክንያቴም ክርስቲያን ታሪክ መጽሐፉ ይህ ቦታ በጥንቱ ዓለም የነበሬው መሆኑን ሲገልጥኞ ዜና አይሁድን ቃ ዮሴፍ ወልደ ኩርዮኛን ደግሞ የበርባሮስ ስኩቴስ ስዎች በዚያ ጨካኞችና ከአራዊት ያልተሻሉ ከረመኔዎች እንደነበሩ ገልጧል ም ማትያስ በዚህ ህገር ሲያስተምር እነዚህ ሰዎች ያዙትና ዓይኑን ንዴ እንስሳ ሣር ያበሉት ጀመር ምክንያቱም የዚህ ሀገር ከመብላታቸው በፊት ዓይኑን አጥፍተው ለ ተናት ያህል ልማዳቸው ስለነበር ነው ማትያስ ስ ተናት በእሥር ቤት ተቀመጠ ያቀረቡለትን ሣር ሳይበላ በጾም ዘ ። መራቸውን ሥራዎች ፍጻ ለማቻ ጉዞ ኢየሩሳሌምን በዚህም አዳን ድልማጥያን እልዋሪቆን ኒቆጽልየን «ፀን ጠ ቷልሙ በዚህ የመጨረሻ የስብከት ጉዞው ለአራት ቂሪንዳቦን ፐዳኝታቷ እንደምትመስል ማየት እፈልጋሰሁ ብሎ በከተማው መቃጠል በማዘትና አለበበ በዚህም የተነሣ ክርስቲያን የ ከተማ ሲያስተምር በ ዓም ተይሾ ወዴ ውን ወር በጨለማ ቤት ታስሮ ከቆየ በኋላ በ ከተማ በኦስትያ መንገድ አንገቱን ተሠይፎ የኢትዮጵያ ታሪክ ኛ መጆሖፍ ገጽ ዜና ሐዋርያት ገጽ በኖሙ መክቹ የነቦረው ጋ ጽፏል ትንሣኤ ቁ ጽ ይዮስ የተባለው ታሪኮ ጻሐፊ ቅዱይ ዳውጓ ወዴ ቆሮንቶስ ሰዎች ቆሮንቶስ ኛአካያይ ሁለተኛ ክተማ ስትሆን በግሪክ ውስጥ ነጡ ቅዱስ ጳውሎስ በሁለተኛው ኑኮጡ ሆት አካባቢ ወደ ከተማዋ ገብቶ አስተምሯል በሦስተኛ ጉዞው ሠ ሖ ፈግኖ በኤፌሶን እያለ ልጁ ጢሞቴዎስን ቤተ ክርስቲያን ብ ነቶ ይመሳኮ ንድ ልኮላቸዋል ጢሞቱዎስ በቆሮንቶስ እያለ የቀለዮጳ ጦገኖች የሆነ የቆሮንስ ዎች ወደ አፌሶን መጥተው ነበርና ስለ ቤተክርስቲያኗ ሁኔታ ለትዱስ ሁሎ ነገሩት በምአመናን መካከል መለያየት ተነስቶ ነበር የመለያየቱ ዋና ዋና ምክንያቶችም ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ አስተምሮ ከሄደ በጊላ ከእስክንድርያ የመጣው አጽሉስ የተማረ ሊት ስለነበር ብዙ ሰዎች ወደ ቤተ ክርስቲያን መምጣት ጀመሩ በሌላ በኩል ደግሞ በጌታችን ክመን ወደ ኢየሩሳሌም መጥተው ትምህርቱን የመስማት ተአምራቱን የማየት ዕድል የገጠማቸውና እንዲሁም ደግሞ ለበዓለ ምሳ በኢየሩሳሌም አያሉ በቅዱስ ጴጥሮስ ስብከት አምነው ዮተጠመቁም ነበሩ እነዚህ በልዩ ልዩ ምክንያት ያመነ ክርስቲያኖኙ በሃሳብ አልጣጣም ሲሉ እኔ የጳውሎስ ነኝ እኔ የጴጥሮስ ነኝ እኔ የአጽጵሉስ ነኝ እያሉ መከፋፈል አመጡ ሕዋርያው ትዱስ ጳውሎስ ይህንን ችግር ከቀለዮጳ ቤተ ስዎች ሲሰማ የመጀመሪያ መልእክቱን ጸፈላቸው የመ የቆሮንቶስ ሰዎች በዝሙት የታጠቁ ነበሩ በዚያ ዘመን ቶሮንዱላዊ ማለት ክማዊ የሚለውን ትርጉም ይዞ ነበር አባታቸው በሕይወት እያለ የእንጀራ አእናታችውን አስክማግባት ደርሰው ነበር ይህንን እኩይ ምግባር ትተው በንሥሐ ይመለሱ ዘንድ ጽፎላቸዋል አቋሑጡከ »ልቀድሞ ኣይውዳዊ የኀሇፈመው ሰው ጉሙ ቋእዳ ማን ። እንያኖስ የቅዱስ ጋ በዚ ቆስ ህ ጊዜ ኤስታኦአ ቴሄ ዘጠተማዎ ጣር ከሐዋርያነ አስው አንዱ ፓፒያስ እንደገለጠው ዓም ቅዱስ ማርቆስ ቅዱስ ጴኖሮስን ቃል በመተበል ወንጌሉን ጽፏል የፅብራይስጥ ቋንቋዎችን አሣምሮ ያውቅ ነበክር ጌታችን ይ ችን አደብ ክርስቶስ በይሁዳ አውራጃዎች እየተዘዋወረ ሥር ማርቆስ ገና ሕናን ነበር በምሴተ ሐሙስ ለሐዋርያት ኗ ከተማ ሂዱ በማድጋ ውኃ የተሸከመ ገብዝም ያገኛችጊልና ተከተሉት በማለት ፋሊካን ሊያዘጋጁለት የመረጠውን ቤት እንዲያሳያቸው ህ ው ወጣት ቅዱስ ማርቆስን መሆኑን የቤተ ክርስቲያን ሊቃውንት ይተረጉማሉ ማር ጌታችን ድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ወደ ቀራንዮ በሚጓዝበት ዕለት ቅዱስ ማርቆስ ዕርቃኑን በነጠላው ሸኖ ይከተለው ነበር ነገር ግን አይሁድ ሊይዙት ባሰቡ ጊዜ ጨርቁን ጥሎ ራቁቱን ሸሸ ማር ይህም በዚያ ጊዜ ገና ልጅ እንደነበር ያመለክታል የማርቆስ እናት ማርያም ባውፍልያ ትባላለች ቤቷን ለክርስቲያኖች መሰብሰቢያነት የለጠች ደግ ሴት ነበረች ጌታም የመጀመሪያውን የሐዲስ ኪዳን ቁርባን ለሐዋርያት ያቆረባቸው በእርሷ ቤት የላይኛው ፎቅ ላይ ነቤር በበዓለ ዛምሳም መንፈስ ቅዱስ ለሐዋርያት የወረደላቸው በእርሏ ቤት ተስባስበባው ሲጸልዩ ነው በርናባስ ለቅዱስ ማርቆስ አጐቱ ነው የቅዱስ ማርቆስ አባት አርስጦቡሎስና በርናባስ በእናት የሚገናኙ ወንድማማቾች ናቸው የእነርሉን አኀት ደግሞ ቅዱስ ጴጥሮስ ስላገባት ቅዱስ ማርቆስ አክስቱን ለመጠየቅ ሲሄድ ክቅዱስ ጴጥሮስ ጋር ተዋወፉ ሐዋርያት ዓለምን ዕጣ በዕጣ ተከፋፍለው ሲወጡ ቅዱስ ማርቆስ በበርናባስ አቅራቢነት ከቅዱስ ጳውሎስ ጋር በመጀመሪያው ጉዞው በ ዓም ለስብከተ ወንጌል ወጥቶ ነበር ነገር ግን በጵንፍልያ ከተማ እናቴ ፍፈቀችኝ ስላለ የሐዋ በርናባስ ይዞት ወደ ኢየሩሳሌም ተመለሰ ከዚያ በኋላ የኖረው ከሐዋርያው ቅዱስ ጴጥሮስ ጋር ነው ከቅዱስ ጴጥሮስ ጋር በታናጂ አስያ አድርገው እስክ ሮም ድረስ ስብከዋል በመጨረሻ በዐ ዓም ወደ ሰሜን አፍሪካ መጣ በዳዳይ ዴልታ ግጭ ሙሙመሙሙ መጽሔቀ አሚን ዝጅጽ ዝናቡን ሸሽተው ወደየቤታችው ተበተኑ የእስክንድርያ ጋውን ደብቀው በመውጡሰኗ በቅድስት ባውክልያ ቤተ ጦመ ዕለረፉት በ ዓም በኤአ የቤነስ ነጋድያን ዐዕሙን ስርቀው በመውሰድ በሳንማርኮ ቤተ ክርስቲያን አስቀመጡት የቅዱስ ማርቆስ ወንጌል ከወገጌላውያን መካከል የመጀመሪያውን ጦንጌል የጻፈው ቅዱስ ሓርቆስ ነው። ክጥንት ክመን ምሮ የቤተ ክርስቲያን አበው ቅዱስ ር ቆስ የጻፈው የቅዱስ ጴጥሮስን ወንጌል መሆኑን ተናግረዋል የቅዱስ ማርቆስ ወንጌል ከወንጌላት ሁሉ አጭር ወንጌል ነው ምዕራፎች እና ቁጥሮችን ይጻል ከትረካ ይልቅ ድርጊቶችን አከታትሎ ያስቀምጣችዋል ቅዱስ ማቴዎስ በወንጌሉ በምዕራፍ ያስቀመጠውን የቅዱስ ጴጥሮስ አማት መፈወስ ታሪክ ቅዱስ ማርቆስ ግን በመጀመሪያው ቁጥር ዐ ላይ ጽፎታል ወንጌሉን የጻፈው ለአረማውያን ያውም ለሮማውያን በመሆኑ ከሌሎች ወንጌላውያን ቅዱስ ማቴዎስና ቅዱስ ዮሐንስ የተለየ አገላለጥ አጻጻፍ ተጠቅሟል የተጻፈበት ቋንቋ ሮማይስጥ ነው ሮማውያን በክመናችውጡ ኃያላን ነን ብለጡ ይታበዬፍ ስለነበርና ያለ እኛ ማን አለ። ኙ አብረው ነበሯቸው በእስጡፋናስ ላይ በሮም የነበሩና በኋላም ከባርነት ነጻ የአበል የወጡ አይሁድ ያለሩት ምትክ የሐዋርያነትን ክብር ለማግኘት ከታጩት መካክል ዮሴፍ ፀይሾዖ ሉ መሆኑን ዮሐንስ አፈወርት ገልጧል የተባለው ስ ቁጥሩ ከ አርድዕት ሲሆን ወጦዩ ቤተ ክርስቲያን የሚጠጉ ድኾንጉ መሬቱን ሸጦ ዋጋውን ለሐዋርያት አስረከበ የሐዋ ጳውሎስ ለመመሪያ ጊዜ ጦይ ሐዋርያት ሲመጣ ቀድሞ ያውቀው ሸው የመሰክረለተ አርሉ ነው በእስጢፋኖስ ሞት ምክንያቶ ክርስቲያኖች በየሀገሩ ሊበተነ አስተድሞ ፊሊፅስ ወንጌላዊ ይስብክበት ወደነበረው የአንጾኪያ ከተማ ሄደ በዚያን ጊዜ ቅዱስ ጳውሎስ በቆጵሮስ ከተማ ያስተምር ነበር በአንደኪያ ወደነበረችው ቤተ ክርስቲያን ክርስትናን ተቀብለው የሚመጡ አረማውያንና አይሁድ እየበዙ በመምጣታችው በርናባስ ጳውሎስን ዐወደ አንጾኪያ አመጣው በቅዱስ ማርቆስ የተነሣ እስኪለያዩ ድረስ አብረው ነበሩ ከቅዱስ ጳውሉስ ተለይቶ ቅዱስ ማርቆስን በመያዝ ወደ ኢየሩሳሌም ከመጣ በኋላ አስተድሞ ወደ ሮም በጊላም ወደ እስክንድርያ ከዚያም ወደ ይሁዳ በመምጣት ተዘዋውር ጠንጌልን ከሰበከ በሏላ በመጨረሻ ወደ ሀገሩ ገባዖ በቆጵሮስ በነበረችው ቤተ ክርስቲያን መንበረ ጵጵስናን አቱሞ የመጀመሪያው ሊተ ጳጳስ በመሆን አረማውያንን አያጠመተ ወንጌልን በማስተማር ላይ እያለ ከሶርያ የፈለሱ አይሁድ ወደ ቆጽሮስ መጠጡ እነዚህ አይሁድ በምኩራባቸው ሲያስተምር ቢያዩት እጅግ ስለተበሳጩ ብዙ ካሰቃዩት በጊላ በ ዓም አካባቢ በድንጋይ ወግረው ገደሉት ብዜ ሊቀ ዲያቆናት ቅዱስ እስጢፋኖስ አስጢፍኖስ ማለት በግሪክ ቋንቋ አክሊል ማለት ሊሆን ከአባቱ ከስምዖን እና ከእናቱ ክሐና ትውልዳቸው ከነገደ ብንያም ነው የተወለደው ሐኖስ በተባለ ስፍራ ነው በማኅበረ ምእመናን መካከል ሠ ርኮጣግህክው ላጦ ጁዕ እጅ ይወርዛእ ።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation