የኤርትራ ጉዳይ.pdf

• word cloud

• Extraction Summary

ኢትዮጵያና ጣልያን መስማማታቸው ሳይታወቅ ዊነ ሕንድና በነ ብራዚል ታጅበው ጥቅምት ቀን ዓም አባሎቹ ሲመረጡ ኣቶ አክሊሉ ሀብተወልድ ልዩ ጽሕፈት ቤት ሹም የነበሩትና የኢትዮጵያ መልዕክተኞች አባል በመሆን በየጉባኤው የተካፈሉት ልጅ አምሩ ዘለቀ ለአራት ዓመታት በአሥመራ የንጉሠ ነገሥቱ ላይዘን ኦፊስር የነበሩት ሌፍትናንት ፔኔራል ነጋ ኃይለሥላሴ ያገር ፍቅር አንድነት ትጉህ እባል የነበሩት የራስ ኃይሌ ተስፋማርያም ኞኞ ሞያ የፈጸሙት ጂየር ፔኔራል አበበ ቅኮስኩት በጋዜጠኝነት ነ በማስታወቂያና ገልኩበት በአሥራ የመዘገብኩት ሁሉ ፀልዩ ልዩ አገሮች ዶች ዋና ዋናዎቹ ከ መጨጨጩጩ መ መመመ መጻ መ መ ።ቋገ የርያ ፀሀበፀ ዕየፀበገከወ ዐፀርፀጠፀይፀ ቦፀ« ጾዐህበቨክ ከ ። ሦ ፐስፀ ይዘሆስ ርዐስገስገዐበህርፅ ድሀሠዐይፀ ሃዐፈ ሆህ ፐስ ለፍ ይጋ «።

• Cosine Similarity

ዴደፓዙጅውን ለማስከበር ቆቀር ሌላ መፍትሔ ጅሆ ገልጸጁች በተለይ ጂሺቹ ዓሙታት በፊት አንድ ዓይነት ባሕል ቿሯሩ አለመቻላቸውን ጠበቀው የጣልያን ከ ክ ጐ አዲሲቷ ጣልያን የቀድሞ ቅኝ ግዛቶቿ ኤርትራ ሊቢያና ሱማሌ እንዲመለሱላት የፈረንሣይ መንግሥት ይጠይቃል » ርሻ ቢዶ የፈረንሣይ ውጭ ጉዳይ ሚኒስትር መስከረም ፎቶ ህእ የኤርትራ ጉዳይ መንግሥት መልዕክተኛ በተደረገለት ጥሪ መሠረት በአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሮች ስብሰባ ላይ ተገኝቶ በ አና በ ዓም ኤርትራንና ሱማሌን በ ዓም ሊቢያን ከያዘበት ዘመን ጀምሮ እነዚህን ምድረ በዳ እና በረሃማ የነበሩትን አገሮች አቅንቶ የስው ልጅ ሕይወት መኖሪያ ለማድረግ በጣልያኖች መስዋዕትነት የተገኘውን ውጤት በሰፊው አስረዳ ጣልያን እነዚህን ሶስት አገሮች በተለያዩ ጊዜያቶች ቅፒ አገሮቹ አድርጐ የያዛቸው ከማንም መንግሥት ላይ ነጥቆ ወይም ተዋግቶ አለመሆኑን ከተናገረ በኋላ ኤርትራና ሱማሌ ከግዛቶቼ ተገንጥለው የተወስዱ ናቸው በማለት ጽትዮጵያ የምታቀርበው ጥያቄ መሠረት የሌለው መሆኑን አረጋግጣለሁ አለ በሮማ መንግሥት አስተያየት በጣልያን የተፈጠረው የኤርትራ ግዛትና ሕዝቡ ከኢትዮጵያ ጋር ምንም ዓይነት ግንኙነት ኖሮት አያውቅም የኤርትራ ሕዝብ በታሪኩና በዘሩ በቋንቋውና በባሕሉ ከኢትዮጵያ ሕዝብ ጋር የሚመሳስል ወይም የሚቀራረብ መልክ ጨርሶ የለውም የሱማሌ ግዛት ደግሞ አንኳንስ የኢትዮጵያ የነበረ ነው ሊባል ይቅርና ይህ በረሃማ አገር በሕንድ ውቅያኖስ አካባቢ መኖሩን እንኳን ኢትዮጵያ የሰማችው ከጣልያን ይዞታ በኋላ ስለሆኒ የተለየ ማብራሪያ ማቅረብ አያስፈልግም በማለት የጣልያን መልዕክተኛ የተራቀቀና በታሪክ ቅጥፈት የተሞላ ማመልከቻውን አቀረበ ከጣልያን ዲስኩር በኋላ ለስብስባው የቀረበው የኢትዮጵያ ማመልከቻ ነበር ኤርትራና ሱማሌ እንዲመለሱላት በሰፊው የገለጸችውን የታሪክ የዘርና የባሕል ግንኙነት ሳያነቡ ወይም ሳይመለከቱ በደፈናው የኢትዮጵያ ጥያቄ አግባብ ስለሌለው ከአጀንዳው መስረዝ አለበት ሲሉ የፈረንሣይ የመስኮብና የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሜኒሰትሮች ውሳኔ አቀረቡ ነገር ግን የታላቋ ብሪታንያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር የኤርትራ ሕይወት በብዙ ረገድ ከኢትዮጵያ ጋር የተያያዘ ስለሆነ ጉዳዩ በጥንቃቄ ተጠንቶ ተገቢው ውሳኔ የሚስጠው ነው በማለት ስለተከራከረ የኢትዮጵያ ማመልከቻ እጀንዳው ላይ እንዲቆይ ተደረገ ኸርነስት ቤቨን በኤርትራ በኩል ኢትዮጵያን የደገፈ ቢሆንም በሱማሌ ጉዳይ የሚጭረው እሣት ለቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መንግሥት ትልቅ የራስ ምታት ነበር የቤቨን ፕላን ታላቋ ሱማሌን ለመፍጠር በጣልያን በእንግሊዝና በፈረንሣይ ከተያዙት የሱማሌ ግዛቶች ጋር ከኢትዮጵያ ስፊውን የኦጋዴንን አውራጃ የሚጨምር ነው ከኢትዮጵያ ጋር በታሪክ በዘርና በባሕል የሚመሳሰል መልክ ያላት ኤርትራ ነች አንጂ በደቡብ በኩል ያለው የሱማሌ ነገድ አይደለም ብለው አንግሊዞች ያምናሉ በዚህ ረገድ ኢትዮጵያ ኤርትራን ካገኘች ለታላቋ ሱማሌ ዕቅድ ኦጋዴንን ለመልቀቅ አንደማታሰቸግር የቤቨን ኤክስፐርቶች ሙሉ ተሰፋ አድርገዋል ሆኖም በዚህ በሎንዶነ ስብስባ ላይ ትልቅ ሱማሌ ፈጥሮ በታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ሞግዚትነት እንዲተዳደር ለማድረግ ውስጥውስጡን ሲጐነጐን የሰነበተው የቤቨን ኘላን በይፋ አልተገለጠም ከአሜሪካ ከፈረንሣይና ከመሰኮብ የተስነዘሩት መፍትሔዎች አጅግ የተለያዩና ሊቀራረቡም ያልቻሉ በመሆናቸው በስምምነት ከአንድ ውሳኔ ላይ መድረስ አልቻሉም የሁለተኛው የአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሮች ሰብስባ ከሰባት ወራት በኋላ በፓሪስ ስለሚደረግ እስከዚያ ባለው ጊዜ ምክትል ሚኒሰትሮቻቸው የእነዚህን ቅኝ ግዛቶች ዶሴ በስፊው አንዲያጠኑና ለሚቀጥለው ሰብሰባ አንድ ዓይነት የውሳኔ ሀሳብ እንዲያቀርቡላቸው ተስማምተው የሎንዶኑ ጉባኤ ተፈጸመ ከ መች የኤርትራ ሕ በጥ ኸርነስት ቤሸኃ ኔ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ኤርትራንና ሱማሌን ምድረ በዳ እና በረሃማ ጸማድረግ በጣልያኖች እህን ሶስት አገሮች ግንም መንግሥት ላይ ነራድናኛ ሱማሌ ከግዛቶቼ ሂጀጅች ጥያቄ መሠረት ይጴስጥያየት በጣልያን ሜም ዓይነት ግንኙነት መቋንድቋውና በባሕሉ ልክእ ጨርሶ የለውም ኣኗ ጅቅሮና ይህ በረሃማ ። ወይም ሜ የዋይት ሀውስና ጣጫ ጴትዮጵያና ጣልያን ዛሥን መልስ ሰዘጋጀት » ቋትቀበል ለኖረፕው ግ የሚማርክ ሆኖ ዓለፖ ለመከላከል ዉቅላይ ስትር የጸ ሰለዚህ ገሬዚዳንት ዘበዘመሮጭቴ ሙሪ በሂስጠው ዎም ጥናት በመደረ ፋ ከ ላይ መሆኑን ከመግለጽ በስተቀር በቅኝ ግዛቶቹ ጉዳይ የአሜሪካንን የመጨረሻ ውሳኔ እንዲያውቁት ለማድረግ ጊዜው ገና ነው ተብሎ ተወሰነ የስቴት ዴፓርትመንት ኤክስፐርቶች ወደፊት መደረግ በለአለበት የፖሊሲ ውሳኔ ሲያጠኑ የእነዚህ የቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ የአራቱን ኃያላን መንግሥታት የከፋፈለ ሰለሆነ አሜሪካኖች ከእንግሊዞች ተለይተው ብቻቸውን መፍትሔ ለማግኘት ቢሞክሩ ውጤቱ ፍሬ እንደማይሰጥ ግልጽ ሆኖ ታያቸው እንዲሁም ግንቦት ቀን ዓም በፓሪሱ ስብስባ ላይ መስኮብ ከፈረንሣይ ጋር ገጥሞ ለጣልያን ሶስቱም ቅኝ ግዛቶቿ እንዲመለሱላት ያቀረበውን ሀሳብ እንግሊዞች በቀጥታ መቃወማቸው ትክክል መሆኑን አመነበት ይህ ሁሉ ሁኔታ በሰፊው ከተጠና በኋላ ዋሽንግተን የመጨረሻውን ፖሊሲ በይፋ ከማውጣቱ በፊት ዩናይትድ ሰቴትስ እና ታላቋ ብሪታንያ ተመሳሳይ አቋም እንዲኖራቸው የውጭ ጉዳይ ሜኒስትሮቹ ጀምስ ፅርንስ እና እርነስት ቤቨን ሊወያዩበት ይገባል ተብሎ ተወሰነ የታላቋ ብሪታንያ የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትር ገና ከመጀመሪያው በመስከረም ዓም ጣልያን ወደ ቀድሞ ቅኝ ግዛቶቿ እንድትመለስ ቢደረግ በተለይ የሊቢያና የኤርትራ ሕዝቦች ተቃዋሚነት ብዙ ጠንቅ እንደሚያስከትል ለዩናይትድ በቴትስ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ደህና አድርጐ አስረድቶ ነበር ምናልባትም ከዚሁ የተነሣ ይሆናል ጀምስ በርንስ በሎንዶኑ ስብስባ ላይ በሰጠው መግለጫ ጣልያን ቅኝ ግዛቶቿን ራሳቸውን እንዳይችሉ በጭቆና አስተዳድራሰች በማለት ነቀፌታ ያቀረበው እንዲሁም አሁን በግንቦት ወር የጣልያን ደጋፊ ሆኖ የሚያረብደው የሶቪየት የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በመስከረሙ የሎንዶኑ ስብስባ ላይ በአስተዳደሯ ግፈኛ ጨቋኝ የሆነችው ጣልያን ከቅኝ ግዛቶቿ መነቀል ይገባታል ብሎ መናገሩ ይታወሳልጵ ይህ ሁሉ የሚያሳየው የመጀመሪያው ሰሞን በ ዓም የአራቱ ኃያላን መንግሥታቶች ከፈረንሣይ በስተቀር ሌሎቹ ጣልያን ወደ ቅኝ ግዛቶቿ እንድትመለስ አለመፈለጋቸውን ነው ጊዜው እየጨመረ ሲሒድ ሁሉም ለየራሱ ጥቅም ፈላጊ በመሆኑ የመስኮብ መንሸራተትና ኸፈረንገይ ጋር ገጥሞ ለጣልያን ማጨብጨብ ለጉዳዩ አንድ ዓይነት ውሳኔ ለመስጠት አላስቻለም በመሠረቱ በአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ምክር ቤት የሚደረገው ጥናት እንደሚያመለክተው የቅኝ ግዛቶቹን ጉዳይ ለመወስን ከፖለቲካ ጥቅም ጋር የተያያዘ መፍትሔ ለመፈለግ ነው እንጂ ዳኝነትን ተመርኩዞ ፍርድ ለመስጠት አለመሆኑ እየተረጋገጠ መጣ በፖለቲካ ጥበብ መቆላለፉንና ማፍታታቱን የተካኑት እንግሊዞች ስለሆኑ አሜሪካኖች የታላቋ ብሪታንያን ዘዴ ከመከተል በስተቀር ሌላ ምርጫ የላቸውም ቢባል አያሰደንቅም ታላቋ ብሪታንያ ከብዙ ዘመናት ጀምሮ በኮሎኒዎች ጉዳይ ያላት ኤክስፔሪያንስ እጅግ የደረጀ ከመሆኑም በላይ ከ ዓም ወዲህ እነዚህን የጣልያን ቅኝ አገሮች በቀጥታ በማልተዳደር የሕዝቡን ስሜትና የአካባቢውን የፖለቲካ ሁኔታ ደህና አድርጋ ታውቃለችስለዚሀ ለዩናይትድ ስቴትስ መንግሥት የሚያዋጣው የአንግሉ አሜሪካንን ሕብረት ማጠንከርና በተመሳሳይ አቋም የሞሎቶቭን ኮክቴል ለማክሸፍ ከመጣር በስተቀር ሌሳ ምርጫ አይኖርም የተባለው ሀሳብ ትክክልነቱ የማያጠራጥር ሆነ የኤርትራ ጉዳይ የስብሰባው ውሳኔ ግንቦት ቀን ዓም ፈረንሣይና መስኮብ በመተባበር ለአዲሲቷ ጣልያን ቅኝ ግዛቶቿ ካልተመለሱሳት ብለው እንደጮሁት ሁሉ ከአንድ ወር በኋላ እንግሊዝና አሜሪካ በአንድነት ሆነው ጣልያን ወደ ቅኝ ግዛቶቿ መመለስ አትችልም አሉ ይህ የአንግሉ አሜሪካኖች አቋም በጠለቀ ጥናት ሳይ የተመሠረቶ መሆኑን ሶቪየት ሕብረትና ፈረንሣይ አንዲያምኑበት የደረደሯቸው ዋና ዋና ምክንያቶች የሚከተሉት ነበሩ ዴ የሊቢያ የኤርትራና የሱማሌ ሕዝቦች የቀድሞውን የጣልያን አስተዳደር የማይቀበሉ መሆናቸውን ለታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ደጋግመው አመልክተዋል የሕዝቡን ጥያቄ ችላ ብለን ሕዝቡ የማይፈልገውን በግዴታ ተቀበል ብለን ብንወስን በየአገሩ ብጥብጥና እልቂት አንዲፈጠር በር መክፈት መሆኑ መታወቅ አለበት የዓረብ አገሮች ጣልያን ወደ ሊቢያ ይመለሳል የሚል ዜና ስምተው ከፍ ያለ ተቃውሞ ለመግለጽ ትብብራቸውን በማዘጋጀት ላይ መሆናቸውን ሰምተናል እንደ እውነቱ ከሆነ ከሶስት ዓመት በፊት ሊቢያን ከጣልያን እጅ ለማስለቀቅ በተደረገው ውጊያ ዓረቦቹ ከታላቋ ብሪታንያ ጦር ጋር ተስልፈው የተዋጉ ስለሆኑ ዛሬ እነሱን የሚያሳዝን እርምጃ መውስድ የለብንም በጠቅላሳው ጣልያን ወደ ቅኝ ግዛቶቿ እንድትመለስ ብናደርግ በየአገሩ ከሚፈጠረው ከፍተኛ አደጋ ሌላ ለየአገሩ ሕዝብ ደህንነትና ለራሷ ለጣልያንም ሠላም የማይስጥ ቋሚ ችግር ስለሚሆን ከዚህ ቀጥሎ በሚቀርበው ረቂቅ መፍትሔ ላይ ተነጋግረን ሁላችንም ብንስማማ በዓለም ሕዝብ ሀንድ የጨዋ ውሳኔ ሆኖ ይቆጠርልናል ኛ ከጣልያን ጋር በሚደረገው የዕርቅ ውል ላይ የአዲሲቷ ሬኙብሊክ መንግሥት የቀድሞዎቹን ቅኝ ግዛቶቹን ሊቢያን ኤርትራንና ሱማሌን በገዛ ፈቃዱ መልቀቁን እንዲያረጋግጥ ኛ ውሉ ተፈርሞ በሥራ ላይ ከሚውልበት ቀን ጀምሮ በአንድ ዓመት ጊዜ ውስጥ አራቱ ኃያላኖች በእያንዳንዱ ቅኝ አገር መርማሪ ኮሚሽን ልከው የሕዝቡን ፍላጐት ከተረዱ በኋላ የአብዛኛውን ሕዝብ ጥያቄ በማክበር ተገቢውን ውሳኔ እንዲስጡ ኛ በዚህ በተወስነው በአንድ ዓመት ጊዜ ውስጥ አራቱ ኃያላኖች ተስማምተው አንድ ውሳኔ መስጠት ካቃታቸው ጉዳዩን ለተባበሩት መንግሥታት ድርጅት አቅርበው እንዲያስወስኑ የሚጠይቅ ነበር ይህ መሠረተ ሀሳቡ ከአሜሪካ መንጭቶ በታላቋ ብሪታንያ ኤክስፐርቶች የተቀነባበረው ውሳኔ የፈረንሣይንና የመስኮብን ዕቅድ የሚያፈርስ ጣልያንን ከፍ ያለ የሞራል ውድቀት ላይ የሚጥል ለኢትዮጵያ ኤርትራን ለማግኘት ተስፋ የሚስጥ የዓረብ አገሮችን በሊቢያ ምክንያት የሚያስደስት ሆኖ ተገመተ የፈረንሣይ መልዕክተኞች መሪ ርዥ ቢዶ እነዚህ በጣልያን ቅኝ አስተዳደር የኖሩ ሕዝቦች ስወደፊት ዕድላቸው ፍላጐታቸው ምን እንደሆነ ሊጠ የቁ ይገባል የተባለው ሀሳብ በተግባር ላይ ሊገለጽ የማይችል አጉል ቴዎሪ ነው በማለት አራከስ። ጀምስ በርንስ እና አ ሂከ እርነስት ቢቨን ሇ ህ የኢትዮጵያ ጥያቄ ተገቢ ሆኖ ስለአገኙት ወዲያውኑ ው ር መሬ የኤርትራ ጉዳይ ኗኗንሣይ መንግሥታት ክሂትለር ጋር ሲሠለፍ ትችልም የል ሀሳብ ሙማሲ መሪ በአራቱ ከአሜሪካዊው ከጀምስ ዴ ከመስኮቡ ሞሎቶቭ አሳዛኝ እና ፍርድ መርነት ነው የሂትለር ጸም የፈረንሣይ ያገር እንደዘመቱት ሁሉ ከፋፍስት ጠላት ጋር ወሯ ሎንዶን ቢሄዱም ኤልተፈራረመም ከአገራችን ለማባረር በመላ ኢትዮጵያ ሯ ይህ ሁሉ ከሆነ ጀው የሠላም ጉባኤ ዮመሳሰሉትን አገሮች እንግለዝና በፈረንሣይ ዘሙኒክ ኮንፌራንስ ጾጸኒ ላይ ጦር አውጃ በጂትለር ጦር ተወርራ ም ከሩሸስት ጋር ጦር ፓዋጋችና ከፍተኛው ጅምሮ እስከዛሬ ድረስ ጋር በጦርነት ውስጥ ፓ ሸቀጥታ ያልተዋጉ » እኛተመረጡ ሲጠሩ መጨረሻው ያለማቋረጥ ውሯይ እንዴት መካፈል መመሠረት የኢትዮጵያን ብረታንያ የውጭ ጉዳይ ክርነስት ቤቨን ይስደጸእገኙት ወዲያውኑ ከ ር አክሊሉ ሞሎቶቭብ እና አኛ ኢትዮጵያውያኖች የፋሸስት መከራ በወደቀብን ጊዜ የሶቪየት መንግሥት እንደሰጠን ድጋፍ ዛሬም በጣልያን መንግሥት ጠላትነት የተደቀነብንን እንቅፋት ለማስወገድ እንደሚረዳን አንጠራጠርም » አክሊሉ ሀብተወልድ ሰኔ ዓም የኤርትራ ጉዳይ ድጋፋቸውን ለጡ ኢትዮጵያ ለሠላሙ ጉባኤ ተካፋይ መሆን አይገባትም ብለው የተከራከሩት መስኮብና ፈረንሣይ ናቸው በተለይ በጠነከረ ሁኔታ የተቃወመው የሶቪየት ሕብረት ስለሆነ በአሰቸኳይ ሞሉቶቭን አነጋግሮ እሺ ማስኘት በጣም ጠ ቃሚ መሆኑን የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር አቶ አክሊሉን መከራቸው የመስኮብ ድጋፍ ከተገኘ የፈረንሣይ መጣመም ሊጐዳ እንደማይችል ስለአመኑበት የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ዕድላቸውን ለመሞከር ከፓሪስ በፊት ወደ ሞስኩ አመሩ አቶ አክሊሉ ከሞሎቶቭ ጋሮ ሲነጋገሩ የሙሴ ኒየትን ስሜት በሚማርኩ ቃላቶች ቀሰቅሶ በቶሎ ድገፉን ለማግኘት አቀራረባቸው የተለየ መልክ ይታይበት ነበር ንግግራቸውን ሲጀጆምሩ « በ ዓም የፋሽስት ጦር ኢትዮጵያን ባጠቃ ጊዜ አሜሪካኖች ጉዳዩ አይመለከተንም ብለው በራቸውን ሲዘጉብን እንግሊዞች መድፈር አቅቷቸው ሲያመነቴቱ ፈረንሣዮች በእኛ ጀርባ ሙሶሊኒን ሲረዱ ታላቁ የሶቪየት ሕብረት መንግሥት ፋሽስትን በግልጽ አውግዞ ለኢትዮጵያ ሕዝብ የሰጠውን ከፍተኛ የሞራል ድጋፍ ታሪክ ምንጊዜም አይረሣውም » አሉ ቀጥሎም ከጣልያን ጋር በሚደረገው ስምምነት ኢትዮጵያ ተካፋይ መሆን እንደሚገባት በስፊው ካስረዱ በኋላ የጣልያን መንግሥት ለኢትዮጵያ ጥሪ መተላለፍ የስበትም» እያሉ የሚነዛውን የፕሮፓጋንዳ ተንኮል እወገዘ « ጣልያን ድል የሆነ መንግሥት ነው በታሪክ እንደሚታወቀው ድል የሆነ ወንጀለኛ መንግሥት የድል አድራጊዎቹን ፍርድ አሜን ብሎ መቀበል አለበት እንጂ በዕርቁ ስምምነት ላይ ተካፋይ መሆን የሚገባቸውንና የማይገባቸውን አገሮች ለመምረጥ አይፈቀድለትም » ካሉ በኋላ ንግግራቸውን ሲፈጸሙ ለእኛ ለታናናሽ አገሮች ስነፃነታችንና ስመብታችን በቀጥታ የሚታገልልን የሶቪየት ሕብረት መንግሥት መሆኑ የታወቀ ነው እኛም ኢትዮጵያውያኖች የፋሽስት መከራ በወደቀብን ጊዜ የሶቪየት መንግሥት እንደስጠን እርዳታ ዛሬም በጣልያን መንግሥት ጠላትነት የተደቀነብንን እንቅፋት እንደሚያሰወግድልን አንጠራጠርም » በማለት የኢትዮጵያ ሕዝብና መንግሥት ያለውን ጽኑ ተሰፋ ለሙሴ ሞሎቶቭ አረጋገጡ ከኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት ለሶቪየት ሕብረት ይህን የመስለ የሞቀ ምሥጋና የቀረበለትና ዝናውም የተደነቀለት ለመጀመሪያ ጊዜ ስለሆነ የማርሻል ስታሊን የዲኘሎማሲ መሪ በደስታ ተውጦ ፓሪስ በሚደረገው የሠላም ጉባኤ ኢትዮጵያ እንድትካፈል ድጋፉን ለመስጠት ጊዜ ኣልፈጀምዎ አክሊሉ ሀብተወልድ ከአሜሪካ ከእንግሊዝና ከመስኮብ የተስጣቸው ቃል ኢትዮጵያ ጥሪ እንደሚደርሳት ሰለአረጋገጠላቸው በፓሪስ ከፈረንሣይ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ጋር ለሚያደርጉት ንግግር ይህን ያህል አልተጨነቁበትም ዥርዥ ቢዶ ሲቀበላቸው ኢትዮጵያ የፈረንሣይን እርዳታ እንድታገኝ ትሁት ልመና ለማቅረብ አልፈለጉም በአቶ አክሊሉ አስተያየት የፈረንሣይ መንግሥት ለኢትዮጵያ የማይተኛ ጠላት መሆኑን እየደጋገመ ኣሳይቷል በፋሸሰት ዘመን የሙሶሊኒ ወዳጅ ሆኖ ያደረስብን ጉዳት ባጭሩ ተወለቶ የሚቆም አይደለም ዛሬም በኤርትራ ጉዳይ ጣልያንን እያዝ ማጥቃቱን ቀጥሏል ባለፈው መስከረም ወር ሎንዶን ላይ በተደረገው የኣራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትሮች ሰብስባ ላይ ኢትዮጵያ ኤርትራና ሱማሌ እንዲመለሱላት ያቀረበችው ንመልከቻ ሕ ር የኤርትራ ጉዳይ ዴጻ ዴ ዴቭ ሙ ሥጸዜ ር የኤርትራ ጉዳይ ከአጀንዳው ውሰጥ መሠረዝ አለበት ብሎ ቀንደኛ ሆኖ የተቃወመን ርዥ ቢዶ ነው አሁንም ለጣልያን በማገዝ ኢትዮጵያ ለሠሳም ጉባኤ መጠራት የለባትም ብሎ የጠመመው እሱ ነው ስለዚህ ኢትዮጵያ እስከመቼ ድረስ የፈረንሣይን የተንኮል ጠባይ ስታስታምም ትኖራለች ። የስብስባው ሊቀመንበር ፈረንሣይ በመሆኑ እንደ ካናዳ እና አንደ ቻይና የመሳሰሉት አገሮች የሚስጡት ድጋፍ እየጨመረ ከሄደ ለወዳጁ ለጣልያን አደገኛ መሆኑ ስለተሰማው ቶሎ ብሎ ለጣልያን መንግሥት መልዕክተኛ የመናገሪያ መድረኩን ስጠ የፋሽስት መንግሥት በዓለም ላይ ባደረሰው ጥፋት ምክንያት በጉዳዩ እንግዳ የሆነው የጣልያን ሕዝብ ብዙ መስዋዕት አድርጉ ያቀናቸውን ግዛቶቹን በገዛ ፈቃዱ እንዲለቅ መገደዱ ተገቢ አለመሆኑን የጣልያን መልዕክተኛ በስፊው ከተቹ በኋላ ፊቱን ወደ ኢትዮጵያ መልዕክተኞች መልሶ « በዚህ በሠላም ጉባኤ ላይ ኢትዮጵያ ተካፋይ መሆኗ ትክክል እይደለም » አለ ሲኞር ቦኖሚ እ ምክንያቱን ሲያብራራ « የዚህ የሠላም ጉባኤ ዋና ዓላማ ሙሶሊኒ ከሂትለር ጐን ሆኖ ጦርነቱ ውስጥ ከተካፈለበት ከ ዓም ወዲህ ከፋሸስት ጦር ጋር በያለበት ከተዋጉት አገሮች አዲሲቷ ጣልያን የምታደርገውን የዕርቅ ውል ለማዘጋጀት ነው ተብሏል በፋሸስት መንግሥትና በኢትዮጵያ መካከል የተደረገው ግጭት በግንቦት ዓም ተፈጽሞ ኢትዮጵያ የጣልያን አለ ይህ የጣልያን መልዕክተኛ የሰጠው መግለጫ ምናልባት ትክክለኛ ጥያቄ ሳይሆን አይቀርም በማለት ብዙዎቹ መልዕክተኞች ተደናግጠው የጉባኤውን የውስጥ ደንብ ሲያገላብጡ ታዩ የስብስባውም ሊቀመንበር የጣልያን ጥያቄ ትክክል መሆን አለመሆኑን ለይቶ በማስረዳት ፋንታ ሲያመነታ የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ መልሱን ይዘውለት ቀረቡ በኢትዮጵያና በጣልያቆቅ መካከል ጥቅምት ቀን ዓም የተጀመረው ጦርነት የቆመው ከስልሣ ሰባት ወራት በኋላ በግንቦት ቀን ዓም ኢትዮጵያ ጣልያንን ድል አድርጋ ከግዛቷ ውስጥ ካበረረች በኋላ ነው ፀ ዓም በታላቋ ብሪታንያ ከፍተኛ እርዳታ የጣልያንን ጦር ከደመሰሰት ፀኋላ ከተባበሩት የቃል ኪዳን አገሮች ጐን ሆና እንኳንስ በቀጥታ ስትዋጋ ከኖረችው ከፋሸስት መንግሥት ቀርቶ ለሌሎቹም የዓለም አጥፊዎች ለሆኑት ለጀርመንና ለጃፓን ዲክታተሮች ጦር ያወጀች መሆንዋን ታላላቅ መንግሥታቶች ይመሰክሩላታል ከዚህም በቀር በኢትዮጵያና በጣልያን መካከል በ ዓም የተጀመረው ጦርነት በ ዓም በኢትዮጵያ ድል አድራጊነት ቆሟል ቢባልም የኤርትራ ጉዳይ ኢትዮጵያ ከባለጋራዋ ከጣልያን ጋር አንዳችም የጦር ማቆሚያ ወይም የዕርቅ ውል ያልተፈራረመች መሆኗ መታወቅ እለበት » ካሉ በኋላ አቶ አክሊሉ ህብተወልድ የጣልያን መንግሥት በኢትዮጵያ ላይ ያቀረበው የጠላትነት ክስ መዘዙ ምን አንደሚሆን ለጉባኤው ያስረዱት አንደሚከተለው ነበር « ኢትዮጵያ በዚህ የሠላም ጉባኤ ላይ አንድትገኝ በክብር የተጠ ራቸው ከፋሽስት ጋር ለብዙ ዓመታት ያለማቋረጥ የተዋጋች አና በመጨረሻም ድል አድርጋ ነፃነቷን ስለመለስች ከቀድሞው ጠላት ጋር በሚደረገው የዕርቅ ውል ተካፋይነቷ አጅግ አስፈላጊ መሆኑን ዩኣጻራቱ ኃያላን መንግሥታቶች አምነውበት ነው ነገር ግን «የቀድሞው» እየተባለ የሚጠራው ጠላት ዛሬም ጠላታችን ስለሆነ በዚህ በተከበረው የሠላም ጉባኤ ላይ የጣልያን መልዕክተኛ በስጠው መግለጫ ከኢትዮጵያ ጋር ዕርቅ የማይፈልግ መሆኑን አስምቶናል ጣልያን ሠላም አለመፈለጉን ሲነግረን ኢትዮጵያ ዕርቅ ይሻላል ብላ አትለምንም ስለዚህ በዛሬው ዕለት ከፍ ላሉት ገዢዬ ለቀዳማዊ ኃይለሥላሴ በማስተላልፈው ቴሌግራም ጣልያን ከኢትዮጵያ ጋር ዕርቅ አለመፈለጉን ስለገለጸልን የታወቁት አርበኞችና ወታደሮቻችን ለማናቸውም ጉዳይ ዝግጅት እንዲያደርጉ እጠይቃለሁ በዚህ በሠላም ጉባኤ ላይ ተካፋይ የሆናችሁት የተከበራችሁ መልዕክተኞች በተለይም የአራቱ ኃያላን መንግሥታት ወኪሎች እንድትረዱልኝ የምፈልገው በዚህ በጣልያን መንግሥት ቀስቃሽነት ኢትዮጵያ በምትወስደው አርምጃ በአገራችን ለሚኖሩት በብዙ ሺህ ለሚቆጠሩት የጣልያን ተወላጆች ለደህንነታቸው ዋስትና መስጠት የማይቻል መሆኑን ነው » በማለት የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሜኒስትር ማስጠንቀቂያቸውን ሲወረውሩ የእንግሊዝ መልዕክተኛ ጣልቃ ገብቶ የአቶ አክሊሉ ንግግር አንዲቆምና ስብስባው ለግማሽ ስዓት ሥራውን እንዲያቋርጥ ጠየቀ ወዲያውም የእንግሊዝ የአሜሪካና የፈረንሣይ መልዕክተኞች በኢትዮጵያና በጣልያን መልዕክተኞች መካከል ድርድር ጀመሩ ይኸውም የጣልያን መልዕክተኛ የዘባረቀውን አርሞ ይቅርታ አንዲጠይቅ ኢትዮጵያም የወረወረችውን ዛቻ ከይቅርታ ጋር እንድትስርዝ ነበር አቶ አክሊሉ በበኩላቸው ይቅርታ የሚያስጠይቅ ምክንያት የለኝም አሉ ኢትዮጵያ በሚደረገው የዕርቅ ሰምምነት ተካፋይ ለመሆን መገኘት አልነበረባትም ብሎ በቀጥታ ነቀፌታውን ያቀረበው የጣልያን መልዕክተኛ ነው በዚህ ሁኔታ ጣልያን ከኢትዮጵያ ጋር ዕርቅ አያስፈልገኝም ያለው ያለጥርጥር እንደልማዱ ተንኮል አስቦብን ይሆናል በማለት ኢትዮጵያ መዘጋጀት ያስፈልጋታል ብዬ መናገሬ በዛቻ ሊተረጉም አይገባም ይቅርታ መጠየቅ ያለበት የጣልያን መልዕክተኛ ነው ብለው ተከራከሩ በመሠረቱ የሶስቱ ኃያላን መንግሥታት ወኪሎች ጥፋተኛ ነው ብለው የፈረዱት በጣልያን መልዕክተኛ ላይ ነበር ይልቁንም የአንግሊዝ መልዕክተኛ « ኢትዮጵያውያኖች በጣልያን ላይ ያላቸው ጥላቻ ምን ያሀል ሥር የስደደ መሆኑን ታውቃለህ ወይ ። የሮማ መንግሥት ያደረገውን ስህተት አምኖ ራሱ ይቅርታ እንዲጠይቅ ባይደረግም በሚዘጋጀው የዕርቅ ውል ጣልያን በዓለም ላይ የጫረው ጦርነት መነሻው ኢትዮጵያን በወጋበት ቀን ጥቅምት ቀን ዓም እንዲሆን በመወስኑ እጅግ ተደስተዋል የግብፅ ጥያቄ ብኤርትራ ውስጥ በሀይማኖት በኩል ከክርስቲያኑ ይልቅ እስላሙ በቁጥር ይበልጣል እያሉ ጣልያኖች በዓረብ አገሮች የሚነዙት ፕሮፓጋንዳ ቀስ በቀስ በግብፅ የንጉሥ ፋሩክን መንግሥት ማንቃት ጀመረ የጣልያን ፕሮፓጋንዳ ዋና ግቡ በኢትዮጵያ ውስጥ እስላሞች ስለሚጨቆኑ እብዛኛው እስላም የሆነው የኤርትራ ሕዝብ በኃይለሥላሴ መንግሥት የተበደለ ነው በማለት የዓረብ አገሮች በሕብረት እንዲ ቃወሙ ነበር የግብፅ መንግሥት የራሱ ዜጋ በሆነው በዓረብ ሊግ ዋና ጸሐፊ በአብደል ራህማን አዛም አጸዝዉኣዛ አጸካ ብኩል ለቀድሞዎቹ የጣልያን ኮሉኒዎች ጉዳይ ሲከታተል በመስከረም ዓም ሎንዶን ላይ ለሚከፈተው የአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትሮች ስብሰባ ኤርትራና ሱማሌ ይመለሱልኝ ብላ ኢትዮጵያ ማመልከቻ ማቅረቧን ሰማ ወዲያውም አብዱልራህማን እዛም ለአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ምክር ቤት በላከው ደብዳቤ ሊቢያና ኤርትራ ነፃነት እንዲሰጣቸው የዓረብ ሊግ የሚደግፍ መሆኑን እናእንዲሁም ይህ ህሣብ እሰከሚፈጸምበት ጊዜ ድረስ እነዚህ አገሮች በዓረብ መንግሥታት የሞግዚት አስተዳደር ለመቆየት እንደሚችሉ አስታወቀፁ ይህ የዓረብ ሊግ ዋና ጸሐፊ ደብዳቤ ሎንዶን ደርሶ በምክር ቤቱ ሲታይ የቀድሞዎቹን የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ ሊጉን የሚመለከተው አይደለም በማለት ከሰብስባው አጀንዳ ላይ እንዳይመዘገብ ተደረገ የግብፅ መንግሥት ግን በበኩሉ ከኤርትራ ግዛት ውስጥ የምፅዋ የባሕር በር የሬ ይዞታ የነበረ ነው በማለት ለአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትሮች ደጋግሞ ስለአመለከተ ፓሪስ በሚደረገው የሠላም ጉባኤ ስለ ቅኝ ግዛቶቹ ጉዳይ ንግግር በሚደረግበት ጊዜ መልዕክተኛ ልኮ ሀሣቡን እንዲያመለክት ፈቀዱለት የአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ምክር ቤት ይህንን ውሳነ ለግብፅ መስጠቱን ኢትዮጵያ አላወቀችም ነበር በዚያን ጊዜ በካይሮ የሚገኙት የኢትዮጵያ ባለሙሉ ሥልጣን ሚኒስትር ብላቴን ጌታ በላቸው ያደቴ እና ከእሳቸውም ቀጥሎ ሕንጂ ከኢትዮጵያ ጋር ። ዱጉ ኢትዮጵያና ጣልያንጉጌጉኀኀጐራ ንዓ ተ ሠ የላቲን አሜሪካ አገሮች የጣልያን ጠበቆች ክፍል ሶስት በሶስተኛው ጠቅላላ ጉባኤ ሚያዝያ ግንቦት ኢትዮጵያና አራቱ ኃያላኖች የቤቨንና ስፎርሳ ስምምነት የቤቨን ስፎርሳ ስምምነት በንዑስ ኮሚቴ የዋናው ኮሚሲዮን ውጤት ጠቅላላው ጉባኤ ከውሳኔው በፊት የማክስኞ ግንቦት ድራማ ዕድሜ ለሀይቲ መልዕክተኛ ጥሩው ዕድል አመለጠ የጃንሆይ አመለካከት የጓደኞች ትችት ከ ኤርትራ ጉዳይ ከኃላፊነት መሸሽ መስከረም ቀን ዓም የአራቱ ኃያሳን መንግሥታት የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሮች በአንድነት ፈርመው ለተባበሩት መንግሥታት ዋና ጸሐፊ በላኩት ደብዳቤ « ከጣልያን ጋር በተደረገው የዕርቅ ስምምነት በአንቀጽ ቁጥር አባሪ ላይ የተገለጸውን መውረት በማድረግ የቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ አገሮች ጉዳይ መስከረም ቀን ዓም በሚከፈተው የድርጅቱ የሶስተኛው ጠቅላላ ጉባኤ ላይ ቀርቦ እንዲታይና እንዲወሸን ስንጠይቅ ክብር ይሰማናል » አሉ ክብሩ የት ላይ እንደሆነ ለማወቅ አብዛኛዎቹ አባል መንግሥታቶች እርስ በርሳቸው ሳይጠያየቁ አልቀሩም የኤርትራን የሊቢያንና የሱማሌን ሕዝቦች የወደፊት ዕድል የግል ጥቅም በማይመለከተው በትክክለኛ ሚዛን ላይ ተመሥርተው ውሳኔ መስጠት አቅቷቸው ኃላፊነታቸውን ለተባበሩት መንግሥታት ሲወረውሩ የሚያሳፍራቸው እንጂ የሚያስከብራቸው አልነበረም ለዓለም ሕዝብ እልቂት በጥጋብ የተነሱትን ናዚስቶችንና ፋሽስቶችን ተባብረን ወግተን የጋራ ድልን እንደአገኝነው ሁሉ ለወደፊቴም በዚች ምድር ሳይ የሠላም ሕይወትና ፀጥታ ዋስትና እንዲኖረው ኃላፊነታችንን እንፈጽማለን ብለው እነዚህ ኃያሳን የተባሉ መንግሥታቶች የሰጡት ቃል በድሆች አገሮች ላይ ያሳደረው ተስፋ ወስን አልነበረውም በሩዝቬልት በቸርችልና በስታሊን መካከል የተደረጉት የያልታ ስምምነቶች የጋራ ጠላቶቻቸውን ናዚስቶችንና ፋሽስቶችን ድል ከመቱ በኋላ ዓለምን ተከፋፍለው ለመምራት ስለሆነ በየክልላቸው በሊበራሲዝምና በኮሙኒዝም አይዲዎሎጂ ኃይላቸውን ለማጠንከርና የሚመኙትን ለመፈጸም እሽቅድድም ቀጠ ሉ ሁሉም ለየጥቅማቸው የተሰለፉ በመሆናቸው እንኳንስ በከፍተኛዎቹ የዓለም ፕሮብሌሞች ይቅርና በአነስተኞቹም ጉዳዮች ላይ ተስማምተው መፍትሔ ለመስጠ ት የማይችሉ ሆኑ በ ዓም የኢትዮጵያ ጉዳይ የፔኔሹን የመንግሥታት ማህበር ዓላማውን እንደአናጋው ሁሉ የአራቱ ኃያላኖችም የአንድነት መንፈስና ትብብር ቋሚ መሠረት የሌለው መሆኑን ለመጀመሪያ ጊዜ ያጋለጣቸው የኤርትራ የሊቧያና የሱማሌ ጉዳይ ነው ለሶቦስት ዓመታት በግራና በቀኝ እያምታቱ ይዘዋቸው የቆዩትን የኤርትራ የሊቢያና የሱማሌ ዶሴዎች አንድ ዓይነት መፍትሔ ሲያስገኙላቸው ስላልቻሉ አራቱ ኃያላን መንግሥታቶች እፍረትና ውርደት ሳይስማቸው ኃላፊነቱን ለተባበሩት መንግሥታት ማስተላለፍ ግዴታ ሆነባቸው አራቱ ኃያላን የቀድሞዎቹን የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ዶሴ ለተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ እንዲቀርብ ሲያደርጉ በተለይ አሜሪካና እንግሊዝ ከአባል አገሮች መካከል በሚኖሯቸው ተከታዮችና ደጋፊዎች እነሱ በሚፈልጉት ዓይነት ጉዳዩ መፍትሔ ያገኛል ብለው ከፍ ያለ ተስፋ ሳያደርጉ አልቀሩም የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት እነዚህን ለሶስት ዓመታት ሲንገላቱ የኖሩ ፋይሎች ከተረከበ በኋላ በነማን ነገረ ፈጅነት በነማን ዳኝነት ሙግቱ ሲሟጧፍ እንደቆየና የመጨረሻው ውሳኔ አስኪስጥ ድረስ ትርምሱ እንዴት እንደነበረ በዝርዝር እንመለከታለን የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ከ ሀ የሶስተኛውን ዓመታዊ ፅ የመጀመሪያውን በመስከረቓ ዓም በኒውዮርክ ነሸ መስከረም ቀን ክፍል የሶስተኛው ጠቅላላ መማክርት ቢሮ የተዘጋጃ ዶክመንቶች ታጭቀውባቸ ኮሟሲዮን ላይ የተሰበሰው በአጭር ጊዜ ውስጥ መርሄፃ ጉዳዩን ረጋ ብሎ ለማጥናቸ ዓም በኒውዮርክ ሌክ ጠቅላሳ ስብስባ እንዲተላለፍ በዚህ ህሳብ መሠረ ፅድል ለመወስን የተባበሩ ዓም ኒውዮርክ በተከፈተው ሱማሌ ለጣልያን « ለቀድሞዎቹ የሚሰጠው ውሳኔ የሶስት የወደፊት ዕድል የሚመለከ ቃል የወረወረው የአሜሪካ ሀፒ ነው ረቡዕ ሚያዝያ ኮሚሲዮን የኤርትራን የሊ አገሮች መካከል የመጀመፊይ ነበር ሚስተር ደለስ ጩ የአሜሪካ ነዋሪ አምባሳደር ሕይወቱ እስከ አለፈበት እፅ የፔኔራል አይዘንሐወር የወ ቦታ ይዞ እንደተጫወተ ታሪ « የአራቱ ኃያላዬ ዓመት ጊዜ ውስጥ መ ለተባበሩት መንግሥታት ቋ ድርጅቱ የሚቀበለው በታሪ ደለስ ንግግሩን በመቀጠል የተባበሩት መንግሥታት ኮሞ ሳይሆን የድርጅቱንም የወ ነቀቀ ብ መሥ በዷ የኤርትራ ጉዳይ ዎንዝሥታት የውጭ ጉዳይ ውት ዋና ጸሐፊ በላኩት በአንቀጽ ቁጥር የጣልያን ቅኝ አገሮች የሶስተኛው ጠቅላላ ሙ ይለማናል » አሉ ዌሥታቶች እርሰ በርሳቸው ይት ፅይድል የግል ጥቅም ኮቋሴ ሙስጠት አትቷቸው ው ኖሮያላፍራቸው እንጂ ራ ፋሽስቶችን ም በዚት ምድር ላይ እንፈጽማለን ብለው ብድት አገሮች ላይ ቆ ኪሩ በተደረጉት የያልታ ድል ከመቱ በኋላ ዝምና በኮሙኒዝም እሸቅድድም ቀጠ ክፍተናፖዥ የዓለም መዌው ሙፍትሔ ሰመስጠ ። መስከረም ቀን ዓም ፓሪስ ላይ የተከፈተው የመጀመሪያው ክፍል የሶስተኛው ጠቅላላ ጉባኤ ሥራውን ሲጀምር በአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ መማክርት ቢሮ የተዘጋጁት የኤርትራ የሊቢያና የሱማሌ ዶሴዎች ብዙ ዶክመንቶች ታጭቀውባቸው ክምራቸው ለዓይን ስለሚያስደነግጥ በዋናው ኮሚሲዮን ላይ የተሰበስት የአባል መንግሥታት ወኪሎች እነዚህን ጉዳዮች በአጭር ጊዜ ውስጥ መርምሮ ሀሳብ ለማቅረብ እጅግ ከባድ ሆነው ታይዋቸው ጉዳዩን ረጋ ብሎ ለማጥናትና የበሰለ ሀሳብ ለማቅረብ ጊዜ ስለሚጠይቅ በሚያዝያ ዓም በኒውዮርክ ሌክ ሌክ ሰክሴሰ ላይ ለሚከፈተው ለሁለተኛው ክፍል ጠቅላላ ስብሰባ አንዲተላለፍ አባል አገሮች ተስማምተው ተለያዩ በዚህ ሀሳብ መሠረት የቀድሞዎቹን የጣልያን ቅኝ ግዛት ሕዝቦች የወደፊት ዕድል ለመወስን የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ረቡዕ ሚያዝያ ቀን ዓም ኒውዮርክ በተከፈተው በሁለተኛው ክፍል ሰብሰባው ላይ ጥናቱን ጀመረ ሱማሌ ለጣልያን ትሰጥ ኤርትራ በሁለት ትከፈል የአሜሪካና የእንግሊዝ አቋም « ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛት አገሮች የተባበሩት መንግሥታት የሚስጠው ውሳኔ የሶስት ሚሊዮን ሕዝቦችን ጉዳይ ብቻ ሳይሆን የድርጅቱንም የወደፊት ዕድል የሚመለከት ይሆናል » ይህንን የማስጠንቀቂያ መንፈስ ያዘለ ቃል የወረወረው የአሜሪካ መልዕክተኞች መሪ ጆን ፎስተር ደለስ ሀዌ ነው ረቡዕ ሚያዝያ ቀን ዓም የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ዋና ኮሟሲዮን የኤርትራን የሊቢያንና የሱማሌን ጉዳይ መመልከት ሲጀምር ከአባል አገሮች መካከል የመጀመሪያው በር ከፋች ተናጋሪ የአሜሪካ መልዕክተኞች መሪ ነበር ሚስተር ደለስ በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ዘንድ የአሜሪካ ነዋሪ አምባሳደር ሆኖ ከሠራ በኋላ ከ ዓም ጀምሮ በሕመም ሕይወቱ እስከ አለፈበት እስከ ዓም ድረስ የዩናይትድ ስቴትስ ፕሬዚዳንት የፔኔራል አይዘንሐወር የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ሆኖ በዓለም ጉዳይ ላይ ከፍተኛ ቦታ ይዞ እንደተጫወተ ታሪክ ያስታውሰዋል « የአራቱ ኃያላን መንግሥታት የውጭ ጉዳይ ባለሥልጣኖች በሶስት ዓመት ጊዜ ውስጥ ውሳኔ ለመስጠት ያልተስማሙበትን ከፍተኛ ጉዳይ ለተባበሩት መንግሥታት ሲያቀርቡ ይህንን የሚያህል ከባድ ኃሳፊነትና ሥልጣን ድርጅቴ የሚቀበለው በታሪኩ ለመጀመሪያ ጊዜ ነው » ካለ በኋላ ጆን ፎስተር ደለስ ንግግሩን በመቀጠል « ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛት አገሮች የተባበሩት መንግሥታት የሚስጠው ውሳኔ የሶስት ሚሊዮን ሕዝቦችን ጉዳይ ብቻ ሳይሆን የድርጅቱንም የወደፊት ዕድል የሚመለከት ይሆናል » ሲል አስጠ ነቀቀ የኤርትራ ጉዳይ እነዚህን የቀድሞ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ካለፉት ስምንት ዓመታት ጀምሮ የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ሲያስተዳድር ካገኘው ኤክስፔሪያንስ የሚስጠውን ህሳብ በጥሞና ማዳመጥ አስፈላጊ መሆኑን ካሳስበ በኋላ የአሜሪካ መልፅክተኞች መሪ ለእያንዳንዱ አገር የሚጠቅም መስሎ የሚታየውን መፍትሔ ያቀረበው በሚከተለው አኳኋን ነበር ሊቢያ የአገሩ አንድነት ተመሥርቶ ነፃነት እስከሚስጥበት ጊዜ ድረስ የሲረናይከ አውራጃ ርሂኦሀ በታላቋ ብሪታንያ መንግሥት አስተዳደር ሥር እንዲቆይ አስፈላጊነቱን የአሜሪካ መንግሥት ያምናል ካለ በኋላ ለትሪፖሊታንያ እና ለፌዘን አውራጃዎች ምን መፍትሔ እንደሚገኝላቸው ጆን ፎስተር ደለስ አልተናገረም ኤርትራ ይህ አገር እንዳለፉት ዘመናት ኢትዮጵያን ለማጥቃት ለሚፈልጉ ጠላቶች የጦር ማከማቻና ማሸጋገሪያ መሆኑ እንዲቀር የምሥራቁ አውራጃዎች በሙሉ በቀጥታ ከኢትዮጵያ ጋር እንዲቀላቀሉ የአሜሪካ መንግሥት ይደግፋል ሌላው ከከረን በኋላ ያለውን የምዕራቡን አውራጃ በህይማኖቱና በባሕሉ ከሚመሳስለው ከሱዳን ጋር ለመቀላቀል እንዲችል ተጠንቶ ቢወስን ይበጃል ሱሟሊ ነፃነት ለመቀበልም ሆነ በኦቶኖሚ ለመተዳደር አገሩ ብቁ ካለመሆኑም በሳይ ለአካባቢው ሠላምና ፀጥታ አስጊ መስሎ ስለማይታይ በተባበሩት መንግሥታት ስም አዲሲቷ የጣልያን ሬኙብሊክ በሞግዚትነት ለማስተዳደር እንዲስጣት የሚደገፍ ነው በጠቅላላው የአሜሪካ መልዕክተኞች መሪ ከሞላ ጉደል የጠቃቀሳቸው እነዚህ መፍትሔዎች የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ለተባበሩት መንግሥታት ዋና ኮሚሲዮን ለማቅረብ ባዘጋጃቸው ረቂቅ ውሳኔዎች ላይ የተመሠረቴ መሆናቸውን የእንግሊዝ ዋና መልዕክተኛ ከስጠው መግለጫ መረዳት ይቻላል ጆን ፎስተር ደስስ ያደረገው ዲስኩር ከእንግሊዝ በስተቀር በሌሎቹ በተባበሩት መንግሥታት አባል እገሮች ላይ የሚማርክ ስሜት እልፈጠረም ስችግሮቹ መፍትሔ ያቀረበው ህሳብ የተሟላና በተረጋገጠ አቋም ላይ የተመሠረተ ባለመሆኑ ሚስተር ደለስ የስነዘራቸው አስተያየቶች ጉባኤው እንዲመክርበት እንደ ረቂቅ ውሳኔ ሆኖ አልተቆጠረም የሆነ ሆኖ የአሜሪካ መልዕክተኞች መሪ የገለጸው ሀሳብ ምንጩ የፈለቀው ከታላቋ ብሪታንያ መንግሥት መሆኑን አባል እገሮች ተረድተውታል ኮሚሲዮኑ ሥራውን ሲጀምር ከአራቱ ኃያላን መንግሥታቶች የሚቀርቡትን መግለጫዎች ለማዳመጥ ቅድሚያ የስጠ ስለሆነ ከአሜሪካ መልዕክተኞች መሪ ቀጥሎ ፕሮግራም የተያዘለት ሁስተኛው ተናጋሪ የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ዴታ ሄክቶር ሜክኒል ክርፒዕ እአዘረጆን ሆነ። በነዚህ ጉዳዮች ላይ በትክክል መረዳት የሚያስፈልገው የሲረናይከ ሕዝብ የጣልያን እስተዳደር ተመልሶ እንዳይመጣበት ፀጥብቅ ተቃውሞውን ያስማ መሆኑን ነው ለሲሪናይከ ከሕዝቡ ፍላጐት ውጭ ተወስኖ አስተዳደሩ ሰጣልያን ይስጥ ቢባል ሕዝቡ ጦርነት ሊያነሣ ይችላል ልቋለዚህ ሲረናይከ ለጣልያን እንዳይሰጥ የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት በጥብቅ ቻሳስባል ኤርትራ በመላው እስላም የሆነው የኤርትራ የምዕራባዊው ቆላ ሕዝብ ግልጽ በሆነ መንገድ ከኢትዮጵያ ጋር መቀላቀልን እንደማይፈልግ እመልክቷል ይህ ሕዝብ በባሕሉምበህይማኖቱም በዘሩም ከሚቀራረበው ከሱዳን ጋር ቢቀላቀል የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ተገቢ የሆነ ና መፍትሔ ነው ብሎ ይገምታል ዖ በሕዝብ ቁጥር ብልጫ ያለው የምሥራቁ አውራጃና የደጋው ነዋሪ የሆነው ክፍል ግን በዘርና በህይማኖቱ ከትግራይ ሕዝብ ጋር ተመሳሳይ ስለሆነ ኢትዮጵያ ጋር መዋሀድን እንደሚደግፍ ታውቋል ስለዚህ ከምዕራባዊው ቆሳ አውራጃ በሰተቀር የምሥራቁ የኤርትራ ግዛት ተከፍሎ ከኢትዮጵያ ጋር እንዲተላቀል የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ይደግፋል ሰሕዝቡ ጥቅምና ልስአካባቢው ሠላም በማሰብ ኢትዮጵይም ለደረስባች ጥቃት መደጉሚያ ንዲሆናት ይህ መፍትሔ ቢወስን የተሻለ ይሆናል ና ሱማሌሴ ይህን አገር የጣልያን መንግሥት ለማስተዳደር እንዲሰጠ ሩ ው የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ይደግፋል የፈረንሣይ መንግሥት ከዚህ ቀደም እንደገለጸውና የአራቱም ኃያላን መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን እንዳረጋገጠው የሱማሌ ሕዝብ ነፃነትን ለመቀበል እልተዘጋጀም እጐሩጐም በሞግዚትነት ለማስተዳደር ከጣልያን በስተቀር ሌላ ችሎታና የኤርትራ ጉዳይ ኤክስፔሪያንስ ያለው እገር የለም » ሲል ሚስተር ሜክኒል ዘክር እ አዲሲቷ ለተባለችው ጣልያን የድጋፍ አስተያየቱን ስጠ የታላቋ ብሪታንያ መልዕክተኛ ንግግር ሲፈጾም የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ አቶ አክሊሉ ህብተወልድ ከአሜሪካና ከእንግሊዝ በቀረቡት ሀሳቦች ላይ የመንግሥታቸውን አቋም ለማስረዳት የጉባኤውን ሊቀመንበር ጠየቁ ለኢትዮጵያ እጅግ አሳሳቢ በሆነው በኤርትራ ጉዳይ ከታላቋ ብሪታንያ መንግሥትና ቀደም ሲልም ከዩናይትድ ሰቴትስ የቀረበወፌህሳብ የቀዳማዊ ኃይለሥሳሴን መንግሥች የሚያረካ እንጂ ቅር የሚያስኝ ይሆናል ተብሎ አልተኅመተም ነበር ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ መፍትሔ እንዲሆን ከሞሳ ጉደል አሜሪካና እንግሊዝ ባቀረቡት ህሳብ ላይ ኢትዮጵያ የምትቃወመው ምን እንደሆነ አቶ አክሊሉ በንግግራቸው መግቢያ ላይ አልገለጹም በመጀመሪያ በጥንታዊው ዘመን የኢትዮጵያንና የኤርትራን እንደዚሁም የሌማሌን ሕዝቦች የእንድነት ታሪክ በማብራራት ቀጥሎም እነዚሀ በአንድ አገር አስተዳደር ተጠቃልለው ይኖሩ የነበሩትን ሕዝቦች ለሃምሣ ዓመታት የለያያቸው ኮሎኒያሊስት ጣልያን መሆኑን በመጨረሻም ኤርትራና ሱማሌ ወደ ጥንት አገራቸው እንዲመለሱ የንጉሠ ነገሥቲ መንግሥት የጠየቀው እንደ ጣልያን ግዛት ለማስፋፋት ሳይሆን በሕዝቦች ታሪክ በዘርና በባሕል አንድነት ዲይ የተመሠረተ ትክክለኛ ጥያቄ ነው በማለት ካስረዱ በኋላ የቀዳማዊ ኃይለሥሳሴ መልዕክተኛ ከአሜሪካና ከታላቋ ብሪታንያ በቀረበው ሀሳብ ሳይ የንጉሠ ነገሥቱን መንግሥት ቅሬታና ተቃውሞ የገለጡት በሚቀጥለው አኳጎኋን ነበር « በምንም መንገድ ጣልያን ተመልሳ ሱማሌን እንድትይዝ የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥች መንግሥት አይቀበልም። ዝም ብሎም እይመለከትም ሱማሌን ለማስተዳደር ኃላፊነቱን መቀበል የሚገባት ኢትዮጵያ መሆኗን መንግሥቴ በትክክል ያምናል ስምንት ዓመት ሙሉ ፍርድ ለማግኘት በሚያሳዝን ሁኔታ ሷንገላታ የኖረው የኤርትራ ሕዝብ ጽኑ ፍላጐት ከእናቱ ከኢትዮጵያ ጋር ለመቀላቀል እንጂ ገሚሱ ተከፍሎ ለባዕድ አዢ እንደ ዕቃ እንዲሰጥ እይደለም የአራቱ ኃያላን መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ደሀና አድርጐ እንደተረዳው የኤርትራ ሕዝብ ክርስቲያኑም ሆነ እስሳሙ እንድነቴ እንዲነካበት አይፈልግም በዴሞክራሲ ሥርዓት ከሃምሣ በመቶ በላይ የሆነው የኤርትራ ሕዝብ ከኢትዮጵያ ጋር መቀላቀልን የጠየቀ መሆኑ መዘንጋት የለበትም ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት ፍጻሜ ጀምሮ የቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች የነበሩትን እገሮች ጉዳይ የአራቴ ኃያላን መንግሥታት ተስማምተው መፍትሔ መስጠት ስለእቃታቸው ዛሬ ከተባበሩች መንግሥታት ድርጅት የሚጠበቀው ውሳኔ ለመካከለኛው ምሥራቅና ለአፍሪካ ሕዝቦች ምን ያህል ከፍተኛ ጉዳይ እንደ ሆነ መታወቅ አለበት የተባበሩት መንግሥታት አባሎች እንዲዝዘቡት የሚያሰፈልገው የጣልያን መንግሥት ኤርትራና ሱማሌ ካልተመለሱልኝ ብሎ ከ ር የሚወተውተው ምኞቱ እነዚህን ቨ ኢትዮጵያን ለመቋ በመጨረሻ አገሮችን ጥቅም ደረጃ ለመጠበቅ ነው ሱማሌን ተንኮል ኢትዮጵደ ሳይከፋፈል ወደ መጠየቋን አታቋፀ ብለው አክሊሉ ሀብተጣል የታላቋ ብሪታንያ ይሰነዘራል ብሎ አይጠብ ከማይፈልጉት እስላሞች ፀሙሉ የምፅዋና የእስብ የ ብሪታንያ መንግሥት የ ሀብተወልድ ከቁም ነገር የኢትዮጵያ ወዳጅ ባይሆ መ አያፈርስም ነበር ኢትዮ ነገር ልትካስ ይገባል በሚ ሀሳብ በተባበሩት መን እንኳን እስከዚህ ድረስ ዌ ታላቋ ብሪታ አስመልሳ ከስምንት ዓወ ሕዝቡ እየተስቃየ አይዳ የሚመለከተው የኤርትራና የኢትዮጵያ መልዕክተኞች ጉባኤ ላይ የሀሳብ ጥ ለማስማት የሞከረው ኢች የሌላት መሆኑ እንዲታና ያውቃል እኛም በያዝነባ መልዕክተኞች መሪ በእቶ እቶ አክሊሉ ለ መልዕክት ላይ ከእንግሊዝ ቅር እንደተስኙ በስፊው የሆነው ጣልያን እንደገና ለማስተዳደር ከጣልያን የ በኮሎኒ አስተዳደር ያለውን የእንግሊዝ መንግሥት የሰ« የኤርትራ ጉዳይ ህሜፅተር ሜክኒል ክ እስተያየቱን ሰጠ ችዮጵያ መልዕክተኞች ፀቀረፁት ሀሳቦች ላይ ጠየቁ ለኢትዮጵያ መንግሥትና ቀደም ላሴን መንግሥት በር ጠሑራእንዲሆን ከሞላ ጐደል ድቋወመው ምን እንደሆነ በጠመጀመሪያ በጥንታዊው የአንድነት ታሪክ ተጠቃልለው ይኖሩ ጣልያን መሆኑን የንጉሠ ነገሥቱ ክይጭ ላደሆን በሕዝቦች ክከፀበኛ ጥያቄ ነው በማለት ደክከዉጠና ከታላቋ ብሪታንያ በጅሩ ተቃውሞ የገለጡት ሒ ቋው በሕ ሱማሊን እንድትይዝ ክይበብልም ዝም ብሉም በይቱን መተበል የሚገባት አራ ሌ ከኤድቡግያሳዝን ሁኔታ እስእናቴ ከኢትዮጵያ ጋር ከዚር እንደ ዕታ እንዲስጥ ቼሄ ኮሚሽን ደህና አድርጉ ሃምን እስላሙ አንድነቱ ከአምፖግ በመቶ በሳይ ዞሃሕቡላሳቀቶልን የጠየቀ መሆኑ ጫ ድ በሜ ጀምሮ የቀድሞዎቹ ጠመጻይ የአራቴ ኃያላን ክሹ ስለአቃታቸው ዛሬ ከው ውሳኔ ለመካከለኛው ጭዲዴይ እንደ ሆነ መታወቅ ኒጅ ዮነ ሼኸወቡት የሚያስፈልገው ካልተመለሱልኝ ብሎ ከ ፍር የሚወተውተው ለአገሩ ሕዝብ አስቦ ሳይሆን ለዘለዓለም በማይሞተው ምኞቱ እነዚህን ሁለት አገሮች የጦር ማከማቻ በማድረግ ለአራተኛ ጊዜ ኢትዮጵያን ለመውጋት መሆኑን ነው በመጨረሻም የተባበሩት መንግሥታትን የምጠይቀውየታላላቅ አገሮችን ጥቅም ብቻ ሳይሆን የታናናሸ አገሮችንም መብት በእኩል ደረጃ ለመጠበቅ ድርጅቱ የተጣለበትን ኃላፊነት በትክክል እንዲፈጽም ነው ። ሱማሌን መልሶ ለጣልያን ለመስጠት በያለበት የሚጠነሰሰውን ተንኮል ኢትዮጵያ አትቀበልም ኢትዮጵያ የኤርትራ ሕዝብ ሳይከፋፈል ወደ ጥንት አገሩ እንዲመለስ ተገቢ ነው ብላ ትክክለኛ ፍርድ መጠየቋን አታቋርጥም » ብለው አክሊሉ ሀብተወልድ ንግግራቸውን ደመደሙ የታላቋ ብሪታንያ መልዕክተኛ ይህን የመሠለ አስተያየት ከኢትዮጵያ ልዑክ ይስነዘራል ብሎ አይጠብቅም ነበር « በኤርትራ ግዛት ውስጥ ኢትዮጵያን ከማይፈልጉት እስሳሞች ከሚኖሩበት ከምዕራባዊው አውራጃ በስተቀር ሌላው በሙሉ የምፅዋና የአሰብ የባሕር በር ጭምር ከኢትዮጵያ ጋር እንዲዋሀዱ የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት የሰጠውን ከፍተኛ ድጋፍና ያደረገውን ጥረት አክሊሉ ሀብተወልድ ከቁም ነገር አለመቁጠሩ ያስገርማል የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት የኢትዮጵያ ወዳጅ ባይሆን ኖሮ በአራቴ ኃያላን መንግሥታት ጌባኤ ላይ መ ሪ አያፈርስም ነበር ኢትዮጵያ በፋሽስት የደረስባትን ጥቃት በመመዘን በአንድ ነዝር ልትካስ ይገባል በሚል ቅን አስተያየት ከታላቋ ብሪታንያ ለቀረበው የድጋፍ ሀሳብ በተባበሩት መንግሥታት ቭንጐ ላይ ምሥጋና መደርደር ባያስፈልግ እንኳን እስከዚህ ድረስ ግምት ሳይሰጠው የሚታለፍ መሆን እልነበረፅቋትም ታሳቋ ብሪታንያ ከፋሽስት ጣልያን ጋር ተዋግታ የኢትዮጵያን ነፃነት አስመልሳ ከስምንት ዓመታት ጀምሮ ኤርትራንና ሱማሌን የምታስተዳድረው ሕዝቡ እየተስቃየ አይደለም ይህ የተሰጠው አስተያየት ጉዳዩ በቀጥታ የሚመለከተው የኤርትራና የሱማሌ ሕዝብ ስሜት አለመሆኑ የታወቀ ነው የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ ከታሳቋ ብሪታንያ ጋር በተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ላይ የሀሳብ ግጭት እንዲኖር መፈለጉን አሳይቶናል በዚህ አነጋገሩ ለማሰማት የሞከረው ኢትዮጵያ ነፃነቷ የተሟላና ለታላቋ ብሪታንያ የተለየ ግምት ያሌላት መሆኑ እንዲታወቅ ነው እንግዲህ ለወደፊቱ የሚጠቅመውን እሱ ያውቃልነጵ እኛም በያዝነው መንገድ እንቀጥላለን » በማለት የእንግሊዝ መልዕክተኞች መሪ በአቶ አክሊሉ ላይ አንድ ዓይነት ቅሬታ አሳደረ አቶ አክሊሉ ለቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ባስተላለፉት ረዥም የቴሌግራም መልዕክት ላይ ከእንግሊዝ መንግሥት በተሰጠው መግለጫ በበኩላቸው ምን ያህል ላቅር እንደተስኙ በሰፊው አስረድተዋል በተለይ በጣም ያሳዘናቸው ጠሳታችን ያሆነው ጣልያን እንደገና ተመልሶ ሱማሌን እንዲገዛ በይፋ መደገፉ ነው ሱማሌን ልማስተዳደር ከጣልያን የተቫለ መንግሥት ስለሌለ አዲሱ የጣልያን ሬፔብሊክ በኮሎኒ አስተዳደር ያለውን ኤክስፔሪያንስ በዚህ አገር ላይ ለማሳየት ይችላል ሲል የእንግሊዝ መንግሥት የስጠው መግለጫ በኢትዮጵያ በኩል የሚጠበቅ አልነበረም የኤርትራ ጉዳይ የእንግሊዙ መልዕክተኛ ሲናገር በሊቢያ የሲረናይከ ሕዝብ የጣልያን አሰተዳደር ተመልሶ እንዳይመጣበት ኃይለኛ ተቃውሞ ማድረጉን በገለጸ። ቀን ዓም በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የታላቋ ብሪታንያ መልዕክተኛ ስለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ መፍትሔ ለመስጠት ለፖለቲካ ኮሚሲዮን ሀሳብ እቀረበ ይኸውም ኛ ከኤርትራ እስላም ከሆነውና ኢትዮጵያን ከማይፈልገው ከምዕራቡ አውራጃ በስተቀር ሌላው በሙሉ ሁለቴ የባሕር ወደቦች አሰብና ምፅዋ እንዲሁም ዋናው ከተማ አሥመራ ጭምር ከኢትዮጵያ ጋር እንዲዋሀዱ ኛ የጣልያን ሱማሌ ተብሎ የሚጠራው አፒር ነፃነቱን ለመቀበል ብቁ ላልሆነ በተባበሩት መንግሥታት የበላይ ኃላፊነት ጣልያን በሞግዚትነት የወስነ ጊዜ እንድታሰተዳድር የሚል ነው ይሀ ሀሳብ ለኮሚሲዮኑ እንደቀረበ የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በከረረ ቃላት አሰተያየቱን ሲገልጥ ከታላቋ ብሪታንያ የቀረበውን ሀሳብ ውድቅ አድርጐታል የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትሩ በኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት ስም የገለጻቸው ዋና ዋና ነጥቦች የሚከተሉት ናቸው በኤርትራ ጉዳይ ለሰምንት ዓመታት ሲሰቃይ የኖረው ሕዝብ አሰቸኳይ ውሳኔ እንዲሰጠው ያስፈልጋል ይሀም የሚጠበቀው ትክክለኛው ውሳኔ ሊያረካን የሚችለው መላው የኤርትራ ሕዝብ ከኢትዮጵያ ጋር በሙሉ ሲዋሀድ ብቻ ነው በሱማሊያ ጉዳይ ጣልያን ተመልሶ አገሩን እንዲያስተዳድር ከተደረገ የኢትዮጵያ መንግሥት አይቀበልም። የሶሺየት ሕብረት መልዕክተኛ ንግግር ምንም እንኳን ኢትዮጵያ ባቀረበቻቸው በኤርትራና በሱማሌ ጥያቄዎች ላይ በአሰብ በኩል የባሕር በር እንዲሰጣት ያስፈልጋል የሚል ሀሳብ ከመሰንዘሩ በስተቀር ሌላውን በሙሉ የሚቃወም ቢሆንም ታላሳቅና ኃያላን የተባሉትን እንግሊዝንና እሜሪካንን በዓለም መልዕክተኞች ፊት ለማዋረድ ባደረገው ጥረት አክሊ ሀብተወልድ ደስ ብሏቸዋል « የኢጣልያ ቅኝግዛት የነበሩት አገሮች ሊቢያ ኤርትራና ሱማሌ ካለፉት ሶስት ዓመታት ጀምሮ እስከ ዛሬ ድረስ ጉዳያቸው ሳይወሰን በኮሎኒያሊሰት እንግሊዝ አስተዳደር ሲስቃዩ የቆዩት በምን ምክንያት እንደሆነ ለዚህም በኃላፊነት ተጠያቂዎቹ እነማን እንደሆኑ የዓለም ጉባኤ ተገቢውን ጥያቄ ማቅረብ አለበት » በሚል መግቢያ አንድሬ ግሮሚኮ ንግግሩን ጀመረ የሶቪየት ሕብረት መንግሥት የመልዕክተኞች መሪ በተባበሩት መንግሥታት አዳራሽ ውለቻ ይህንን ጥያቄ አሰማምሮ እራሱ ካቀረበ በኋላ መልሱንም እራሱ ተንትኖ ሰጥቷል « ከ ዓም እሰከ ዓም ድረስ ኃላፊነት የተስጣቸው አራቱ ኃያላን መንግሥታት ኦሜሪካ እንግሊዝ ፈረንሣይና መስኮብ የሊቢያን የኤርትራንና የሱማሌን ጉዳይ ለመወስን ያልቻሉት ታላቋ ብይታንያና አሜሪካ እንቅፋት በመሆናቸው ነው » ሲል አንድሬ ግሮሚኮ ለጉባኤው አስረዳ የሶቪየት ሕብረት ግን የእነዚህ የድሆች አገሮች ጉዳይ በሕዝቡ ፍላጐት መሠረት ተገቢ የሆነ ውሳኔ እንዲስጠው ብዙ ጥረት ማድረጉን ከጠቀስ በኋላ እንግሊዝ አሜሪካና ፈረንሣይ በአራቱ ኃያላን መንግሥታት የውጭ ጉዳይ ምክር ቤት ውስጥ ይሠሩት የነበረውን ተንኮል የተባበሩት መንግሥታት አባሎች ማወቅ አለባቸው በማለት ምሥጢሩን መተንተን ጀመረ ኛ «ፈ መስከረም ቀን ዓም የአሜሪካ መንግሥት ለአራቱ ኃያላን መንግሥታት ባቀረበው ሀሳብ የጣልያን ኮሎኒ የነበሩት ሶስቱም እገሮች በታላቋ ብሪታንያ እና በፈረንሣይ በመስኮብና በአሜሪካ የጋራ ሞግዚትነት ለተወስነ ጊዜ ቢተዳደሩ ይሻላል አለ ይህ ሀሳብ ሲጠና ከቆየ በኋላ ፈረንሣይና መስኮብ የአሜሪካንን አቅድ ለመቀበል ሲስናዱ ታላቋ ብሪታንያ በድንገት ተገንጥላ ልዩ ልዩ ምክንያቶች አየፈጠረች ስለአደናቀፈች ለጉዳዩ መፍትሔ ሌላ ዘዴ ማጥናት ግዴታ ሆነ ከ እሪ ኛ ግንቦት ቀን ትታ ለሊቢያና ለሱሜ ሲረናይከና ትሪፖሊታኝ መንግሥት ለማቋቋም በኢትዮጵያ ያለው የኦጋደ አገር ለመመሥረት እን ያለ ሀፍረት ጥያቄዋን ብሪታንያን ዕቅድ የአሜሪ ሕብረት የውጭ ጉዳይ ጫሟ ግዛቶቿን ለማሰፋፋት መሟ ኛ ግንቦት ቀን ሱማሌና ኤርትራ ለብ ይሻላል አለ ወዲያሙ ታላቋ ብሪታንያ የተንኮ ተስለፈች እንግዲህ እያምታታች በአፍሪካፍ። ቀጥሎ የኤርትራ ጉዳይ ከ የቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ተመልሰው ለጣልያን እንዲስጡ ከፈረንሣይ በቀረበው ሀሳብ እስማማለሁ አለ እሁን ደግሞ ለሶሰተኛ ጊዜ በዚህ በሚያዝያ ቀን ዓም ለተባበሩት መንግሥታት ያቀረበው መፍትሔ ሊቢያ ኤርትራና ሱማሌ መስኮብ እባል በሆነበት በእራቱ ኃያላን መንግሥታት የጋራ ሞግዚትነት እንዲተዳደሩ ያስፈልጋል አለ በጠቅላላው ስለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች መፍትሔ ጉዳይ የሶቪየት ሕብረት መንግሥት ሀሳብ በእንድ አቋም ላይ ጸንቶ አልታየም የመሰኮብ መልፅክተኞች መሪ ላደረገው ንግግር መልሰ ለመስጠት በቁጣ መንፈሰ መድረኩን የያዘው የዌቂላቋ ብሪታንያ ልፁክ ሚስተር ሄክቶር ሜክኒል ርዐ እከፒ ነበር « ከሶስት ቀናት ፀፊት የኢትዮጵያ መልዕክተኛ ባደረገው ንግግር መ መ ቀጥሎም የፈረንሣዩ መልዕክተኛ ከታላቋ ብሪታንያ የተለየ ነው ብሎ የሚያምንበትን የራሱን ሀሳብ ለማሳመን ጥሯል እንደዚሁም ቀደም ሲል የብራዚሉ መልዕክተኛ ከታላቋ ብሪታንያ አስተያየት ጋር አለመስማማቱን ገልዷል ይሁን እንጂ እነዚህ ሁሉ መልዕክተኞች የተናገሩት የተሰበሰብንበትን ጉዳይ በሚመለከት ነው ብለን እንገምታለን የሶቪየት ሕብረት መልዕክተኛ ግን ያደረገው ዲስኩር ሁላችንንም በሰድብ ለማጥቃትና የራሱን ፕሮፓጋንዳ ለመንዛት መሆኑን መገንዘብ ያሰፈልጋል የሶቪየት ሕብረት በየጊዜው እንደ አየር አቋሙን እየለዋወጠ የሚያደርገው ማምታታት ለተስበሰብንበት ጉዳይ ቀና የሆነ መፍትሔ ለማበርከት ሳይሆን በተቻለው መጠን ለጉባኤያችን የተወሳስበ ችግር ለመፍጠር መሆኑን የአባል መንግሥታት እንደራሴዎች እንዲያውቁት እንጠይቃለን » በማለት ሚስተር ሜክኒል ቄ ማስጠንቀቂያ ስጥቶ ንግግሩን ፈጸመ አንድሬ ግሮሚኮ ባደረገው ንግግር ለኢትዮጵያ በኤርትራ በኩል የባሕር በር ተከልሎ እንዲሰጣት ማስፈለጉን አሰማማለሁ ከማለት በስተቀር ለሌሎቹ ጥያቄዎቿ ተቃዋሚነቱን አልለወጠም የመሰኮብ አስተያየት እንኳንስ ሱማሌን ለመጨመር ይቅርና የታሪክ የባሕልና የዘር እንድነት መኖሩ በትክክል የሚታመንበት የኤርትራን ወደ ኢትዮጵያ መመለሰ አጥብቆ የሚቃወም ነው የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ የሶቪየት ሕብረት መንግሥት ስለ ኤርትራና ስለ ሱማሌ ጉዳይ ያቀረበውን መፍትሔ ተቃውመው መልስ ቢስጡ ኖሮ ከእንግሊዝና ከአሜሪካ ጋር የሻከረውን ግንኙነታቸውን ለማሻሻል ጥሩ አጋጣሚ አግኝተው ነበር ነገር ግን በአቶ አክሊሉ አስተያየት ከመስኮብ ጋር በይፋ ጠብ መፍጠሩ የብዙዎቹን ታናናሽ አገሮች ጠላትነት ማብዛት ስለሆነ ገና ለገና የእንግሊዝና የአሜሪካ መልዕክተኞች ይደስታሉ ብለን ከጥቅሙ ጉዳቱ እንዲያመዝንብን አንፈልግም ብለው ተውት « ታጎ ዝሪታይይ የታወቀው የመስኮብ ዲፕሎማሲ መሪ ያደረገው ከፍ ያለ የዘለፋ ታማግሴፇ ፇፉፍፅው ይጣ ንግግር ጠሳቶቹን ምዕራባውያኖችን ያበሳጨ ቢሆንም ከአብዛኛዎቹ መልዕክተኞች መካከል ብዙ ወዳጆች ለመማረክና ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች መፍትሔ ነው ብሎ ላቀረበው ህሳብ በቂ ደጋፊዎች ለማግኘት አልቻለም የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ከተቋቋመበት ከ ዓም ጀምሮ በተደረጉት የዓለም አቀፍ ጉባኤዎች ላይ ያገሩ መልዕክተኛ በመሆን ያለማቋረጥ የተሳተፈው አንድሬ ግሮሚኮ ከምዕራባውያኖች ጋር አተካሮ ለመግጠም የተለየ የኤርትራ ጉዳይ ከ ቤር » እንዲሰጡ ከፈረንሣይ በዚህ በሚያዝያ ትሔ ሊቢያ ኤርትራና ች የጋራ ሞግዚትነት ኛጣልያን ቅኝ ግዛቶች ዶይንድ አቋም ላይ ጸንቶ ግሮ መልስ ለመስጠት ይጅ ሚስተር ሄክቶር ። ሁለተኛ በሚገባ መታወቅ ያለበት ወደ ኤርትራም ሆነ ወደ ልሒትዮጵያ ተልከው በስው አገር ባለርስት ሆነው እንዲስፍሩ የተደረጉት የጣልያን ዜጉጐች ለራሳቸው የተመቻቸ ሕይወት እንዲያገኙ ታስቦ ነው እንጂ ለኤርትራም ሆነ ለኢትዮጵያ ሕዝብ ጥቅም ይሰጣሉ ተብሎ አይደለም ሶስተኛ እነዚህ ጣልያኖች ወደ አገራቸው ቢመለሱ የሥራ ዕድልና ምቾት ያለው የሕይወት ጭስትና የሚያገኙ ቢሆን ኖሮ የፋሽስት ሥልጣን ከተባረረ በኋላ እስካሁን ድረስ ኤርትራም ሆነ በኢትዮጵያ አይቆዩም ነበር ኮምት ስፎርሳ ደህና አድርጉ ሰበገሥታችንን እየተማጸኑ የመኖሪያ ፈቃድ እየተስጣቸው እዚያው አሉበት ቀሩ ሕንጂ ወደ አገራቸው ወደ ጣልያን ለመመለሰ ጨርሶ አልፈለጉም በኤርትራም ያፆማሟኖሩት ጣልያኖች እንዳንዶቹ ወደ መሐል ኢትዮጵያ ተዛውረው ለመኖር ሌሴሉቹም እዚያው አሉበት ለመቆየት ጠየቁ እንጂ ወደ አገራቸው ወደ ጣልያን እንመለስ አላሉም ኤርትራ ከእናት አገሯ ከኢትዮጵያ ሰትቀላቀል ደግሞ ቁኤሌርትራም ሆነ በኢትዮጵያ የሚኖሩት ጣልያኖች እጅግ የሚፈነጥዙ ከሕዝቡም ቴመንግሥቱም ጋር ጠባያቸውን አሳምረው ተስማምተው ለመኖር የሚፈልጉ ናቸው ቁንጂ ይህንን የተመቸ ሕይወት ትተው በችግር ለመቆላት ወደ ጣልያን የሚመለሱ አይደሉም ቂ ቫ በዛሬው ዕለት በኒውዮርክ ታይምስ ጋዜጣ ላይ በዋሽንግተን ያኢትዮጵያ ሚኒስትር የስጡት አስተያየት ተገቢም ትክክልም አልነበረም በማለት ፔጣልያን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ለጉባኤያችን ስለአስረዳ አስፈላጊውን ማብራሪያ መማቅረብ ግዴታ ሆኖብኛል ሚኒስትርና ልዩ መልዕክተኛ የሆኑት ራሰ አምሩ ኃይለሥላሴ ጣልያን ኢትዮጵያን ይጦር ኃይል በወረረ ጊዜ አሰከ መጨረሻው በጀግንነት የተዋጉ ታላቅ የጦር መሪ የነበሩ ፔኔራል ናቸው የጣልያን ጦር በዓለም ሕግ የተከለከለውን የመርዝ ጢስና ጋዝ በሕዝቡ ላይ እየረጨና እያጥለቀለቀ የፈጸመውን አስቃቂ የጭካኒ ሥራ ራስ እፅምሩ በዓይናቸው ያዩ ናቸው የኢትዮጵያ ሠራዊት በጦር ሳይሆን በተነሰነስበት መርዝ እና ጋዝ ድል ሲሆን ራስ እምሩ በፋሽስቶች ተይዘው ጣልያን አገር ተወስደው ለሰባት ዓመታት በእሥር የተጉላሉሱና ብዙ መከራ የተቀበሉ ናቸው ህውቀዋል ነፃነታችን ከተመለስ በኋላ በኢትዮጵያ የሚኖሩት ጣልያኖች ንጉሠ በዋሽንግተን የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት ባለሙሉ ሥልጣን የኤርትራ ጉዳይ ስለዚህ ጣልያኖች በኢትዮጵያ ሕዝብ ላይ ስለአደረሱት የአረመኒነት ተግባር በኤርትራና በኢትዮጵያም የተማሩትን ስዎች ሁሉ እያደኑ በመግደል የፈጸሙትን ወንጀል ራስ እምሩ ጠቅሰው የተናገሩት ትክክለኛውን እና እራሳቸው የተካፈሉበትን ታሪክ ስለሆነ በተለይ የፋሽስት ተቃዋሚና አርበኛ የተባለውን ኮምት ስፎርሳን የሚያስደስተው መሆን ነበረበት እንጂ የሚያሳዝነው ይሆናል ብዬ አልጠብቅም ነበር ራሰ አምሩ ለኒውዮርክ ታይምሹየስጡት መግለጫ የጣልያን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ካርሎ ስፎርሳ ከአሥር ቀን በፊት ስለ ኤርትራ ጉዳይ ለጋዜጠኞች ለሰጠ ው ኢንተርቪው መልስ ነው « ኤርትራን ለማስተዳደር ኃላፊነቱ ለጣልያን መስጠት አለበት ኤርትራን ወደ ኢትዮጵያ ማቀላቀል የሚያስከትለው አደጋ ብዙ ነው የምታስበውን ለመግለጽ መብቷ መሆኑ የሚያከራክር አይደለም በዋሽንግተን የኢትዮጵያ ሚኒስትር እንደገለጹት የጣልያን መንግሥት በእንድ ትውልድ ዘመን ውስጥ ሶስት ጊዜ ኢትዮጵያን የወጋው የኢትዮጵያ እካል በሆኑት በኤርትራና በሱማሌ በኩል ጦር እያደራጀ መሆኑን ዓለም እንዲገነዘበው ደጋግመን አስረድተናል የምናስማው ጩኸት ችላ ተብሎ እንደገና ጣልያን ተመልሶ በኤርትራና በሱማሌ ላይ እንዲስፍር ከተፈቀደለት ኢትዮጵያ ለአራተኛ ጊዜ ከሚደርስባት ወረራ ለመከላከል አስፈላጊውን አርምጃ መውሰድ ትገደዳለች ኢትዮጵያ ነፃነቷ እንዳይነካ መጠንቀቅና መዘጋጀት አለባት ስንል እንደ ጠብ ጫሪና እንደ ዛቻ ለፋፊ ሆነን መገመት የለብንም ኢትዮጵያ የተባበሩት መንግሥታት አባሎችን የምታሳስበው ባለፉት ዘመናት የደረሱባት ፈተናዎች እንዳይደገሙባት ለነፃነቷና ለግዛቶቿ ዋስትና ላቀረበችው ጥያቄ ትክክለኛ የሆነ ፍርድ እንዲስጣት ነው ለነፃነታችን ዋስትና ብለን ስንናገር ኮምት ስፎርሳ ደጋግሞ የስጠን መልስ « የጣልያን ሬፔብሊክ ተወልዳለች ስለዚህ ኢትዮጵያን የሚያሠጋት ምንም ነገር የለም » የሚል መሆኑን እናውቃለን እኛ ኢትዮጵያውያኖች በስው እገር የውስጥ አስተዳደር ጉዳይ ገብቶ መተቸት ዓላማችንም ልማዳችንም አይደለም። ይህንን ሪፖርት የሶቪየት ሕብረት መንግሥት አልቀበልም ብሏልሖ የፖላንድ መንግሥትም መስኮብ ያልተስማማበትን ጉዳይ አብሮ ከመቃወም በስተቀር ሌላ ምርጫ ሰለሌለው በጣም አናዝንለታለን ለምሳሌ ኢትዮጵያ ከእንግሊዝ ሆነ ከአሜሪካ ከመስኮብ ሆነ ከፈረንሣይ የሚቀርበውን ሀሳብ ለመቃወምም ለመተቸትም መብቷና ነፃነቷ የተጠበቀ ነው አሁንም አቶ አክሊሉ ማብራሪያቸውን ሳይጨርሱ የፖላንዱ መልዕክተኛ እነዚህ የመስኮብ የሥልጣን ጃንጥላ የተጋረደባቸው « ሳቴሊቶች » እየተባሉ የሚጠሩ አገሮች በመሠረቱ የፋሽስት ደጋፊዎች አልነበሩም በፔኔቭ የመንግሥታት ማህበር ዘመን የሙሶሊኒ ጦር ኢትዮጵያን በወጋ ጊዜ እነዚህ አገሮች ለቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መንግሥት የሞራል እርዳታ መስጠታቸው ይታወሳል ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት ፍጻሜ በኋላ የምሥራቅ አውሮፓ አገሮች ፖላንድ ቼኮዝሎቫኪያ ወዘተ ሳይወዱ በግድ የስታሊን ጭፍሮች እንዲሆኑ ተፈረደባቸው ፌዴ በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ በሚታይበት ጊዜ እነ ፖላንድና ቼኮስሎቫኪያ የመስኮብን መምሪያ እየተቀበሉ ከመናገር በስተቀር የየመንግሥታቸውን አስተያየት መግለጽ አይፈቀድላቸውም ነበር የፖላንዱ መልዕክተኛ ባሳየው መንፈስ የመስኮብ ተከታይ መሆኑን ለማስመስከር ከሚያደርገው ጥረት ጋር በተለይ ለኢትዮጵያ ቅን አስተያየት የሌለው ሰው አንደነበረ ታውቋል የኤርትራ ጉዳይ የሳቲን አሜሪካ አገሮች የጣልያን ጠበቆች በ ዓም አሥራ ስምንቱ የላቲን አሜሪካ አሮች በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት በድምፅ ቁጥር ያላቸው ተስሰሜነት ከፍ ያለ መሆኑ ጐልቶ ይታይ ነበር አንድ ዳይ በኮሚሊሲዮን ተጠንቶ ውሳኒው በአባል መንግሥታቶች በሁለት ሶስተኛ ድምፅ ማለፍ ካለበት የእነዚህን የአሥራ በምንቱን ላቲኖች ድጋፍ ካላገኘ ሊጸድቅ አይችልም ይሁን እንጂ በዚያን ዘመን አሳዛኝ ሆኖ የሚታወሰው ላቲኖቹ ለኣጄሯሪካ ሕዝቦች ምንም ዓይነት ስሜት ስሳልነበራቸው ያሳቸውን የድምፅ ኃይል የሚለግሱት ለኮሉኒያሊስ ቶች ጥቅም በመሆኑ ነበር የኤርትራ የሊቢያና የሱማሌ ጉዳይ ለተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ቀርቦ በሚመረመርበት ጊዜ እነዚህ አገሮች ለቀድሞ ቅኝ ገዢያቸው ለጣልያን ተመልስው እንዲሰጡ የላሳቲን አሜሪካ መንግሥታት መልዕክተኞች ያደረጉት ጥረት ወሰን አልነበረውም በተለይ እንደ አርጀንቲና የመሳሰሉት አገሮች ከሲኞር ደጋሰፐሪ መንግሥት ጋር ተሰልፈው ኮሎኒ የነበሩት እገሮች ሁሉ ተመልሰው ኮሎኒ ሆነው ተረግጠው እንዲዝሩ ጉሮሮአቸው እስኪደርቅ የጮሁትና የታገሉት እጅግ በሚያሳዝን ሁኔታ ብቻ ሳይሆን በሚያሣፍርም አኳኋን ነበር የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ጠቅሳይ ሚኒበትር ጸሐፊ ትእዛዝ አክሊሉ ህብተወልድ በ ዓም አንድ ቁን ከወዳጆቻቸው ጋር ሲጨዋወቱ የተናገሩት ቃል በዚህ አጋጣሚ ሊጠቀሰ የሚገባው ነውር የሳቲን አሜሪካ አገሮችን ምንጊዜም ይቅርታ ሳሳደርግላቸው የምኖረው በተለይ በኤርትራ ጉዳይ የኢትዮጵያን ጥያቄ ለምን አልደገፉም ። ለምሣሌ የግብዕና የሊቢያ ሕዝቦች ከአንድ ዓይነት ዘር የመነጩ አንድ ዓይነት ቋንቋ የሚናገሩ አንድ ዓይነት ባሕልና አንድ ዓይነት ሀይማኖት የሚከተሉ ናቸው ነዢ ጎን የግብፅ መንግሥት ሊቢያ ለእኔ ትሰጠኝ ብሎ አልጠየቅም የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ ይህንን ሁሉ የሚዝነዘብ ቢሆን ኖሮ የተባበሩት መንግሥታት ድርሯት ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ ተገቢውን ውሳኔ ለመስጠት ኦራ ጉዳይ ዩ በተባበሩት ያለ መሆኑ ሄው በአባል ራ ሰምንቱን አሳዛኝ ሆኖ ነአልነበራቸው ኮአ ት ድርጅት ለጣልያን ዬ ያደረጉት ቹቕ ከሲኞር ተመልስው የታካሉት ዝ አክሊሉ የተናገሩት ሕ አችን ዮራ ጉዳይ ም ያሳዘነኝ ችመልሰው ጋብስባ ላይ መን የሳቲን ብዙ የተዋጉ ፄ ኔ ኒዮን መሪ በዘር አንድነት ዕል ጠቃሟ ሚያደርቶኑት ቶኞች መሪ እለ ከያለበት ንግሥታት መሆኑን ሼዜ የግብዕና የሚናገሩ ነዢ ዓን ኾእኢትዮጵያ ንግሥታት ለመስጠት ከ ጊዜ አይባክንበትም ነበር » ብሎ ጮኸ ይህ አነጋገር የኢትዮጵያን መልዕክተኞች በብርቱ አበሳጭቷል የአርጀንቲና መልዕክተኛ ንግግር ከተፈጸመ በኋላ አቶ አክሊሉ ሀብተወልድ መልስ ሲሰጡ ከሁሉ በፊት ራሳቸውን ማስተዋወቅ አስፈላጊ ሆኖ ታይቷቸዋል « የዛሬ አራት ዓመት የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ቻርተሩ ሲዘጋጅና አንቀጽ በአንቀጽ ሲጠና የሕግ ኮሚቴው አባል ሆጄ አስተዊዕኦ ያደረግኩና ብመጨረሻም ቻርተሩ ሲጸድቅ በአገሬ ስም የፈረምኩ እኔ ነኝ ከዚህም በቀር የተባበሩት መንግሥታት ሥልጣንና ተግባር ምን እንደሆነ ገና ከጦርነቴ በፊት በፔኔቭ የመንግሥታት ማህበር ይባል ከነበረበት ጊዜ ጀምሮ በሥራ ተከፍዬ የማውቀው ስለሆነ እንደ አርጀንቲና መልዕክተኛ ከመሳሰሉት አዲስመጭዎች ዛሬ የምማረው ትምህርት ወይም የማገኘው አዲስ ኤክስፔሪያንስ የለም ይልቅስ በእኔ ግምት ከተስበሰብንበት ጉዳይ ጋር ምንም ግንኙነት የሌለውን የዳንቴን ድርስት እየጠቀሱ ከመመጻደቅና በጣልያን ፕሮፓጋንዳ ተመርዞ ለኮሎኒያሊሰቶች ጥቅም ከመጨፈር የአርጀንቲና ወኪል ላለንበት ዘመን በጣም አሰፈላጊ የሆነውን የቅርቡን የዓለም ታሪክ ለማስተዋል ቢሞክር በዚህ ትባኤ ላይ በየጊዚው ከሚያደርጋቸው የተዘበራረቁ ስህተቶች ሊድን ይችል ነበር ለምሣሌ በኮሎኒያሊስት ጣልያን ሰም የወጣለት «ሊቢያ» የግብፅ መንግሥት ግዛት ሆኖ የማታውቅና የጣልያን ኮሎኒያሊስትም አገሪቴን ቅኝ አድርጐ የወስደው ከቲርኮች ላይ መሆኑን ማወቅ ያስፈልጋል ኤርትራ ግን በ ዓም ከኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት ግዛት ላይ የጣልያን ኮሎኒያሊስት በጦር ነጥቆ የወሰደው አገር ነው ስለዚህ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ለዓለም ሠላምና ለትክክለኛ ፍርድ ተብሎ የቆመ በመሆኑ በቀማኛ የተወሰደ አገር ወደባለቤቱ እንዲመለስ ፍርድ ሲጠየቅ የዓለምን ጂኦግራፊ ማስተካከል አለማስፈለጉን ክቡር አምባሳደር አርሴና አጃቢዎቹ እንዲያውቁት አሳስባለሁ የአርጀንቲና መልዕክተኛ ህሳቡን ሲደመድም የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ በሚፈጥረው ችግር ምክንያት የተባበሩት መንግሥታት ስለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ ውሳኔ እንዳይስጥ ጊዜ አባክኖበታል የሚል ትችት ስጥቷል እንደ እውነቴ ከሆነ የተባበሩት መንግሥታት ዋና ኮሚሲዮን የቀረበለትን ሥራ ለማቀላጠፍ ያልቻለው «የዳንቴ» አድናቂዎች ነን በማለት ለጣልያን ኮሎኒያሊስት ከበሮ መችዎችየሆኑት አገሮች በሚያደርትት አሰልቺ የሆነ የፕሮፓጋንዳ ሙዚቃ ምክንያት መሆኑን የተከበሩ የልዩ ልዩ አገሮች መልዕክተኞች መታዘባቸውን አልጠራጠርም በዚህ አጋጣሚ ለወዳጆቼ የላቲን አሜሪካ አገሮች አንደራሴዎችና በተለይም ለአርጀንቲና መልዕክተኛ አጥብቄ ለማሳስብ የምፈልገው አንድ ትልቅ ጉዳይ አለ ዛሬ ከኮሎኒያሊሰት ጣልያን ጋር አድማ መትታችሁ በአፍሪካ ሕዝቦች ላይ የምታደርሱትን በደል አገሬ ኢትዮጵያ ከላይቤሪያና ከግብፅ ጋር ሆና በትዝብት ትመለከታችኋለች ዛሬ ሶስት ብቻ ሆነን የምታዩን ነፃ የአፍሪካ አገሮች በቅርብ ዘመን ውስጥ አሥር ጊዜ ታጥፈን በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ውስጥ ተገቢ ሥፍራችንን ይዘን ከእናንተ በተለየ ሁኔታ ለዓለም ሠላምና ለትክክለኛ ፍርድ ድምፃችንን የምናሰማበት ዕድል እንደሚኖረን አንጠራጠርም ወዳጆቻችን የላቲን አሜሪካ አገሮች እና በተለይ የአርጀንቲና ወኪል የኤርትራ የሱማሌና የሊቢያ ሕዝቦች በጭካኔ አገዛዝ ሲያስተዳድራቸው ለነበረው ለጣልያን ኮሎኒያሊስት መንግሥት ተመልሰው እንዲሰጡ የምታቀርቡትን ድጋፍና የኤርትራ ጉዳይ የምታደርጉትን ዲስኩኬር የነገው የዓለም ሕዝብ ታሪክ ምን ያህል የወቀሳ ምዕራፍ አዘጋጅቶ የሚጠብቃችሁ መሆኑን እንድትገነዘቡት አደራ እያልኩ ንግግሬን አቆማለሁ » አቶ አክሲሉ ተበሳጭተው የገለጹትን ትንቢትና ምክር ያዘለ ሀሳብ የላቲን አሜሪካ መንግሥታት ወኪሎችና በተለይም አርጀንቲና ቁም ነገር አድርገው አላደመጡም በዚያን ዘመን ላቲኖቹ ከጣልያን ጋር በመሠለፍ አውሮፓውያን ነን ብለው ስለአመኑ የነገው አፍሪካ ጉዳይ አላሳሰባቸውም ይልቁንም ለአፍሪካውያኖችና ለአሰያውያኞች ያላቸው ግምት በንቀት መንፈስ ላይ የተመሠረተ እንደነበረ አንዳንድ የታሪክ መዝጋቢዎች ታዝበዋል ይሁን እንጂ ኢትዮጵያና ላይቤሪያ በአፍሪካዊነታቸው ኮርተው ለላቲኖቹ ጥጋብ አጸፋውን በመመለስ ደህና አድርገው ተቋቁመዋቸዋል ላቲኖቹም የቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉትዳይ ስተባበሩት መንግሥታት ሸንጐ ላይ የመጨረሻው ውሳኔ እአስኪሰጠ ው ድረስ ለጣልያን ታማኝነታቸውን ሳያጓድሉ ዘልቀዋል በ ዓም አቶ አክሊሉ ምርር ብሏቸው የሰጡት ትንቢት አየር ላይ አልቀረም ከአሥር ዓመታት በኋላ የሺህ ዘጠኝ መቶ ሰልሳኛው ዘመን ሲጀመር የአፍሪካና የእስያ ሕዝቦች ከኮሎኒ አስተዳደር እየተጓቆቀቁ በብዛት ነፃነታቸውን ሲጐጉናጸፉ የላቲን አሜሪካ አገሮች የፈረንጅነት መንፈስ ሊቀጥል አልቻለም አፍሪካውያንና እስያውያን «የሶስተኛው ዓለም» በተባለው ክበብ ውስጥ አዕ አይእክ ሀ ሕብረታቸውን እጠንክረው ለጋራ ጥቅማቸው ከምዕራባውያኖች ጋርሲታገሉ ላቲኖቹ ከሁለት ያጣ ጐመን ሆነው ማህል ቤት ቀሩ በሥልጣኔ አለመግፋታቸው በኤኮኖሚም ድህነታቸው በግልጽ እየታያቸው መጣ የሳቲን የደም ጠብታዎች የሠለጠነ ህይማኖት ተከታዮች ከአውሮፓውያኖች ጋር የሥጋ ዘመዶች ነን ብለው ተኮፍለው የኖሩት በባዶ ሜዳ መሆኑ ገባቸው ከምዕራባውያኖችም ጋር ያላቸውን ግንኙነት በጥልቅ ሲመራመሩ በአሽከርና በጌታ ደረጃ እንጂ በአኩልነት አለመሆኑን ተኾዘቡት በዚህ ጊዜ ከአፍሪካና ከእስያ አገሮች ጋር ሶስተኛው ዓለም ተብሎ በተስየመው ክበብ እኛም እንደእናንተው ነን ብሎ ተንደርድሮ ከመመዝገብ በስተቀር ሌላ ምርጫ አልነበራቸውም በኋላ የመጣ ዓይን አወጣ እንደሚባለው የሶስተኛው ዓለም ሕብረት እየተሰፋፋ ሲሄድ። ነገር ግን በእንግሊዝና በአሜሪካ ተደግፎ የቀረበውን በተለይ ኤርትራን በሁለት የመክፈል ጉዳይ አንቀበልም ብሎ መጋተሩ የሚበጅ ስሳልሆነ የኢትዮጵያ መልዕክተኛ ቅሬታውን እያለስለስ ለጊዜው ሌላ ምርጫ ባለመኖሩ እንስማማለን ማለት ግዴታው ሆነ የሶቪየት ሕብረት እንደተለመደው በአንግሎ አሜሪካኖች ተጠንስሶ የቀረበው ሀሳብ ለኮሎኒያሊስቶች መጠቀሚያ የታቀደ ነው በማለት በጥብቅ ተቃወመ ከምዕራባውያኖች በተለይም ከእንግሊዝና ከአሜሪካ የሚመነጭ ሀሳብ ምንም እንኳን አልፎ አልፎ መስኮብ ከሚያስበው ጋር የሚቀራረብ ሆኖ መቃወሙ አስቸጋሪ ቢሆንም ስታሊኒዝምና ካፒታሊዝም በአንድ ጉዳይ ሳይ ተስማምተው እንዳይታዩ የሶሺየት ሕብረት እንደምንም አንድ እንከን ፈልጐ ማጥላላትና ማውገዝ ቋሚ ፖሊሲው ነበር በተባበሩት መንግሥታት ዋና ኮሚሲዮን ላይ የሶቪየት ሕብረት መንግሥት ሚያዝያ ቀን ዓም ባቀረበው ሀሳብ የአራቱ ሀያላን መንግሥታቶች የሞግዚት አስተዳደር በሶስቱም ቅኝ ግዛቶች ላይ ተመሥርቶ ኤርትራና ሊቢያ ከአምስት ዓመት በኋላ ሱማሌ ከአሥር ዓመት በኋላ ነፃነታቸውን ማግኘት እንዲችሉ ማድረግ ነው የሚል ሀሳብ ማቅረቡ ይታወሳል ሶስቱም ቅኝ ግዛቶች በኃያላን መንግሥታት ሞግዚትነት በሚተዳደሩበት ጊዜ ለኢርትራና ለሱማሌ ጉዳይ ኢትዮጵያ ለሊቢያ ጉዳይ ግብፅ ለጠቅላላው ጉዳይ ጣልያን የሞግዚቶቹ ኮሚቴ አባሎች ሆነው ሊመደቡ እንደሚችሉ የሶቪየት ሕብረትን ዴሞክራሲ የሚያመለክት ተጨማሪ ሀሳብ ተያይዞ ቀርቦ ነበር የመስኮብ መንግሥት ይህን በሚያዝያ ቀን ዓም ያቀረበውን ሀሳብ በየአደባባዩ ደጋግሞ ቢናገርና በጽሑፍም በየሥፍራው ቢበትን አሜሪካና እንግሊዝ ፈረንሣይና ጣልያን እንኳንስ ሀሳቡን ለመቀበል ዝርዝሩንም ለመስማት አልፈለጉም በኢትዮጵያም በኩል የስታሊን መንግሥት አስተያየት ጨርሶ የማይፈለግ ነበር እርግጥ ለኢትዮጵያ የባሕር በር ስለሚያስፈልጋት ከኤርትራ ክልል ውስጥ የአስብ አውራጃ ተቆርጦ ወደ ኢትዮጵያ እንዲደባለቅ የስታሊን መንግሥት ተስማምቷል ይሁን እንጂ ይህንን ሀሳብ የኢትዮጵያ ዋና ጠላት የሆነውም የጣልያን መንግሥት ስለደገፈው የቀኃሥ መንግሥት የሶቪየት ሕብረት ያደረገውን ዲስኩር የተለየ ግምት አልስጠውም። ተብሎ ቢጠየቅ ከኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ በተስጠው መግለጫ የኤርትራ ጉዳይ እንደተነገረው የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ከታላቋ ብሪታንያ የቀረበውን ረቂቅ ውሳኔ እንዳያጸድቅ ለማጨናገፍና ከላቲን አሜሪካ አገሮች ጋር ተባብሮ ጣልያንን ለመርዳት መሆኑ ጥርጥር የለውም የቤቨንና ስፎርሳ ስምምነት ለነዚህ ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ መፍትሔ እንዲሆን ሚያዝያ እና ቀን ዓም አሜሪካና እንግሊዝ በተባበሩት መንግሥታት ዋና ኮሚሲዮን ሳይ ያቀረቡት ሀሳብ በቂ ድጋፍ እግኝቶ ሳይጸድቅ ጊዜ ስለወስደ የታሳቋ ብሪታንያ መንግሥት ሥጋት አደረበት ከአንግሎ አሜሪካ የቀረበው ሀሳብ የጣልያንን ወደ ኤርትራ መመለስ የሚያግድ ከመሆኑም በላይ ከምዕራባዊው ቆላ በስተቀር ሌላው የምሥራቁ ክፍል በሙሉ ከኢትዮጵያ ጋር እንዲቀላቀል የሚጠይቅ ስለሆነ የሮማ መንግሥት እጅግ አድርጐ ተቀይሞ ይሀ ውሳኔ እንዳይጸድቅ በወዳጆቹ በፈረንሣይና በላቲን አሜሪካ አገሮች በኩል ገትሮ ያዘ ከሊቢያ የትሪፖሊታንያን እውራጃ ከምሥራቅ አፍሪካ ሱማሌን በሞግዚትነት እንዲያስተዳድር ከእንግሊዝና ከአሜሪካ ድጋፍ ቢሰጠውም ከቀድሞዎቹ ቅኝ ግዛቶቹ መካከል ዋና የደም ሥሩ አድርጐ የሚቆጥረውን ኤርትራን እንዲያገኝ ባለመደረጉ የጣልያን መንግሥት አልቀበልም እለ ሱማሌም ትሪፖሊታንያም ቀርተውበት ኤርትራን ብቻ በሞግዚትነት እንዲያስተዳድር ቢደረግለት የደጋስፕሪ መንግሥት ለደስታው ወስን አይኖረውም ነበር በዚያን ዘመን ጣልያን ምንም እንኳን ፋሽስት የተባለው ስሟ ተለውጦ አዲስቷ ሬፔብሊክ ብትባልም የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት አባል ለመሆን ገና አልተፈቀደላትም ነገር ግን የፈረንሣይ መንግሥትና የላቲን አሜሪካ አገሮች የጣልያን ደጋፊዎች ሆነው በብዛት ስለተሰለፉ አሜሪካና እንግሊዝ በተባበሩት መንግሥታት ኮሚሲዮን ላይ የሚፈልጉትን ለማስወስን በቂ የድጋፍ ድምፅ ማግኘት አልቻሉም ከሚያዝያ ቀን ዓም እስከ ግንቦት ቀን ድረስ በተባበሩት መንግሥታት ኮሚሲዮን በተደረጉት የአራት ሳምንት ሰብሰባዎች ላይ በእንግሊዝና በአሜሪካ ተደግፎ የቀረበው ሀሳብ እየተዳከመ ጣልያን በእጅ አዙር የሚያደርገው ተቃውሞ እየበረታ መጣ በዚህ ሳይ ደግሞ የዓረብ አገሮችም የሊቢያን አንድነት ለመጠበቅና ነፃነቷን በፍጥነት ለማስገኘት በሚያደርጉት ጥረት የእስያዎችንና የእስላም አገሮችን ትብብር ለማግኘት ጊዜ አገኙ ይሀ ሁኔታ እንደዚህ ከቀጠለ ታላቋ ብሪታንያ ለስትራቴጂ በጣም የሚጠ ቅማትን የሲረናይከን አውራጃ ለእሥር ዓመታት በሞግዚትነት ለማስተዳደር ያላት ጽኑ ምኞት የማይፈጸም መስሎ ታያት በዚህ ጊዜ የእንግሊዝ የፖስቲካና የዲፕሎማሲ ባለሞያዎች ከጣልያን መንግሥት ጋር በአስቸኳይ ንግግር ተደርጐ ከአንድ ስምምነት ላይ ካልተደረስ በስተቀር ለችግሩ መፍትሔ ለመስጠት የማይቻል መሆኑን አመነብት በዚሀ ሀሳብ መሠረት የታሳቋ ብሪታንያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር እርነስት ቤቨን እና ህ እና አዲሲቷ ሬፔብሊክ የተባለችው ጣልያን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ኮምት ስፎርሳ ር ርጸጺዐ ቋ ኛእ ግኝ ጀመሩ ኽርነስ በዲፕሎማሲ ዮ ብሪታንያ የግር የመጨረሻው መ መንግሥት ሲፈ ከመንግሥታቸው ግን የጣልያን መ ዕድል የሌለው ወ ጣልያን እንዳይ መስለን የሞንዚ መንግሥት ለመሄ በቂ ሆኖ ካልተቁጐ ሱማሌን በተባበ እንዲስጣችሁ የዎ አንቀበልም የም ቀርቦ መፍትሔ ይኖርባታል ይህ ከዚህ ሀሳብ ከዛቻ ጋር መከራከሩ ምንቓ ተገነዘበ ኮምች መጣሀ» ተብሎ ፁቡ ሀ በኤርዓ እንዲሰጣኝ ለ የአሥ ስለሆኑ የ በአዲሲድቷ ድጋፍ ጠየ በዚሀ ሀት የደረሱበት ስምም ጉዳይ ቀረበውን ተባብሮ እንዲሆን ነግሥታት ስለወሰደ መመለስ ቁ ክፍል ት እጅግ ን አሜሪካ ሱማሌን ሰጠውም ኒቆጥረውን ም አለ ግዚትነት ይኖረውም ተለውጦ ኣ ለመሆን ካ አገሮች ፀተባበሩት ቆፅ ማግኘት ዘተባበሩት እንግሊዝና ያደርገው አንድነት ስያዎችንና ም የሚጠ ጆር ያላት የፖለቲካና ተደርጐ ለመስጠት ። ኤኤ አሁን ወደ መጨረሻው ጉዳይ እንመለስና ኮሚቴ በተባለው ጉባኤ ላይ ንግግር የሚደረግበት የአሥመራና የምፅዋ ከቱቀሞች ጉዳይ ለመተዳደሪያቸው ያስፈልጋል የተባለው ኦቶኖሚ የውጭ እጅ ሳይገባበት በኛ መልካም ፈቃድ የሚፈጸም ከሆነ ልንቀበለው እንችል ይሆናል ለማናቸውም ዋና መልዕክተኛችን አክሊሉ ሀብተወልድ የሚጠቅመንን እና የሚጉዳንን እየለየ እንዲወስን እዘነዋል » ይህ ከዚህ በላይ የተገለጸው ንጉሠ ነገሥቱ የተናገሩት የሚያምኑበትን ትክክለኛውን አስተያየታቸውን ነው ትልቁ ባለሥልጣን ወልደጊዮርጊስና የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሩ አክሊሉ ሀብተወልድ የታላቋ ብሪታንያን መንግሥት የማይወዱ በመሆናቸው ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ብዙ ችግር አለባቸው በጠቅላላው ለቀድሞዎቹ ና የኤርትራ ጉዳይ የጣልያን ኮሎኒዎች የወደፊት ዕድል ለመወሰን ከታላቋ ብሪታንያ የቀረበውን ህሳብ ለነዚህ ለሁለቱ የኤርትራ ከተሞች ስለታሰበው ኦቶኖሚና እንዲሁም ስለ ጣልያን ወደ ሱማሌ መመለስ ነው እንጂ በሌሎቹ ጉዳዮች ላይ ንጉሠ ነገሥቱ እልተጨነቁምፊ ሆኖም የቤቨን ስፎርሳ ፎርሙሳ በተባበሩት መንግሥታት መጽደቅ የኢትዮጵያ ጥቅም መሆኑን በማሰረዳት ዋናው መልፅክተኛ አክሊሉ ሀብተወልድ ከታላቋ ብሪታንያ መልዕክተኞች ጋር እየተመካከረ እንዲሠራ ለንጉሠ ነገሥቴ አመልክቼ ይኸው ትእዛዝ መተላለፉን ልዩ ጸሐፊያቸው ተፈራወርቅ አረጋግጦልኛል ጨጨ አክሊሉ ሀብተወልድ ከንጉሠ ነገሥቱ በተላለፈለት መምሪያ መሠረት ከታሳቋ ብሪታንያ መልዕክተኞች ጋር እየተመካከረ መሥራት እለመሥራቱን በአሰቸኳይ እንዲገለጽልኝ በማለት አምባሳደር ሳሴል እአር ራፖሩን ዘግቷል በዚህ ጊዜ ውሰጥ በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ንዑሰ ኮሚቴ «» የተቀጣጠለው የክርክር እሣት አልበረደም በአሥመራና በምፅዋ ከተሞች ጉዳይ የተደነቀሩትን ህሳቦች ኮሚቴው በድምፅ ብልጫ ለማሳለፍ ቢሞክርም እቶ አክሊሉ ሀብተወልድ እሰከ ምን ጊዜውም እንቀበለውም የሚል መግለጫ ሰጡ ጉዳዩ እየከረረ ጊዜውም እያለቀ መሄዱን አይቶ የአሜሪካ ዋና መልዕክተኛ ጆን ፎስተር ደለስ « ይህ የአሥመራና የምፅዋ ከተሞች ኦቶኖሚ ጉዳይ አቀራረቡ በኢትዮጵያ መንግሥት የውስጥ ጉዳይ እንደመግባት የሚያስቆጥር ሰለሚያስመስል ቢሰረዝ ይሻሳል » የሚል ሀሳብ አቀረበ ህሳቡ በሙሉ ከተስረዘ የጣልያን ወገኖች የቀረቡትን መፍትሔዎች በሙሉ ሰለሚያደናቅፋት አስታራቂ የሆነ መንገድ ለመፈለግ እንግሊዞች ውስጥ ውስጡን መሥራት ጀመሩ በመጨረሻው « ለአሥመ ራና ለምፅዋ ከተሞች የመተዳደሪያ ቻርት የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት እንዲያዘጋጅላቸው » ግዴታ ሳይሆን በማሳሰቢያ መልክ እንዲቀርብ ኮሚቴው በሙሉ ተስማማ ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ግንቦት ቀን ዓም ለእንግሊዝ አምባሳደር በገለጹት አስተያየት « የውጭ እጅ ሳይገባበት በኛ መልካም ፈቃድ የሚዘጋጅና የሚፈጸም ከሆነ ልንቀበለው እንችል ይሆናል » ማለታቸው ይታወሳል ንፁስ ኮሚቴውም ከጃንሆይ ፍላጐት ጋር የሚመሳሰል ውሳኔ ቢያሳልፍም የኢትዮጵያ መልዕክተኛ ንትርኩን እበረደ እንጂ ተቀብያለሁ ብሎ ድምጽን አልስጠም እሥራ እምስት አባል አገሮች የተስየሙበት ንዑስ ኮሚቴ ሁለት ቀንና ሌሊት በስፊው የተነጋገረበትና በመጨረሻም በድምፅ ብልጫ ተስማምቶ ለዋናው ኮሚሲዮን ያስተላለፈው ውሳኔ ያንኑ « የቤቨን ስፎርሳን ስምምነት » የተከተለ ሆነ ሊቢያ በሶስት ተከፍላ ሲረናይከ በታላቋ ብሪታንያ ፌዘን በፈረንሣይ ትሪፖሊታንያ በጣልያን እስተዳደር ለአሥር ዓመት ከቆዩ በኋላ የሊቢያ እንድነት ተጠብቆ ነፃነቷን እንድታገኝ ከ ሴሰ ኢኤ መ ጋማ ተ አሥራ እዎ ውሳኔ ለዋናው ኮ ወገኖች ሁሉ በየፊና ጀመሩ ዓረቦቹ የ የታጠቁት ሊቢያ እንዲመለሰና ሳይ ሲሆን በተለይ ጣ ኤርትራን የእስሳም አገሮች ፁ ፀሰጡት መግለጫ መደረጉንና የእስቅ ከአንግሎ እሜሪካኖ ይችላል በማለት መንግሥት መፈጠጩ ሱማሌን ጣ እንደ ሊቢያ ጉዳይ ቅላላው ሲመዘን ጣ ያመረረችና የጮኸዛ ጋር ለመተባበር ጣ ሆኖም እንደ ዓረቦጦ አለባት አላሉም ለነፃነት እስኪደራጁ እስተዳደር መቆየት ኤርትራን ሳይጠቅ ሞግዚትነት ቢያንቋ ብሏል ከዚህም ሷዲያስተዳድራቸውፅ ሕዝብ ያላት ሕንድ ፀበግለት ለማህተመ ጺህም እያይዞ ስለ ፈትራ ጉዳይ ንያ የቀረበውን እንዲሁም ስለ ንጉሠ ነገሥቱ ምታት መጽደቅ ኒሉ ሀብተወልድ ልንጉሠ ነገሥቱ ሁው ቲፈራወርቅ ምሪያ መሠረት አለመሥራቱን ራፖሩን ቂብ ኮሚቴ «» ከተሞች ጉዳይ ዚሞክርም አቶ መግለጫ ሰጡ ጅሞልዕክተኛ ጆን ኦቶኖኖሚ ጉዳይ ት የሚያስቆጥር ሀሳቡ በሙሉ ነለሚያደናቅፋት ኣሥራት ጀመሩ ፍት የኢትዮጵያ ማሳሰቢያ መልክ ሻሊዝ ኣምባሳደር መልካም ፈቃድ ቋ» ማለታቸው መሙሳስል ውሳኔ ሹውቀብያለሁ ብሉ ኒቴ ሁለት ቀንና ቂማምቶ ለዋናው ኝት » የተከተለ ት ከቆዩ በኋላ ከ ሴማሌ ላልተወስነ ጊዜ በጣልያን የሞግዚት ኣስተዳደር እንድትቆይ ኤርትራ ከምዕራባዊው ቆላ በስተቀር ሌላው በሙሉ ከኢትዮጵያ ጋር እንዲዋሀድ የምዕራቡ ቆላ በህይማኖቱ ከሚመሳስለው ከሱዳን ጋር እንዲቀላቀል የንዑስ ኮሚቴው ውሳኔ ለዋናው ኮሚሲዮን ተላለፈ የዋናው ኮሚሲዮን ውጤት አሥራ አምስት አባል አገሮች የተካፈሉበት ንዑስ ኮሚቴ ያዘጋጀው ረቂቅ ውላኔ ለዋናው ኮሚሲዮን ሲቀርብ የቤቨን ሰፎርሳን ስምምነት የሚቃወሙት ወገኖች ሁሉ በየፊናቸው ልዩ ልዩ ሀሳብ እየተበተቡ የጉባኤውን እጀንዳ ማደፍረስ ጀመሩ ዓረቦቹ የእስላም እገሮችን ድጋፍ ይዘው በዋናው ኮሚሲዮን ላይ ለሙግት የታጠቁት ሊቢያ በሶስት አውራጃ መከፈሏ ቀርቶ አንድነቷ እጥንቱ ቦታው እንዲመለሰና ሳይውል ሳያድር ነፃነቷ እንዲታወጅላት መሠረታዊ ዓላማቸው ሲሆን በተለይ ጣልያን ተመልሳ ትሪፖሊታንያን እንዳትይዝ ለማገድ ነበር። ታዑዮዑዯ መ የኤርትራ ጉዳይ ክጤፎቬፎኢቨጴኢኡኢ በቼ ሚሰተር ደጃኒ እክ ካቀረባቸው ሀሳቦች ዋና ዋናዎቹ የሚከተሉት ናቸው « የቀድሞዎቹ የጣልያቅ ቅኝ አገሮች የሊቢያ የኤርትራና የሱማሌ ሕዝቦች በምንም ዓይነት መንገድ የጣልያን አስተዳደር አንዳይመለስባቸው ያቀረቡትን አቤቱታ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት በጥልቅ መመልከት አለበት ይህ የሕዝብ ጥያቄ ተገቢውን ውሳኔ ሳያገኝ ቀርቶ ጣልያን ወደ አንዳንዶቹ የቀድሞ ኮሎኒዎቹ ይመለሰ ቢባል ሕዝቡ ባለው አቅም የሚዋጋ መሆኑን የተባበሩት መንግሥታት ኝዲገነዘበው ያሰፈልጋል የአሜሪካ መንግሥት የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ጀምስ በርንሰ ሰለ ጣልያን ቅኝ አስተዳደር ሲናዢ « በጭቆና የተመሠረተ አመራር ነበር » ካለ በኋላ « ጣልያን በቅኝ ግዛቶቹ የተጠቀመው ለጦር ጉዳይ እንጂ ለሌላ ዋጋ ላለው ተግባር ለመፈጸም አልነበረም » ሲል የገለጸው አሰተያየት መታወስ አለበት በጣልያን አገር ተወልዶ ለዓለም ሠላም ጠንቅ የነበረው የፋሽስት አስተሳስብ ከአገሩ ላይ ሥሩ ተነቅሎ ጠፋቷል ለማለት አይቻልም በፋሽስት ዘመን የተቋቋሙት አንዳንዶቹ ድርጅቶች ለምሣሌ የጣልያን የአፍሪካ ሜኒስቴር የሚባለው መሥሪያ ቤት አሁንም አለ የቀድሞዎቹ የፋሽስት ባለሥልጣኖችም በየወንበሮቻቸው ላይ እንደሚገኙ ታውቋል ው የታወቁ የፋሸስት ባለሥልጣኖች የኢትዮጵያ ዋና መልዕክተኛ ሲጠቁማቸው በሀፍረት ተውጠው ከየወንበራቸው እየዘለሉ ሮጠው ሲወጡ ሁላችንም ስለዚሀ የተባበሩት መንግሥታት አዲሲቷ ጣልያን እየተባለ የሚስጠው መጠሪያ ትክክል አለመሆኑን ማወቅ አለበት በዋናው ኮሚሲዮን ተጠንቶ በጠ ቅላላው ጉባኤ እንዲጸድቅ ሰለቀረበው የውሳኔ ሀሳብ የሳውዲ ዓረቢያ መንግሥት አቋም የሚከተለው ነው ጣልያን በሊቢያም ሆነ በሱማሌ በማናቸውም መልክ መመለሱን በጥብቅ እንቃወማለን እኛ የምንጠይቀው ሊቢያ በሶስት የተከፈሉት አውራጃዎቿ በአንድነት ሆነው በፍጥነት ነፃነቷን እንድታገኝ ነው ኤርትራ ክርስቲያኖቹ የሚኖሩበት አውራጃዎች ሕዝቡ ኢትዮጵያን ስለሚፈልግ ከኢትዮጵያ ጋር መቀላቀሉን እንደግፋለን የኤርትራ የምዕራቡ አውራጃ ግን ከሱዳን ጋር ከመሆን በሰተቀር ሌላ መፍትሔ ሊገኝለት አይችልም » የዓረቦቹ አቋም ከዚህ በላይ በተመለከተው አኳኋን የተመሠረተ ሲሆን የቤቨን ሰፎርሳን ፎርሙላ ለመቃወም ከወስኑት የእስያ አገሮች መካከል ሕንድና ፓኪስታን የቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች በፍጥነት ነፃነት ለመቀበል የተዘጋጁ ናቸው ብለው እአያምኑም ሁለቱ የማይግባቡ ወንድማማች አገሮች ሕንድና ፓኪሰታን የሚሰነዝሩት መፍትሔ ሶስቱም የቀድሞዎቹ ቅኝ ግዛቶች ለጊዜው በተባበሩት መንግሥታት የሞግዚት አሰተዳደር ቢቆዩ ይሻላል የሚል ነው ከ በጠቅላላ እስያውያኖቹ ለማስተባበር ቢና አገሮች መካከል የሚያከሽፈው ። የጣልያንን መን ወዳጄ ፀምሥጠ ደውሎ ል አንድ ቻ እኔም እንዲዝ ዕፍረት መሆኑን ለመሸሸሽ አዳራሽ ፈረንጆቹ የሀይቲን ማውም እኔን ኣሜሪካዊ ዩ ጉዳይ ሹገረውን ቲ በኩል እንዲሰጥ ያ እና ፕሎማት ያይዋት ር ሰንት ሊዞችና የሚሰጥ ዯጵያ ሐገሮችን ጨማሪም መደፊት ን በሰፊው ሽዋናው ዓሥታት እንዲሽሩ ከ ን ቦስቪየት ሕብረትና ሳቴሊቶቹ ዓረቦቹና እስያውያኖቹ ተቃውሞአቸውን በማጠንከር በተለይ የሊቢያንና የሱማሌን ጉዳይ ለማሰናከል ቆርጠው ተነስተዋል የላቲን አሜሪካ አገሮች ከፈረንሣይ ጋር ሆነው በተለይ የትሪፖሊታንያ አውራጃና የሞቃዲሾ ሱማሌ ለጣልያን እንዲዳረጉ የድጋፍ ድምፃቸውን እስተባብረው ቀርበዋል እንግሊዞች የሲረናይከን አውራጃ ይዞ ለመቆየት ያላቸው ፍላጐት ጽኑ ሰለሆነ ሊቢያን በሚመለከት ጉዳይ ደጋፊዎች ሆነው ከተቆጠሩት እባል እገሮች መካከል አንዱ በድንገት ሀሳቡን በመለወጥ እንዳይከዳቸው ሥጋት ቢኖራቸውም ዘጠና በመቶ የቀረበው መፍትሔ እንደሚጸድቅ ተስፋ አድርገዋል በጠቅላላው ጉባኤ እንዲጸድቅ የቀረበው ዶክመንት ለእያንዳንዱ የቀድሞ ቅኝ ግዛት በየአገሩ እየለየ መፍትሔውን የሚደለድል ሰለሆነ የተባበሩት መንግሥታት አባል አገሮች ለማጽደቅም ሆነ ለመሻር ድምፃቸውን የሚሰጡት በእያንዳንዱ አገር ጉዳይ ሳይ ነበር የጠቅላላው ጉባኤ ፕሬዚዳንት አውስትራሊያዊው ሚሰተር ኤቫት ዉክሆጀህይሟ በቀረቡት ረቂቅ ውሳኔዎች ላይ በቅደም ተከተል አባል እገሮች ድምፃቸውን እንዲሰጡ ሲጠየቅ የሀይቲ መንግሥት የመልዕክተኞች መሪ በዚሁ ሰዓት ወንበሬ ላይ አልገኝም ብሎ የተናገረውን ቃል ለውጦ ከውጭ እየሮጠ ወደ አዳራሹ ገብቶ ቦታውን ሲይዝ እንግሊዞች ተመልክተው ወዲያወኑ የአሜሪካንን እና የፈረንሣይን መልዕክተኞች ቀስቀሱ « በመጨረሻው ደቂቃ የሴናተር ሰንት ሎት ወንበሩ ሳይ መመለስ ያለ ጥርጥር የፕሬዚዳንቱን ትዕዛዝ እሱ ራሱ መፈጸም ግዴታው መሆኑን ተገንዝቦ ነው » የሚል ማብራሪያ ከአሜሪካ መልዕክተኞች በኩል ለእንግሊዞች ተሰጠ ይህም ቢሆን የታላቋ ብሪታንያ መልዕክተኞች ያደረባቸውን ሥጋት አላቃለለውም የሀይቲ ዋና መልዕክተኛ የድምፅ መስጫው ሲቃረብ ወደ ወንበሩ የተመለሰበት ምክንያት አሜሪካኖች አንደተረጐሙት ሳይሆን ከአገሩ መሪ የደረሰውን መምሪያ ለመለወጥ ከእሱ ከራሱ በስተቀር ሌላ ሰው መተካት ስለማይችል ነበር ሴናተር ስንት ሎት የመንግሥቱን ትዕዛዝ ጥሶ የራሱን ፍላጐት ሲፈጽም ከሚመራቸው መልዕክተኞች መካከል ኃላፊነት የሚሰማው ታዛቢ አጠገቡ እንዳይኖር ስለፈለገ ምክትሉን ሚሰተር ሾቬልን « እኔ ጉባኤው እሰኪፈጸም ቆይቼ አስፈላጊውን አደርጋለሁ አንተ ከወዳጆችህ ቀደም ሲል የተቀበልከውን ግብዣ ለማክበር መሄድ ትችላለሀ » ብሎ አስናብቶት ስለነበር የሚሰተር ሾቬል አዳራሹ ውስጥ አለመገኘት የእንግሊዞችን ጥርጣሬ አባባስው ቀደም ሲል እንደተገለጸው በቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶችጐጉዳይ አባል መንግሥታት ድምፅ እንዲሰጡበት የሚጠየቁት ለእያንዳንዱ አገር በቀረበው መፍትሔ ላይ ነው ለሊቢያና ለሱማሌ የተዘጋጁት መፍትሔዎች ሲቀርቡ የሀይቲ ሬኙኾብሊክ መንግሥት የመልዕክተኞች መሪ ከአገሩ ፕሬዚዳንት የተሰጠውን ትዕዛዝ ጥሶ ተቃዋሟነኔቴን ሲገልጽ የታላቋ ብሪታንያን የጣልያንን መንግሥታት አንጀት አሳረረ በተዘዋዋሪ ጐዳናም የነ ትዮጵያን ዕድል አሰናከለ የኤርትራ ጉዳይ በኤርትራ ጉዳይ ከምዕራባዊው ቆላ ብሰተቀር ሌላው በሙሉ ከኢትዮጵያ ጋር እንዲዋህድ የቀረበው ሀሳብ በሠላሣ ሰባት አገሮች ተደግፎ ሕጉ ከሚጠይቀው ከሁለት ሶሰተኛው የበለጠ ድምፅ ማግኘት ቻለ ነገር ግን በጣልያን ሞግዚትነት እንዲቆዩ የተባሉት አገሮች ጉዳይ በታየ ጊዜ የአባል መንግሥታትን ሁለት ሶስተኛ ድምፅ ለማግኘት ትሪፖሊታንያ ዕድሜ ለሀይቲ መልዕክተኛ አንድ ድምፅ ሰለጐደላቸው እነዚህ መፍትሒዎች የማይጸድቁ ሆኑ ለኢትዮጵያ የታሰበው የኤርትራ ጉዳይ ከአስፈላጊው ቁጥር የበለጠ ድጋፍ ሲያገኝ ትሪፖሊታንያ እና ሱማሌ ተፈላጊው ድምፅ ሳይሞላላቸው የቀሩት ጣልያንን ለመጉዳት በማሰብ ነው በማለት የላቲን አሜሪካ አገሮችና ፈረንሣይ እንደ እሣት ነደዱፁ እነዚህ የጣልያን ወዳጆች ወዲያውኑ ተነሣሰተው ይህንን የቤቭን ሰፎርሳ የተባለውን ፎርሙላ አሽቀንጥረው ለመጣል ድምፃቸውን ማሰትባበር መሩ እነሱ እንደፈለጉትም የቀድሞዎቹን የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ጉዳይ ለመወስን የቀረፁት መፍትሔዎች በሙሉ በእንድነች አጠቃላይ ድምፅ እንዲሰጥባቸው ያስፈልጋል የሟል ሀሳብ አቀረጹ የተባበሩች መንግሥታት ድርጅት ውሳኔ የሚከናወነው በትክክለኛ የፍርድ ሚዛን ላይ ተመሥርቶ ቢሆን ኖሮ ለእያንዳንዱ አገር የቀረቡት የውሳኔ ሀሳቦች የአባሎቹን ሁለት ሶሰተኛ የድምፅ ብልጫ ያገኙት እየጸደቀላቸው ሌሎቹ ድምፅ የጐደላቸው ውሳኔዎች ለሌላ ጊዜ እንዲተላለፉ ማድረግ ይቻል ነበር ነገር ግን ላቲኖቹና ፈረንሣዮቹ የሚፈልጉት የጣልያን ዕድል ከተሰናከለ የሌላውም አብሮ እንዲወድም ሰለሆነ በቤቨን ስፎርሳ ስምምነት መሠረት የተዘጋጁች መፍትሔዎች እንዲሰረዙ አጠቃላይ ድምፅ ካልተሰጠባቸው ብለው ተሟገቱ አሁንም እነሱ እንደፈለጉት በእነዚህ ሶስት ረቂቅ ውሳኔዎች ላይ እባል መንግሥታት ድምፅ እንዲስጡበት ሲጠየቁ ፀጥቂት ስዓቶች ውስጥ ነገር ተለውጦ ሰላሣ ሰባት አገሮች መፍትሔዎቹ እንዳይጸድቁ ሲቃወሙ ደጋፊዎቹ አሥራ አራት እገሮች ብቻ ሆኑ ይህንን ጥሩ አጋጣሚ በማየት ከመቅጽበት የፖላንድ መልዕክተኛ ተሽቀዳድሞ « ይህ ጉዳይ ትክክለኛ የሆነ ፍርድ እንዲያገኝ ከአራት ወራት በኋላ በመሰከረም ዓም ለሚከፈተው የአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ እንዲተላለፍ እጠይቃለሁ » የሚል ሀሳብ እቀረበ ከሚያዝያ ቀን ዓም እስከ ግንቦት ቀን ድረሰ የእነዚህ የቀድሞ የጣልያን ቅኝ ግዛት አገሮች ጉዳይ ብዙ ውዝግብ ያሰከተለና የየመንግሥታቱን መልዕክተኞች ያዳከመ በመሆኑ ውሳኔው ለመጭው ሰብሰባ እንዲተላለፍ ከፖላንድ የቀረበውን ሀሳብ አባሎቹ ለመቀበል ጊዚ አልወሰደባቸውም ፖላንድ ይህን ህሳብ ያቀረበው የታላቁ መሪው የሶቪየት መንግሥት አስተያየት በዚህ ጉባኤ ላይ ተደማጭነት በማጣቱ ምክንያት መሆኑ ግልጽ ነበር ሌሎቹ አገሮች ግን ይህን ህሳብ የደገፉት ከመሰላቸትና ከመዳከም የተነሳ ለጊዜው ከንትርኩ ወጥተን እሰከ መስከረም ድረስ እፎይ እንበል ብለው ነው። ስፎርሳ የተናገረው ሀሰት አይደለም የጣልያን መንግሥት ትሪፖሊታንያ እና ሱማሌ እንዲመለሱለት ከወዳጆቹ ከላቲን አሜሪካ እገሮች የሚያገኘው ድጋፍ የኤርትራንም ጉዳይ እንዲጨምር የቤቨን ስፎርሳ ስምምነት የሚጠይቅ ስለሆነ ግንቦት ቀን በጠቅላሳው ጉባኤ ላይ የተካሂደው የድምጽ አሰጣጥ ሰፎርሳ እንደተናገረው መፈጸሙ እውነት ነው ይህም የተደረገው ኢትዮጵያን ለመርዳት ተፈልጐ ሳይሆን ትሪፖሊቻንያን እና ሱማሌን ለጣልያን ለመዳረግ ለኤርትራም የቀረበው መፍትሔ አብሮ ከመጽደቅ በስተቀር ሌሳ ምርጫ ለላልነበረ ነው በሌላ በኩል ደግሞ የኤርትራ ጉዳይ ደንቡ ከሚጠይቀው ከሁለት ሶሰተኛው ድምፅ የበለጠ ቁጥር ለማግኘት የቻለው በሮማ መንግሥት ወዳጆች ምክንያት ብቻ ሳይሆን በኢትዮጵያ መልካም የፖለቲካ አቋም ከዓረብ አገሮችም በተገኘው ድጋፍ መሆኑ መረሳት የለበትም በዚያን ዘመን የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የሚካሄደው እንደነ አርጀንቲና የመሳለሉት አገሮች በሚፈጽሙት የማወናበድ ዘዴ ባይሆን ኖሮ ደንቡ የሚጠይቀውን ከፍተኛ የድምፅ ብልጫ ያገኘው የኤርትራ ጉዳይ ጸድቆ ሌሎቹ ያልተሟላላቸው የሊቢያና የሱማሌ ጉዳዮች በቀጠሮ ሊተላለፉ በተገባ ነበር ነገር ግን ው የጣልያን ዕድል በመስናከሉ የኤርትራ ጉዳይ ለብቻው ውሳኔ እንዲያገኝና ኢትዮጵያ እንድትደሰት ሰሳላልተፈለገ የሁሉም ጉዳይ ለመሰከረም ዓም እንደገና እንዲታይ በቀጠሮ ተላለፈ ጥሩው ዕድል አመለጠ « ጥሩው ዕድል አመለጠ » የሚለውን ቃል የተጠቀመው በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የታላቋ ብሪታንያ የመልዕክተኞች መሪ የቤቨን ስፎርሳ ስምምነት ሳይአድቅ የቀረበትን ምክንያት ለማሰረዳት ባቀረበው ራፖር ነው በንዑስ ኮሚቴ «» እና በዋናው ኮሚሲዮን ጸድቆ ለጠቅላላው ጉባኤ የመጨረሻ ውሳኔ የቀረበው የቀድሞዎቹ የጣልያን ኮሎኒዎች መፍትሔ ሁለት ሶስተኛውን የአባል አገሮች የድጋፍ ድምፅ እንዲያገኝ የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት መልዕክተኞች ያደረጉት ድካም ወስን አልነበረውም የዓረብ መንግሥታት ከእስላም አገሮች ጋር ሆነው በጣልያን ላይ የነዙት የጥላቻ ንግግር የሚማርክ በመሆኑ በዋናው ኮሚሊዮን ላይ ድጋፋቸውን የስጡ ወይም አብስቴንሸን ያደረጉ አንዳንድ እገሮች ጠቅላላው ጉባኤ ሳይ ሲቀርቡ በተለይ በትሪፖሊታንያ እና በሱማሌ ጉዳይ አቋማቸውን መለወጥ ፈለጉ የኤርትራ የሲረናይከም ሆነ የፌዘን ጉዳይ አላሳሰባቸውምፁ ይልቁንም ኤርትራን የሚመለከተው ክፍል ኢትዮጵያ ከዓረብ አገሮችም ድጋፍ ሰለቀረበላት ከሁለት ሶስተኛው ቁጥር የበለጠ ድምፅ አግኝታ ነበር ትልቁ ችግር በጣልያን ላይ ያለው ጥላቻ በመሆኑ እንግሊዞች ያላቸውን ኃይል በሙሉ በመጠቀም ብዙ ጥረት ቢያደርጉም በትሪፖሊታንያ ጉዳይ ሳይታሰብ በድንገት የተፈጠረው የሀይቲ መልዕክተኛ ተቃውሞ አንድ ድምፅ ስለአስጐደለ ውሳኔው ወደቀ ከ ኽርነስት ቤቨን ሜክኒል ሚኒስ የኤርትራ ጉዳይ ጸጠየቅናቸው መሠረት ግሥት ትሪፖሊታንያ ። ወቆቻዎ ለዕፈሖ ሀብተወልድ አቶ አክሊሉ እና ብሳታ ኤፍሬም የተለዋወጧቸው አስተያየቶች በግልጽ የሚያስረዱት መስከረም ቀን ዓም በሚከፈተው የተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ላይ የኤርትራ ጉዳይ በቀሳሉ ይፈጸማል ብሎ እርግጠኛ መሆን አለመቻሉን ነው ከዚህም በቀር ለጉባኤው ዝግጅትም ሆነ ለሚያስፈልገው ሙግት ኢትዮጵያ ብዙ ችግር እንደአለባት መገንዘብ ይቻላል የገንዘብና የስው ኃይል ስለሚያጥራት በጠላት በኩል የሚጠነስስባትን ተንኮል ዝርዝሩን በቅድሚያ ለማወቅ አልቻለችም የጣልያን መንግሥት ግን በቂ አቅም ስላለው ከተባበሩት መንግሥታት አባሎች መካከል አንዳንዶቹን በገንዘብ በመግዛት ሌሎቹን ኑራ ጉዳይ ሠ ከ ህር ለመስከረሙ ቀጠሮ የኢትዮጵያ ዝግጅት በ ዓም በሰኔ ወር መጨረሻ በገነተ ልዑል ቤተመንግሥት ሰለ ኤርትራ ጉዳይ ጃንሆይ በአደረጉት ከፍተኛ ሰብሰባ የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ አክሊሉ ሀብተወልድ ያቀረቡት ራፖር ከተደመጠ በኋላ ልዑል ራስ ካሣ « አሁን የሚያስፈልገን ጠበቃችን ለመሰከረሙ ሙግት ደህና አድርጐ እንዲሰናዳ አደራውን መስጠት ነው » ሲሉ በተናገሩት መሠረት ንጉሠ ነገሥቱ መወስናቸው ይታወሳል በግንቦት ቀን ዓም በተደረገው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ ላይ ከፍተኛውን ድጋፍ ያገኘው የኤርትራ ጉዳይ በመጨረሻ ሳይጸድቅ ተንጠልጥሎ በቀጠሮ የተላለፈው የጣልያን ወደ ትሪፖሊታንያ አና ሱማሌ የመመለስ ዕድል በመስናከሉ ምክንያት ስለሆነ በመስከረሙ ሰብስባ ላይ ትክክለኛው ፍርድ ተገኝቶ የኢትዮጵያና የኤርትራ ሕዝቦች ፍጹም ደሰታ ይሆናል ተብሎ በናፍቆት ይጠበቃል ምንም እንኳን ጥቂት ስዎች ከሐምሌ እሰከ መስከረም ባለው ጊዜ ውሰጥ ምን እንደሚፈጠር አይታወቅም እያሉ ቢሰጉም በንጉሠ ነገሥቱና በአካባቢያቸው በጠቅላላውም በመንግሥት ከፍተኛ ባለሥልጣኖች ዘንድ ከእንግዲህ ወዲህ የኤርትራን ጉዳይ እንቅፋት ሊያጋጥመው ይችል ይሆናል የሚል ሀሳብ አላደረም። የግርማዊነትዎ ልዩ መልዕክተኛ ሆጌ የቀረብኩላቸው የ አገር መሪ በታላቅ ክብር በተቀበሉኝ ጊዜ ግርማዊነትዎ ለአገራችን ለኢትዮጵያ ሌት ተቀን ስለሚደርጉት ጥረትና እንዲሁም ግርማዊነትዎ ስለጠየቀው ዋና ነገር ደህና አድርጊ ሳስረዳቸው ከፍ ባለ ፈገግታ አዳምጠውኛል እኝህ የተከበሩ የኤርትራ ጉዳይ ታላቅ መሪ የግርማዊነትዎን ልዩ መልዕክተኛ ይህን በመሰለ በሚያሰደስት አኳኋን በመቀበላቸውና በደስታ መንፈስ በማነጋገራቸው ከግርማዊነትሥ ምሥጋና ቢጻፍላቸው ለአገራችን ከፍ ያለ ጥቅም መሆኑን መሬት ስሜ በታላቅ ትህትና አሳስባለሁ » ከቁጥር የተወሰደ « ከግርማዊ ጃንሆይ የተሰጠኝን ከፍተኛ ትእዛዝ መሬት ስሜ ከተቀበልኩ በኋላ ለአገሩ መሪ ለማስረከብ ቀጠሮ ጠይቄ ለነሐሴ ቀን ከቀኑ በአምስት ስዓት ቀጠሮ ተስጥቶኝ ከቤተመንግሥቱ ልደርስ የግቢው ዋና አዛዥና የፕሮቶኮሉ ሹም ተቀብለውኝ በነጭ ሐር ጨርቅ የተሸለሙ ወንበሮች በተደረደሩት የማረፊያ ሳሎን አዳራሽ ጥቂት ዕረፍት ካደረግኩ በኋላ በዋናው የእልፍኝ አስከልካዩና በፕሮቶኮሉ ሹም እማካይነት መሪው ወደ አሉበት ትላቁ አዳራሽ ገብቼ ወንበር ከተሰጠኝ በኋላ እሳቸውም መሪው በፍቅርና በወዳጅነት አነጋገር የግርማዊነትዎን ጤንነት ሲጠይቁኝ ብድግ ብዬ በታላቅ ትህትና ደህንነትዎን ከገለጽኩላቸው በኋላ የጃንሆይን ልዩ መልዕክት በእጃቸው ስጥቼ በታላቅ ደስታ ከተቀበሉ በኋላ እጅግ ዴስ የሚያሰኝ የቫይ ግብዣ ተደረገልኝ ብ ባርያዎ ከዚህ ቀደም እንዳመለከትኩዎ እኝሀ ደግ መሪ ለግርማዊነትዎ ያላቸው ፍቅርና አድናቆትከፍ ያለ ሲሆን ጠቅላይ ሚኒስትራቸው ግን የተማረ ነው ቢባልም ብዙ ጨዋነት ስለሚጐድለው ግርማዊነትዎ ስልሚደክምበት ስለ ኤርትራ ወደ እናት እገር መመለስ ጉዳይ ምን እንደሚያዕብ አፍ አውጥቶ አልተናገረም ሆኖም ከአኳኋኑ እንደተረዳሁት ኤርትራ ወደ እናቷ ከመጣች ሱማሌም ከተጨመረች ገናናው መንግሥትዎ ኃይለኛ ይሆንብናል ብሎ የሚጨነቅ ሳይሆን አይቀርም ከአንዳንድ የቤተመንግሥቱ የቅርብ ሰዎች እንደሰማሁት ይኸ ጠቅላይ ሚኒሰትር በአገሩም ውስጥ አንዳንድ የሚሠራው ተንኮል እየተደረስበት ሰስለሆነ ከእንግዲህ ላው መሻሩ የማይቀር ነው የአምላክ ፈቃዱ ሆኖ እሱ ሲነቀል ለኢትዮጵያ ማለፊያ ነገር ይሆናል ብዬ አሰባለሁ ረዥም ዕድሜና ጤና ስግርማዊነትዎ እንዲሰጥልኝ ፈጣሪዬን እየለመንኩ ከዙፋንዎ ሥር ዝቅ ብዬ መሬት እስማለሁ » ከዚህ በላይ የተጠቀሱት ሁለቱ የኢትዮጵያ ዲፕሎማቲክ ሚሲዮን መሪዎች ባቀረቧቸው ራፖሮች ለኤርትራ ጉዳይ ድጋፍ ለማግኘት ጃንሆይ ለየመንግሥታቱ መሪዎች ለላኩት ልዩ መልዕክት ምን መልስ እንደተሰጠ አይናገሩም ይልቁንም በቁጥር ሳይ የተጠቀስው ራፖር እንደሚያመለክተው ጃንሆይ ለኤርትራ ጉዳይ የጠየቁትን ድጋፍ ብርቱ ምሥጢር አድርጐ በመያዝ « ው ው አስረድቻለሁ » በሚል በተሰወረ ቃል የመልዕክቱ ውጤት ተገልጸል በቁጥር የታየው ራፖር ደግሞ የበለጠ የሚያስገርም ሳይሆን አልቀረም ጃንሆይ ስለ ኤርትራ ጉዳይ የየመሪዎቹን ድጋፍ የጠየቁት ከሶስት ላምንታት በኋላ ለሚከፈተው የተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ሲሆን ባለሙሉ ሥልጣን መልዕክተኛው ያቀረቡት ራፖር አሁን ያለው ጠቅላይ ሚኒስትር ከአንድ ከ ዓመት በኋላ ይ እናገኛለን በሚፈ በጠቅላላ ዲፕሉማቶች የ ቢባልም ቁጥሪ ሰልት የተከተሉ በ ዓም ከተመደቡት መ አበበ ረታ በሪ የሚዘነጋ አይደፅ በአራተጻ የኤርትራ ሦ በኢትዮጵያ ለመምታት የሚ በፈረንሣ ዝሪታን ተከጋዮ ጥያቴፅ ያሰተላጵ ቁጥር አ የተዳማዩ ሥልጣን ጋር የጎ ከመነሣታቸው የተነገራቸው እ ተመለሰ የሚል አዚህ ላ ሀብተወልድ በገለ የሆነ ተሰፋ እደ ይታዐወሳል የመ ከጸሕፊ ትእዛዝ አልቀረም ነበድፎጻ የፈረንሣይ አምባ የየመንግሥታቸወ ዘንድ ምንም ባሳደሩት ትልቅ ይልቁንም የስአነጸ የጣልያን ተንኮል ኑራ ጉዳይ ፎሰት አኳኋን ምሥጋና ኑላቅ ትህትና እየለመንኩ ኒዮን መሪዎች መንግሥታቱ ይልቁንም ኮርትራ ጉዳይ ዊነትዎ ስለጠ ኣየመልዕክቱ በርም ሳይሆን ቓት ከሶስት ባለሙሉ ፅትር ከአንድ ከ ዓመት በኋላ ይሻራል ቲብሎ ስለሚወራ እሱ ሲነቀል በዚያን ጊዜ ሙሉ እርዳታ እናገኛለን በሚል ተሰፋ የተዘጋ ነው በጠቅላላ አነጋገር ኢትዮጵያን በልዩ ልዩ አገሮች የወከሏት የአብዛኛዎቹ ዲፕሎማቶች የተግባር እፈጻአኣም ከዚህ በላይ በቀረበው ምሣሌ ዓይነት ነው ቢባልም ቁጥራቸው አነስተኛ ይሁን እንጂ ጊዜው የጠየቀውን የዲፕሉማሲ ስልት የተከተሉ እንዳንድ ታላላቅ የሚሲዮን መሪዎች እንደነበሩ የታወቀ ነው በ ዓም በአምባሳደርነትና በሚኒስትርነት ደረጃ በዋና ዋና ሥፍራዎች ከተመደቡት መካከል ለምሣሌ ያህል በፓሪስ አቶ ተስፋዬ ተገኝ በሉንዶን አቶ አበበ ረታ በሕንድ እቶ አማኑኤል አብርሃም ያበረከቱት የዲፕሎማሲ ተግባር የሚዘነጋ አይደለም በአራቲኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ ፍርድ ለሚጠብቀው የኤርትራ ጉዳይ ከሐምሌ እሰከ መሰከረም አጋማሸ ዓም ድረስ በኢትዮጵያ በኩል የተደረገው ዝግጅት ይህን ያህል ጠላትን ተቋቁሞ ድል ለመምታት የሚያስችል እልነበረም ከሶስቱ የምዕራብ ኃያላን መንግሥጋታቶች ውስጥ ምንም እንኳን በፈረንሣይ እርዳታ ሙሉ በሙሉ መተማመን ባይቻልም የታላቋ ብሪታንያ እና የዩናይትድ ሰቴትስ ድጋፍ እንደሚተጥል ታውቋል የኢትዮጵያ የበጐ ፈቃድ መልዕክተኞች የጐጉበኗቸው ብዙ ተከታዮች እሏቸው የተባሉት አራቱ የላቲን አሜሪካ አገሮች የኢትዮጵያን ጥያቄ ለመደገፍ የሰጡት ቃል ይፈጸማል ተብሉተስሰፋ ይደረጋል ተዳማዊ ኃይለሥላሴ ለመላው የተባበሩት መንግሥታት መሪዎች ያስተላለፉት መልዕክት ለሁሉም ደርሶ የድጋፍ መልስ የሰጡት መሪዎች ቁጥር አሥራ አምስት ደርሷል የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መንግሥት የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ከሙሉ ሥልጣን ጋር የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ ሆነው ከአዲስ አበባ ጦደ ኒውዮርክ ከመነሣታቸጦ በፊት ዘገነተ ልፁል ቤተመንግሥት ንጉሣዊ ስብሰባ ተደርጐ የተነገራቸው ኤርትራን ቢቻል በሙሉ ሳይሆን በከፊሱ አስፈርደህ ይዘህልን ተመለስ የሚል የጠነከረ አደራና ትእዛዝ የተዋሐደበት መምሪያ ነበር እዚህ ላይ ብላታ ኤፍሬም ተወልደመድህን በሐምሌ ወር ላቶ አክሊሉ ሀብተወልድ በገለጹት አስተያየት ። ከዚህ ሌላ ግን ከጣልያን ጋር ለብዙ ዘመናት በመኖር ቀጥሎም በአንግሊዝ አስተዳደር ለአሥር ዓመታት በመቆየት በሥልጣኔ ከፍ ያለ የመሻሻል ዕድል ያገኘው የኤርትራ ሕዝብ የኢትዮጵያ የፊውዳል አስተዳደር ቀንበር አንዳይወድቅበት ለትክክለኛ ፍርድና ለዴሞክራሲ መብት የቆመ አገሮች ሁሉ በጥብቅ አንዲያስቡበት ያስፈልጋል ኤርትራን የፈጠረችና ምድረ በዳ የነበረችውን አገር አልምታ የሕዝቡን ኑሮ ወደ ሰብዓዊ ሕይወት ያሻገራችው ጣልያን ስለሆነች ከአሷ በሰተቀር የኤርትራን ሕዝብ ፍላጐት የሚያውቅና ለችግሩም መፍትሔው ምን እንደሆነ ሀሳብ ማቅረብ የሟችል ሌላ አዢ የለም ሰለሆነም የኤርትራ ሕዝብ ነፃነቱን አግኝቶ ራሱን ችሎ እንዲተዳደር የአዲሲቷ ጣልያን መንግሥትና ሕዝብ ጸኙ ድጋፉን ብቻ ሳይሆን ከፍተኛ የሞራልና የማቴሪያል እርዳታውን ለማቅረብ ዝግጁ መሆኑን ያረሬሪጋግጣል » የሮማ መንግሥት ከሐምሌ ዓም ጀምሮ ስለ ኤርትራ ጉዳይ የተባበሩት መንግሥታት አባል ኦገሮፎችን አስተያየት ለመለወጥ በፕሮፓጋንዳ መስክ ያደረገሮ ዘመቻ ከዚህ በላይ በተገለጸው ኦኳኋን ነበር ጣልያን ይህ በአዲስ መንገድ ጠንስሶ የሚያስራጨው ሀሳብ ሶስት ዓይነት ጥቅም ያስገኝልኛል ብሎ ሙሉ ተስፋ አድርጓል የመጀመሪያው ኢትዮጵያ ኤርትራ ትመለሰስልኝ ብሳ ያቀረበችው ጥያቄ ተገቢ አይደለም ተብሎ በተባበሩት መንግሥታት በድምዕ ብልጫ እንዲሠረዝ ነው ሁለተኛው አዲሲቷ የጣልያን ሬኙብሊክ ቅኝ ግዛቶቿ የነበሩት አዢት ሊቢያና ኤርትራ ነፃነት ሊሰጣቸው ይገባል ብሳላ ስትቀርብ በጠቅላላው ኮሎጊያሊስት ባልሆኑ አገሮች ዘንድ እድናቆትንና መልካም ግምትን ለማግኘት ነው ሶስተኛው ኤርትራና ሊቢያ ነፃ ሲወጡ በአድሚኒስትሬሽኑና በካልቸሩ ከጣልያን ጋር ተዋህደው የኖሩ በመሆናቸው እዲስ ለሚያቋቁሙት መንግሥት አርዳታ ሰጭ ሆኖ ለመግባትና የተመቻቸ ቦታ ይዞ የንግድና የኤኮኖሚን ጥቅም ለማዳበር ነው ለቅርብና ለሩቅ ጊዜ የተነደፈውን ይህንን የጣልያን ሀሳብ በተግባር ላይ ለማዋል ከሁሉ አስቀድሞ የኢትዮጵያን ጥያቄ ማሰናከል አስፈላጊ ስለሆነ የላቲን አሜሪካ አዝችን ለማስጠናትና ለማሰለፍ በጁሴፔ ብሩዛስካ የውጭ ጉዳይ ምሚኒሰትር የሚመራ የመልዕክተኞች ጓድ የቲሷየመው ለዚህ ግብ ነበር አንደሚታወሰው ኢትዮጵያ ባላት አቅም ወደ ላቲን አሜሪካ የላከቻቸው የበጐ ፈቃድ መልዕክተኞች የጉብጀቸው አራት አገሮች ብቻ ናቸው የጣልያን ማሲዮን ግን በልዩ እውሮፕሳን እየተጓዘ የሀያ እንዱን የላቲን አሜሪካ አገሮች በማባበል የኢትዮጵያን ጥያቄ እንዲቃወሙና አዲሱን ያጣልያን ፖሊሲ እንዲከተሉ ከፍ ያለ ጥረት አድርጓል በዚሁ ጉዞው ጁሴፔ ብሩዛስካ በመንግሥቱ ስም ለየአገሩ መሪዎች ካቀረበላቸው ገጸ በረከቶች ሌላ በሂውዮርክ የተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ላይ የጣልያን ነገረ ፈጆች ሆነው በየኮሚቴው ለሚጮሁትና የኤርትራ ጉዳይ ለሚያምታቴት ለኣርጀንቲና ለጓቴማላ እና ለብራዚል ቋሟ መልዕክተኞች ዋጋ ያላቸው ስጦታዎችና የኒሻን ሸልማት ለግሷል በኒውዮርክ የአርጀንቲና ዋና መልዕክተኛ እምባሳደር ዙሴሲ እርሴ ረክ አር የሊቢያ የኤርትራና የሱማሌ የወደፊት ዕድል ፀተባበሩት መንግሥታት እንዲወሰን ጉዳዩ ከቀረበበት ከመሰከረም ዓም ጀምሮ በይፋ የጣልያን ዋና ቃል አቀባይ ሆኖ የሮማ መንግሥት በየጊዜው የማሚሰጠሙን ልዩ ልዩ መምሪያ በየነጥቡ እየተከተለ የጮኸና ይታገለ ነው በትርቡም ይሕምሌ ዓም በአቶ አክሊሉ የሚመሩት የኢትዮጵያ የበጉ ፈቃድ መልዕክተኞች እርጀንቲና ቀና ከተማ ቦነሰ እይረሰ እ ሲደርሱ መንግሥቱ አልቀበልም ብሉ በር እንዲዘጋባቸው ያደረገው አምባሳደር ሆሴ አርሴ ስለሆነ ለደጋሰፕጥሪ መንገሥት ያደረገው ውለታ በተላል የሚታሰብ አይደለም አምባሳደር አርሴ በአርጀንቲና መንግሥትና በራሱ ሰም ሆኖ እሰካሁን ለጣልያን መንግሥት ያበረከተው እርዳታና ወደፊትም የሠሂያተርበው አገልግሉት እጆግ ጠቃሚ ሰለሆነ አልፎ ኣልፎ በተለይ ከሚሰጠው ጉርሻ ውጭ በኦፊሴል የጣልያንን አንደኛ ደረጃ የክብር ኮከብ ታላቅ ኮርዶን ኒሻን ተሸልሟል በዚህ ሸልማች ከሮማ ንግሥት የተሰ ውን ከፍተኛ ክብር ለማመሰገን ለውጭ ጉዳይ ጊስትሩ ለኮምት ስፎርሳ በጻፈው ደብዳዜ እንዲህ የሚል ቃል ይገኝበታል በበኩሌ ለጣልያን መንግሥትና ሕዝብ ያለኝን ታማኝነትና የጋለ ስሜት ከመግለጽ ምን ጊዜም እንደማልዐዝን አረጋግጣለሁ ጣልያን በአዲሰ መልክ የጀመረችውን የትልቅነት እርምጃ እንድትቀጥል በእገሬ ሕዝብ ሰም ሆፄ የማቀርፀው ምኛት ጥልቅ የሆነና የወንድማማችነትን መንፈስ የያዘ ነው ሁለቱ በዘር ወንድማማቾችና በፖለቲካም የፋሽስት ምርቶች የሆኑት የጣልያን እና የአርጀንቲና መንግሥታቶች ለሊቢያ ለኤርትራና ለሱማሌ ጉዳይ በመሰከረም በከፈተው የተባበሩት መንግሥታት ገባኤ ላይ ሕብረታቸውን ከመቼውም ጊዜ በበለጠ አጠንክረው አዲሱን ፕላን ለማስወሰን ተዘጋጅተዋል አንዲፁም በኒውዮርክ ከሚገኙት የላቲን እሜሪካ አገሮች ቋሣሟ መልዕክተኞች መካከል የጓቴማሣላው አምባሳደር ካርሉስ ግራሷያ ፓሪ አጾርል እና የብራዚሉ አምባሳደር ካርሎስ ሙንዚ ርይእኮ እር ለአዲሱ የጣልያን ፕላን ከፍተኛ ጥረት ለማድረግ ቃል ሰለስጡ እነሱም እንደ አርጀንቲናው መልዕክተኛ ከፍተኛ ኒሻንና ስጦታ ተቀብለዋል በጠቅላላው በጣልያን የውጭ ጉዳይ ሦክትል ሚኒስትር የሚመራው የመልዕክተኞች ቡድን መላው የላቲን አሜሪካ አገሮችን በመጉብኘት በኣዲስ መልክ ያዘጋጀውን ጉላን ከሀይቲ በስተቀር ሌሌሉቹ በሙሉ ስለተቀበሉት ፍሬያሣ የሆነ ውጤት ይዞ ተመልሳሷል በሶሰተኛው የተባበሩት መንግሥኣጋት ጠቅላላ ጉባኤ ላይ የቤክን ሰፎርሳ ሰምምነት እንዳይጸድቅ በድንገት ከደጋፊነት ወደ ተቃጐሣግነት ተገልብጦ ያከሸፈው የዘይቲ ዋና መልዕክተኛ ሴናተር ኤሟል ሰንት ሎት አሁንም በለመደው መልክ በመስከረሙ ስብሰባ ላይ ሌላ አዲስ ዕክል አንዳይፈቱር ጣልያኖች ለማባበል ሞክረው ነበር ኋላ ግን ጉዳዩን ሲያጠኑት ኤርትራና ሊቢያ ነፃነታቸውን ይቀበሉ የሚል ሀሳብ ሲተርብ የህይቲው መልዕክተኛ ለማን ሲል ማንን ይቃወማል » የጥቁር ዘር የሆነው መንግሥት ኤርትራ ነፃ ይውጣ ሲባል ከመደገፍ በስተተር ከ ሌላ ምርጫ ሴናተር ሰንት ደህና አድርጐ ከመስበ የተወሰነ አልነ ለቀድሞዎቹ የሚያስፈልገመ ዓላማቸው የፅ ለተወሰነ ጊዜ በኤርትራም የታቀደውን ም ዘሳብ ላይ ፄ ትሪፖሊታንያ እወናባጁ የፎ የጣልያን እመ መንግሥት ክ የሚያስበውም የውስጥ እቅዱ ደጋፊ ሆኖ መ በእስያ በተለይም በአ ሜኒሰችር ዛፍ ልዩ ወዳድነ እንደሚሆን መ ፆ ለሊቢ የቀረበው የቤ መንግሥታት ታላቋ ብሪታ እንደሚተባበር በሊቢያ ዓይነት ትርገ እስያውያኖቹን ት ይገባል የ በሊቢያ ውስጥ ለየብቻቸው ነፃ ብሪታንያ ለትሪፖሊታንያ እንግሊዞች ቀፅ ይሁን እንጂ ልፅክተኛኖች ዋጋ ዜ አርሴ ፓሪ« ። ከሚከፋፈሉት ነፃነት እንዲሰጠው የታቀደውን የጣልያን ፕላን ለመደገፍ አይቸገሩም የጣልያን መንግሥት ባቀረበው ሀሳብ ላይ ዓረቦቹ ትንሸ ጥርጣሬ ያደረባቸው ሰለ ሊቢያ አገሮች ነፃነት ሲነገር ትሪፖሊታንያ ሲረናይከና ፌዘን ፀበአንድነት ተጥህደው መሆን አለመሆኑን አወናባጁ የሮማ መንግሥት በቂ ማብራሪያ ባለመስጠቱ ነው በሊቢያ ጉዳይ የጣልያን እውነተኛው ፍላጐት በተለይ ትሪፖሊታንያ እና ሲረናይከ የተለያየ መንግሥት እንዲቆምላቸው ነው ጣልያን የተመቻቸ ቦታና ጥቅም ይኖረኛል ብሎ የሚያሰበውም በትሪፖሊታንያ ጳይ መሆኑ የታወቀ ነው ይሁን እንጂ ይህንን የውስጥ እቅዱን በይፋ ከማውጣት እንዲሁ በደፈናው እያምታታ ለሊቢያ ነፃነት ደጋፊ ሆኖ መታየትን መርሟጧል በእስያውያኖቹም በኩል የጣልያንን ሀሳብ በደፈናው የሚቃወም የለም በተለይም በኢትዮጵያ ላይ ጥላቻውን የሚያሳየው የፓኪሰታን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ዛፍሩላህ ካን በሐምሌና በነሐሴ ወራቶች ውሰጥ ከሮማ መንግሥት ጋር ልዩ ወዳጅነት ሲገባ ሰለሰነበተ በመሰከረሙ ጉባኤ ላይ የጣልያን አጨብጫቢ እንደሚሆን ሙሉ እምነት ተጥሉሎበታል የአራቱ ኃያላኖች አቋም ለሊቢያ ለኤርትራና ለሱማሌ የወደፊት ዕድል መፍትሔ ነው ተብሎ የቀረበው የቤቨን ሰፎርሳ ሰምምነት ከጦደተ በኋላ የአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ እንዲያጸድቀው ጣልያን ያዘጋጀውን አዲሱን ፕላን ታላቋ ብሪታንያ ለጥቅሟ ሰትል ሙሉ ድጋፏን እንደምትሰጥና አሜሪካም እንደሚተባበር የሮማ መንግሥት እርግጠኛ ነዘር በሊቢያ ጉዳይ የጣልያን መንግሥት የቀየሰው አወናባጅ መፍትሔ ሁለት ዓይነት ትርጉም እንዲኖረው ታሰቦ የተቀናጅ ነው የመጀመሪያው ዓረቦቹንና እስያውያኖቹን ለማጭበርበር ሸፈንፈን ባለ እነጋገር ለሊቢያ አሁኑኑ ነፃነት መሰጠ ት ይገባል የሚለው ቃል ነው ሊላው የተደበቀው እውነተኛው ሀሳብ ግን በሊቢያ ውሰጥ ያሉት ሁለቱ ዋና ዋና አውራጃዎች ትሪፖሊታንያ እና ሲረናይከ ለየብቻቸው ነፃ መንግሥት ተብለው የመጀመሪያው በጣልያን ሁለተኛው በታላቋ ብሪታንያ የበላይ መሪነት እንዲተዳደሩ ለማድረግ ነው በመሠረቱ ለትሪፖሊታንያ እና ለሲረናይከ ለየብቻቸው የኦቶኖሚ እስተዳደር እንዲሰጣቸው እንግሊዞች ቀደም ሲል የሚፈልጉትና አሁንም የሚመኙት መሆኑ የታወቀ ነበር ይሁን እንጂ እነዚህ ሁለቱ አውራጃዎች ለየብቻቸው ነፃነት እንዲሰጣቸው ኤርትራ ጉዳይ የጣልያን መንግሥት ልባዊ ምኞትና ኑ ፍላጉት መሆኑ ተብራርቶ የታወቀ እንደሆነ ዓረቦቹ የሊቢያን አንድነት የሚፃረር ሀሳብ ነው ብለው እንዳያወሣግዙት የሮማ መንግሥት ብልጥ ስመሆን እንግሊዞችን በይፋ እያናገረ እሱ በጀርባ ሆኖ ስመግፋት ፈለገ የሮሣ መንግሥት በአዲስ መልክ የወጠነው ምኞኛት በትሪፖሊታንያ እና በኤርትራ ላይ የጣልያዖን ስሜት ያላቸው መንግሥታቶች ተቋቁመው ከፍተኛ የኤኮኖሚና የሶሻል ጥቅም ለማገኘት ስለሆነ በአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ላይ ከታላቋ ብሪታንያ ጋር መረዳዳትና መቀራረብ በጣም አስፈላልቋነቱን አምኖዘታል አንግሊዞች ሣን ይክን በኣዲስ መልክ የተወጠነውን የተጭበረበረ ሀሳብ ተቀብለው የጣልያን ተባባሪ ሆነው መታየትን አልፈቀዱምቻ በስኔ ወር ዓሥ የሮማ መንግሥት ለሊቢያና ለኤርትራ ነፃነት እንዲስጣቸው ለመጠየቅ ሀሳቡን በሚያውጠነጥንበት ጊዜ አንሣሊዞች ዘራሳዋቸው መንገድ በመዓጓዝ ለሲረናይከ አውራጃ የኦቶኖሚ አስተዳደር አቋቁመናል ብለው መግለጫ ለጥተዋል ይዘንንም አርምጃ ሲወስዱ የተድሞ አስተዳዳሪውን የጣልያንን መንግሥት ማማከር አስፈላጊ ሆኖ አላገኙትም የመንግሥቱ ሙሪ ደጋስፕሪና የውጭ ጌዳይ ኒስትሩ ካርሎ ስፎርሳ የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት እኛን ሳያማክር ወይም አስተያየታችንን ሳይጠይቅ እንዴት ለሲረናይከ አውራጃ የኦቶኖሚ አስተዳደር ያቋቁማል ። በቅኝ ግዛት አስተዳደር ረገድ ምንም ዓይነት ልምድ የሌላቸው አሜሪካኖች ለሊቢያ ነፃነት ቢስሰጥ ፈረንሣይ የምትፈራበትን ምክንያት ለመረዳት ብዙ ጊዜ ወስዶባቸዋል በወዳጆቻቸው በእንግሊዞች በኩል የፈሬንሣይ ችግር የት ላይ እንደሆነ ከተገነዘቡ በኋላ ር ፈሪንሣይ በሰሜን አፍሪካ በቅኝ ግዛትም ሆነ በፕሮቴክቶራ ለያዘቻቸው አዝ ሕዝቡ ሳይጠይቃት ወይም ሳያምጽባት ቀደም አድርጋ የኦቶኖሟሚ አስተዳደር መብት ብትስሰጣቸው በሊቢያ ነፃነት ምክንያት የሚቀስቀስባት ችሣር አይኖርም » የሚል ህሳብ ወረወሩ ይዘን ከአሜሪካኖች የቀረበውን አስተያየት ፈረንሣይ ጨርሶ የማትቀበለው ስለሆነ ሀሳቡ ወደመነጨበት ዐወደ ባለቤቱ እንዲመለስ ከማድረግ በሰተቀር ክርክርም ሆነ ውይይት አያስፈልገውም ብላ ዘጋች አተኩሮ ለሚመለከተው በሊቢያ ጉዳይ ፈረንሣይ በአሜሪካኖች ላይ ሣዘኗና መበሳጨቷ ተገቢ ሆኖ አልታየም ሊቢያ በቶሎ ነፃ መንግሥት ሆና መቆሥ አለባት ብላ አዲሱን መፍትሔ ያዘጋጀችው የፈረንሣይ ዋና ወዳድ ኮሎኒያሊስቷ ጣልያን ነች ሀሳቡም በተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ላይ እንዲጸድቅ በላቲን አሜሪካ በመካከለኛው ምሥራቅና በእስያ አገሮች ዘንድ ከፍተኛ ጥረት አድርጋ ብዙ ድጋፍ የሰበሰበችው የፈረንሣይ ዋና ወዳጅ አዲሲቷ ጣልያን ነት ስለዚህ አጠገቧ ያለውን ከዳተኛ ጓደኛዋን የሮማን መንሣሥት በመውቀስ ፋንታ ፀዘኗ ወደ ዋሽንግተን ለምን እንደተጓዘ ለማንም ሣልጽ አልነበረምጸ በኤርትራ ጉዳይ ከመነሻው ጀምሮ እንደታየው ፈረንሣይ አይኗን ጨፍና ያለ አንዳች ይሉኝታ ጣልያንን ስትደግፍ እንደኖረች ይታወሳል በነሐሴ ወር ዓም የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ከላቲን አሜሪካ ጉዞአቸው ሲመለሱ በፓሪስ አልፈው የፈረንሣይን የዲፕሎማሲ መሪ ሮበርት ሹሣማንን ባነጋገሩበት ጊዜ ከኢርትራ ሣዛት ከምዕራባዊው ቆላ በስተቀር ሌላው በሙሉ ከኢትዮጵያ ጋር አንዲተላቀል ከእንግሊዝና ከአሜሪካ ጋር ድጋፋችንን በድጋሚ እናጸናለን የሚል ቃል ተስጥቷቸው ነበር አሁን ግን ኤርትራ ሳይከፋፈል የግዛቱ አንድነት ተጠብቆ ወዲያውኑ ነፃነቴን መቀበል አለበት ብላ ጣልያን የወጠ ነችውን ሀፀሳብ የፈረንሣይ ፊፔብሊክ በምን መልክ እንደምታየው በጉባኤው ዋዜማ አስተያየቷን ፈተና መስጠት አልፈለገኘምቻ የሶቪየት ሕብሪት መንሣሥት ፅያድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ሣዛቶት ለሶስተኛ ጊዜ የሚያቀርበው መፍትሐሔ ከሌሎቹ ኃያላን መንግሥታቶች አቋም የተለየ እንዲሆን ፈልጓል ሊቢያ አፁዙኩኑኑ አንድነቷ ተመሥርቶ ነፃነቷ ተስጥቿት መንግሥት እንድታቆምና በአገሩም ላይ እስካሁን ሰፍረው የቆዩት የምዕራብ የጦር ኃይሎችና አስተዳዳሪዎች በፍጥነት ለቅቀው አንዲወጠጡ የኤርትራ ጉዳይ ኤርትራና ሱሣሌ ለአምሰት ዓመታት በተባበሩት መንግሥታት ሞግዚትነት ከተዳደሩ በኋላ ነፃነታቸውን እ ዒዴተበሉ በኤርትራ ግዛት ውሰጥ ያለው የአሰብ የባሕር ወደብ ለኢትዮጵያ መንግሥት እንዲሰጥ ለመጨረሻ ጊዜ ከሶቪየት ሕብረት መንግሥት የተዘጋጀው ረቂቅ ውሳኔ ያመለነእታል ይዘ ለሶስተኛ ጊዜ ከጩሰኮብ የተዘጋጀው ረቂቅ መፍትጨጤ ምንም አንኳን የሊቢያ አንድነትና ነፃነት የጊዜ ገደብ ሳይወሰንበት በፍጥነት ሙፈጸም አለበት የል ቢሆንም ዓረቦቹም ሆኑ እሰያውያኖቹ ከመሰኮብ ጋር ሆነው ሃጨብጨብን አልፈለጉም ለአንዳንድ ጥቅም ሲባል ከመሰኮብ ጋር እየቀራረብን የኮሙኒዝም ወባ ከሚነድፈን በሩቁ ሆነን በጤና መኖር ይሻለናል ብለዋል የሰታሊን መንግሥት ግን ተሰፋውን ሳይቆርጥ በመልማት ላይ የሚገኙትን አገሮች በሙሉ ማርኮ ቀይ ባንዲራ ሰቅለው አንዲሰለፉለት ጥረቱን ይቀጥላል እንግዲዘ የተባበሩት መንግሥታት አራተኛው ጠቅላላ ጉባኤ ሥራውን ከመጀመሩ በፊት በዋዜማው የሚታየው የአራቱ ኃያላን መንግሥታት አቋም ሲመዘን በኤርትራ ጉዳይ ከእንግሊዝና ከእሜሪካ በሰተተቀር ከሌሎቹ ከመስኮብና ከፈረንሣይ ኢትዮጵያ የምትጠብቀውን ድጋፍ እንደማታገኝ መገንዘብ ግዴታዋ ነበር የማይተኛላት ጠላቷ የጣልያን መንግሥት ዋና ምኞት የአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ ለኢትዮጵያ የአሰብን የባሕር በር ብቻ ሰጥቶ እንዲያሰናብታት ነውበ ጣልያን ይህንን ኑ ሦኞቷን ኩነቡ ለሣድረሰ ጭፍርቿ የሆኑት የላቲን አጫሪካ አገሮች ከበሮ እየደለቁ ተሠልፈውላታል ዓረቦቹና እሰያውያኖቹ የሶቪየት ሕብረትና ሳቴሊቶቹ ኤርትራ ነፃነቷን ትቀበል የል ሀሳብ ሲቀርብ ለመቃወም ሰለሚቸገሩ ወደዱም ጠሉም ድጋፍ ይሰጣሉ ብላ ጣልያን በሙሉ ተሰፋ ጠብቃለች ጠቅላላው ጉባኤ ሥራውን ሲጀምር « ሃገር በቶሎ ሳይቆረጥ ውሉ ሲያድር ብዙ ጊዜ ለጠላት ይመሙቻል ለተንኮል ይበጃል » ሲሉ ጭንተታቸውን የገለጹት ብላታ ኤፍሬም ተወልደመድዝን አንዳንዶቹ እንደሰጡት ትርጉምሥ ከፍርሃት የመነጨ ሰጫት ሳይሆን አርቆ ከመገመት የተነሳ ነው የበጋው ወራት አልቆ የበልጉ ሲጀምር እንደተለዋወጠው አየር የኤርትራም ዶሴ ለአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ የተረበው ከአራት ወራት በፊት ከነበረበት ቦታ ተፈናቅሉ በጠላት ተንኮል ተዘበራርቆ ነበር የጣልያን መንግሥት የኢትዮጵያን ጥያቄ ለሣሰናከል በአራት ወራቶች ውሰጥ ሌት ተቀን በመሥራት የጠመጠመው ተንኮልና የነዛው ፕሮሥፓ የብዙዎቹን አባል አዝናች አቋም ለሣቃሠወስ በቅቷል ብዙዎቹ መልዕክተኞች ባለፈው ግንዞት ሠር በተካሄደው ጉባኤ ላይ እጅግ ከፍ ባለ ድምፅ የደገፉትን የኤርትራን መፍትሔ በመጀመሪያ ደረጃ እንዲታይ አልፈለጉም ሰምቻነት አጥተው መወሰን አቅቷቐው የነበረውን የሊቢያንና የሱሣሌን ጉዳይ ጣልያን እንደሚፈልገው በቅድ ሂያ ለመፈጸም ሙዘጋጀ ታቸው ያልተጠበተ ነበር ከ ከግራ ወደ ቆቅ ሊቀመንበር እ ሯ ከ ሥታት ዮጵያ ሣሥ ገ እንኳን አለበት ጨብን ም ነታሊን በሉ ራውን የ ስኮብና ዱዴታዋ ተኛው ብቻ ድረስ ላታል ትቀበል ይሰጣሉ መቻል ኔፐ ስሜት አየር ረበው ከግራ ወደ ተኝ የጣልያን የውጭ ጉጓይ ፈኒስትር የፐ ኣ የፖለቲካ ኮሚቴ ጅ ሊቀመንበር እና የእንግሊዙ በ እ ነዋሪ መልዕክተኛ በአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠፃላላ ጉባኤ ላይ ጥቅምሥት ምምነት ጣልያን የኤርትራ ጉዳይ እንደ አርጀንቲናው አምባሳደር ሆሴ አርሴ የመሳስሉት የሳቲን አሜሪካ መልዕክተኞች ከሮማ መንግሥት በተስጣቸው ገጸ በረከትና መምሪያ ጉባኤው ሲከፈት የኢትዮጵያ ጥያቄ አንዲሠረዝ ከመቸውም ጊዜ የበለጠ ተጠናክረው ቀርበዋል ከእስላምና ከእስያ አገሮች መካከልየሐምሌንና የነሐሴን ወራት ከጣልያኖች ጋር ሲወዳድ የከረመው የፓኪስታን የውጭ ጉዳይ ኒስትር ዛፍሩሳህ ካን እሆጨጩጸ ጸ ኢትዮጵያን ከጠላቷ ጋር ሆኖ ለማጥቃት ተዘጋሯቶ መጥቷል በፓሊስቲን የተቋቋመው የእሥራኤል መንግሥት የተባበሩት መንግሥታት አባል እንዳደሆን ኢትዮጵያ ተቃውማ ያበረከተችላቸውን እርዳታ ዓረቦቹ ረስተውት ለሊቢያ ነፃነት ፍለጋ የጣልያን ደጋፊዎች ሆነው ተሠልፈዋል የኢትዮጵያ ድጋፍ የተነፈጋት እሥራኤልም ቁጭቷን ለመወጣት በኤርትራ ጉዳይ የቀዳማዊ ኃይለሥላሴን መንግሥት ለማበሳጨት ወስናለች አቶ አክሲሉ ሀብተወልድ የአሜሪካኖቹን ቁጣ ችላ ብለው የእስራኤልን የተባበሩት መንግሥታት እባልነት የተቃወሙት ለኤርትራ ጉዳይ የዓረቦቹን ድጋፍ ማግኘት ለኢትዮጵያ ይጠቅማል ብለው ነበር ነዢ ግን ከዓረቦች ጋር የሚደረግ ወዳጅነት እንደተለዋዋጩ አየር በየጊዜው የሚቀያየር ሰለሆነ በግንቦት ቀን ለኢትዮጵያ የስጡትን ድጋፍ በመስከረሙ ስብሰባ ላይ ለጣልያን ሲለውጡ የሕሊና ችግር አላጋጠማቸውም ለኤርትራ ጉዳይ በጣልያን በኩል ሁለት ዓይነት መፍትሔዎች ተጠ ንስስዋል የመጀመረያው ምርጫ ኤርትራ አሁኑኑ ነፃነቷ ተሰጥቷት መንግሥት እንድታቋቁም የተባለው ሀሳብ ነው ይህዩማይቻል ከሆነ አምስት አባል እገሮች የሚሰየሙበት የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ወደ ኤርትራ ተልኮ የሕዝቡን ፍላጐት እንዲያጣራና ለሚቀጥለው ዓመት ራፖሩን እንዲያቀርብ እንግዲህ የአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ዓመታዊ ጉባኤ ሲከፈት ጠቅሳላው ስዕል እንደሚያሳየው የኤርትራ ጉዳይ መልኩን እየለወጠ ኢትዮጵያ ከለፋችበት መንገድ እየሸሸ ወደ አልተጠበቀ አቅጣጫ መጓዙን ነው የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መልዕክተኞችም በኒውዮርክ የትናንት ደጋፊዎቻቸው የነበሩት ዛሬ ተቃዋሟዎቻቸው ሆነው ሲመጡባቸው እነዚህን ሁሉ ያልተጠበቁ ጠላቶች ለመቋቋም ምን ያህል ከባድ ችግር እንደገጠማቸው መገመት ይቻላል ማክስኞ መስከረም ቀን ዓም የተባበሩት መንግሥታት አራተኛው ዓመታዊ ጠቅላላ ሰብሰባ በኦፊሴል ሲከፈት ከቀረቡለት አጀንዳዎች መካከል በአሥራ ዝጠነኛው ቁጥር ላይ የተመደበው የቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች የሊቢያ የኤርትራና የሱማሌ ጉዳዮች ነበሩ ጉባኤው ሥራውን በጀመረ ማጎሥት መስከረም ቀን ዓም የዩናይትድ ስቴትስ ኦፍ አሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ዲን አቸስን ጆጺክ ከየአሳል ሰበከከራ ራ ጉዳይ ከ አሜሪካ ጸር በስጠው መግለጫ « ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች መፍትሔ ያ ጉባኤው መስጠት ከዚህ ስብስባ የሚጠበቅ ትልቁ ተግባር ነው » በሚል ቃል ካስጠነቀተ ተጠናክረው በኋላ « በሶስተኛው ጠቅላላ ስብሰባ ጊዜ በሚገባ ጉጠንቶ በጣም ከፍተኛ የሆነውን የአባል መንግሥታቶችን ድጋፍ ያገኘው የኤርትራ ጉዳይ በዚሁ በታስበለት መንገድ እንዲኗድቅ የአሜሪካ መንግሥት አጥብቆ ይጠይቃል » ከጣልያኖች አለ ዲን አቸሰን ስለ ሌሎቹ ቅኝ ግዛቶች አስተያየቱን ሲሰጥ ሊቢያ አንድነቷ ዮር ዛፍሩላሳህ ተመሥርቶ ከሶስት ወይም ከአራት ዓመታት በኋላ ነፃነቷን እንድታገኝ ሱማሌም ለማጥቃት ለነፃነት ብቁ ለመሆን እስከምትችል ድረስ ለተወስነ ጊዜ በጣልያን ሞግዚትነት እንድትተዳደር የአሜሪካ መንግሥት እምነትና ድጋፍ መሆኑን ገለጸ የተባበሩት የታላቋ ብሪታንያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ኸርነስት ቤቨንም ባደረገው ውን እርዳታ ንግግር ምንም አንኳን የሊቢያን እንድነት በመመሥረት ጉዳይ ከወዳጁ ከአሜሪካ ዎች ሆነው የተለየ አስተያየት ቢኖረውም ኤርትራንና ሱማሌን በሚመለከት ዲን አቸስን ለመወጣት ያቀረበውን ህሳብ ሙሉ በሙሉ እንደሚስማማበት አስታወቀ ክናለች አቶ የተባበሩት ከኃያላን መንግሥታቶች እንዲ የሆነችው ፈረንሣይ ለቀድሞዎቹ የጣልያን ጋፍ ማግኘት ቅኝ ግዛቶች መፍትሔ ከጓደኞቿ ከእንግሊዝና ከአሜሪካ ጋር የሚስማማ ወዳጅነት አስተያየት ያላት ሱማሊ በጣልያጌ ሞግዚትነት እንድትተዳደር በቀረበው ሀሳብ ቀን ላይ ብቻ ነበር በተቀሩት በኤርትራና በሊቢያ ጉዳይ ግን አስተያየቷ በተጣራ ቻጡ የሕሊና አቋም ላይ ያልተመሠረተ እና የተወሳስበ ሆኖ ታይቷል የፈረንሣይ መልዕክተኛ ሞሪስ ኩቭ ደሙርቪል ዞሀሕሀር ርሀሃ ናሆ ሲናገር « እፆ ለኤርትራ የሚዘጋጀው መፍትሔ ኢትዮጵያን በሚያረካ መልክ ብቻ ሳይሆን የኤርትራም ሕዝብ ምርጫና ፍላጐት በጥንቃቄ አንዲደመጥ በኤርትራም ያለው ኬፖች ተጠ የጣልያን ጥቅም እንዲጠበቅ በአገሩ ለሚኖሩትምየጣልያን ዜጐች መብት ዋስትና መንግሥት እንዲስጥ » በማለት ቆላልፎ ያቀረበው ሀሳብ የውሳኔ ረቂቅ ለሚያዘጋጁት ል አሮች ኤክስፐርቶች ግልጽ አልነበረም እንደዚሁም ለሊቢያ ጉዳይ ከፈረንሣይ የቀረበው ትራ ተልኮ ሀሳብ ለየትኛውም ወገን የሚያረካ ሆዊ አልታየም ለሊቢያ መፍትሔው ዲያቀርብ በመሠረቱ ነፃነት መስጠት መሆኑን የሚደግፍ ይመስልና ይህንን ለመፈጸም ግሥታቶች ጊዜው መቼ እንደሆነ ዛሬ መወስን አይቻልም በሚል ቃል ያደፈርስዋል ወዲያው ሆ ጠበቆች ከዚሁ ጋር አያይዞ ሶስቱም የሊቢያ አውራጃዎች የተለያዩ እንደመሆናቸው መጠ ጽ ን ለእያንዳንዳቸው መንግሥት አንዲቋቋምላቸው ሲጠይቅራ ዓረቦቹና እሥያውያኖቹ በጣም የሚፈልጉትን የሊቢያን አውራጃዎች በኣንድ መንግሥት ጥላ አኤ ሲከፈት ሥሮ እንዳይሰበስቡ መቃወሙን ያሳያል። በጠ የነበሩት ዛሬ ቅላላው ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች መፍትሔ ይሆናል በማለት ቱ ጠላቶች ከፈረንሣይ በኩል የቀረበው አስተያየት የሐዘባረቀ አጀብ የበዛበት ሙሽራ ፅለመስለ ከተባበሩት መንግሥታት አባል አሞቺሞች መካከል ህሳቡን የሚከተል አልተገኘም መንግሥታት አጀንዳዎች በዚህ አኳኋን ዳኞች በመብዛታቸው ምክንያት ፍርድ የዘዣባቸው እነዚህ የጣልያን ቅኝ ያልታደሉ የቀድሞ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች የተባበሩት መንግሥታት አራተኛው ዓመታዊ ጠቅላላ ስብሰባ ሲጀመር አሁንም የወደፊት ዕድላቸው በቀሳሉ የሚወሰን መስሎ አልታየም ከአራቱ ኃያላን መንግሥታት ከተገለጹት ሀሳቦች በስተቀር ዓም ከየአባል አገሮች አየተዘጋጁች የሚቀርቡት መፍትሔዎች ቁጥራቸው ስለበረከተና ሾስሰን የኤርትራ ጉዳይ ሁኔታዎቹም ባለፈው ግንቦት ወር ከነበሩበት በይበልጥ የተወሳስቡ በመሆናቸው በፖለቲካ ዋና ኮሟሲዮን ተጣርተው ለውሳኔ እንዲቀርቡ ጠቅላላው ጉባኤ እዘክዘ ከሚያዝያ እስከ ግንቦት ቀን ዓም ድረስ በኒውዮርክ የተካሄደው የሶስተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ ለእነዚሁ አገሮች ጉዳይ ተጠንቶ ለውሳኔ እንዲቀርብ ያደረገው በዚሁ በድርጅቴ የፖለቲካ ዋና ኮሚሲዮን እንደነበረ ይታወሳል እነዚህ ዶሴዎች አፁንም እንደገና ተመልሰው እንዲመረመሩና ተጣርተው ለውሳኔ እንዲቀርቡ ወደ ፖለቲካው ኮሚሲዮን የተላለፉት ጣልያን ባከማቸው ተንኮል ምክንያት ስለሆነ ለኢትዮጵያ መልዕክተኞች ድርጊቱ የሚያሳዝንና የሚያበሳጭም ነበር የኤርትራ ጉዳይ በዋናው ኮሚሲዮን ከጠቅላላው ጉባኤ የተላለፈለትን የኤርትራን የሊቢያንና የሱማሌን ጉዳዮች ለማጥናት ዋናው ኮሚሲዮን የሥራው መክፈቻ ያዴረገው የእነዚህ አገሮች ቅኝ ገዢ የነበረው የጣልያን መንግሥት የሚያቀርበውን ሀሳብ በማዳመጥ ነበር የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሩ ኮምት ካርሎ ስፎርሣ ከአራት ወራት በፊት በተካሄደው የተባበሩት መንግሥታት ሶስተኛው ጠቅላላ ጉባኤ ላይ ካደረገው ንሣግር በአሁኑ በአራተኛው ስብሰባ ምን የተለየ አዲስ ሀሳብ ይዞ እንደሚቀርብ ለመስማት የኢትዮጵያ መልዕክተኞች ተዘጋጅተው ጠብቀዋል አዲሲቷ ሬፔዝሊክ የተባለችው ጣልያን ለቀድሞዎቹ ቅኝ ግዛቶ ደህንነትና ሠላም ዕድገትና ብልዕግና ከማስብ አለማቋረጧን ከገለጸ በኋላ ኮምት ካርሎ ስፎርሣ ባቀረበው አዲስ መፍትሔ ለሊቢያና ለኤርትራ አሁኑኑ « ነፃነት » እንዲሰጣቸው ሱማሌም ለነፃነት ደረጃ እስከምትበቃክዘት ጊዜ ድረስ በጣልያን ሞግዚትነት እንድትተዳደር ያስፈልጋል » አለ ንግግሩንም በመቀጠል « የኤርትራ ሕዝብ ራሱን ችሉ ለማደር መብሰሉንና በኢኮኖሚም የለው መ ጣ መ አማራጭ መፍትሔ አይኖረውም » ሲል ካርሎ ሰፎርሳ በአዲስ መልክ የተወጠነውን የጣልያን ፕሳን በዋናው ኮሚሲዮን ገበታ ላይ በኦፊሴል አቀረበ ዓሪቦቹንና የእስላም አገሮቹን ለመማረክ ስለ ሊቢያ የወደፊት ዕድል ሲናገር « ትሪፖሊታንያ እና ሲረናይከ ነፃነታቸውን እንዲያገኙ ጣልያን አጥብቃ የምትጠይቅ መሆኗን ካስታወተ ዘበኋላ የሁለቴ ዋና ዋና አውራጃዎች ነፃነት በሚስጥበት ጊዜ ለወደፊቱ የጋራ ጥቅማቸው በግሰብ በፌዴራል ሆነ ወይም ዘሌላ በሚመች መልክ አንድነታቸው የሚመሠረትበት ዘዴ አብሮ መስናዳት አለበት » የሚል አስተያየት ስነዘረ በዚህ በሊቢያ ጉዳይ የስፎርሳ አነጋገር ዓረቦቹንኔ ለማምታታት በሟመች መልክ የቀረበ ሲሆን የምኞቴ ትክክለኛው ትርጉም የሊቢያ አንድነት ከመመሥረቴ በፊት ትሪፖሊታንያ እና ሲረናይከ ለየብቻቸው ነፃነታቸው እንዲስጣቸውና ጣልያንም የትሪፖሊታንያ የነፍስ አባት ሆና መንግሥቱን ለመምራት እንዲያሰችላት ነው ከአራት ወራቶች ወዲህ የጣልያን መንግሥት በሟነዛው ፕድፓጋንዳ ከእንግሊዞች ሀሳብ የተሻለ መስሉ ዓረቦቹን ሲያታልል የቆየው የሊቢያ አንድነትና ነፃነት አሁኑኑ አንዲወሰን እደግፋለሁ እያለ ነበር አሁንም ቢሆን በኮምት ስፎርሳ ንኀሣር ሳይ እንደተጠ ቀሰው የጣልያን አቋም ቨርተት ማለቱ ለዓረቦቹ ግልጽ ሆኖ አልታያቸውም ከ እ ርትራ ጉዳይ ከ በመሆናቸው ጉባኤ አዘዘ ስ በኒውዮርክ ላእነዚሁ አገሮች የፖለቲካ ዋና ገና ተመልሰው ካው ኮሚሲዮን ለኢትዮጵያ ኑማሌን ጉዳዮች ህ አገሮች ቅኝ ነሃበር የውጭ ት በተካሄደው ነጎግሣር በአሁኑ ርብ ለመስማት በኋላ ኮምት አሁኑኑ ዙ ገዜ ድረስ ንም ና በኤኮኖሟም ጋሣጥ ያሣግዛቱ ግ ዞ። የኤርትራ ሕዝብ ከነፃነት በስተቀር ሌላ መፍትሔ እንደማይቀበል የአራተኛውን የተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ለማሳመን በጣልያን መሪነት በኒውዮርክ ሀሳቡ ተጸንሶ በሮማ ጸድቆ የተመረቀው ይህ የነፃነት ጠያቂዎች ግንባር በኤርትራ ውስጥ ያሉትን ልዩ ልዩ ተቃዋሚዎቹን ሁሉ የሚያጠቃልል ትልቅ ድርጅት እንዲሆን የደጋልናሪ መንግሥት ብዙ ደክሞበታል ለዚህ ለትልቁ ድርጅት መሪነት በጣልያን የተመለመለው ኢብራሂም ሠልጣን ፓርቲውን ለማደራጀት በሮማ ከተማ በሚንፈላሰሰበት ሰሞን ሰለ አዲሱ ዕቅድ ከደጋፊዎቹ ጋር በቅድሚያ መመካከር ከድርጅቴ ውሰጥ ይዋሀዳሉ ከተባሉትም ፓርቲዎች ጋር ውል መደራደር አስፈላጊ መስሉ አልታየውም ዕድሜ ለጣልያን መንግሥት እንደልብ የሚፈስ ሊሬ ስለእለ በኤርትራ ያሉትን ዋና ዋና የተቃዋሚ ፓርቲዎች በነፃነት ግንባር ሥር ፀአንድንት ለማዋሀድ ችግር አይኖርም የሚል ዕምነት አደረበት ነገር ግን በነፃነት ግንባር ውስጥ ወዲያውኑ ይጠቃለላል የተባለው « የራቢጣ ኤል ኢስላሚያ » ፓርቲ ተከታዮች ኢብራሂም ሠልጣን ከጣልያን ጋር የሚፈተፍተው ምሥጢሩ ምን አንደሆነ ለመረዳት ጊዜ አልወስደባቸውም ሀሳቡ የጣልያን ገንዘቡ የጣልያን ጥቅሙ ለጣልያን መሆኑ ወዲያው ስለተገለጠ ሼህ አሊ ራዳይ በምዕራቡ ቆላ ቃዲ መሐመድ ዑመር በምሥራቁ ቆላ የኢብራሂም ጮልጣንን ድርጅት አውግዘው በየክፍላቸው አዳዲስ የእስላምሊግ ፓርቲ መሠረቴ አዲሱ « የነፃነት ግንባር » በነዚህ በምዕራቡና በምሥራቁ አውራጃዎች በተቋቋሙት ሁለት ፓርቲዎች ኃይል ድራሹ ከመጥፋቱ በፊት ኢብራሂም ሠልጣን በቂ ገንዘብ ስለ አለው ዕድሜ ለጣልያን መልዕክተኞች አስልፎ በአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ላይ ሰፊ ዲስኩር ለማድረግ ኒውዮርክ መጣ ከዚሀ የነፃነት ግንባር በጣልያንኛ ዌዐርሮርዕ እክወክክፕና ከተባለው የፖለቲካ ፓርቲ የሚቀርበው ህሳብ በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ዘንድ የጠ ማስረጃ ነው ጥቅምት ቀን ዓም የኤርትራ የነፃነት ግንባር ዋና ጸሐፊ ለዋናው ኮሚሲዮን ያደረገው ንግግር ቀደም ሲል የጣልያን መንግሥት በኤርትራ ጉዳይ የኢትዮጵያን ጥያቄ ለመቃወም በአስራጫቸው የፕሮፓጋንዳ እትሞች ላይ የተጠ ቀሱትን ሀሳቦች የተመረኮዘ ነበር የነፃነት ግንባር አጠቃልሏቸዋል በተባሉት ልዩ ልዩ ፓርቲዎች አማካይነት ከመቶ ዘጠናውን የኤርትራ ሕዝብ እወክላለሁ ብሎ የሚፎክረው ኢብራሂም ሠልጣን ከስጠው መግለጫ ዋና ዋናዎቹ ነጥቦች የሚከተሉት ናቸው « ኤርትራና ኢትዮጵያ አንድም ጊዜ አብረው ያልኖሩ የኢትዮጵያም ነገሥታቶች ወደ ኤርትራ ዘልቀው የማያውቁ ሁለቱም ሕዝቦች የቋንቋ ሆነ የባሕል የታሪክ ሆነ የሀይማኖት ምንም ዓይነት ግንኙነት የሌሳቸው ናቸው ፔ በጥንታዊው የአባሲዶች አልእ ዘመን በባግዳድ ካሊፋ ከ ከሚተዳደሩት አልቆ የካሊፋ ከኤርትራ ግቭ ክፍል ደግሞ ሥልጣናቸውን ዘመን ድረሰ ቆይታለች እድ ነው እን የተባለውም ለግብፆች ነው የጣልያን ኮ መከራከር የ መታወቅ አለፀ ግዛት የደጋሙ የተባበሩት መ የቤቨን ሰፎር ሠላም የሚነሣ የሚኖሩበትና የተባለው ፍፁ ምዕዋዎቹ ሁለ ከጠቅላላው ነዌሄ በግዴታ ተ ዓይነት ከሆነመ መላው የኤር ነፃነትን ብቻ መ ፈጸመ ኢብራሂና የዋናው መሪዎች መግሉ ከየመልዕክተኞቼ « የነፃነት ግንባ ከኢትዮጵያ መ ሠልጣን የሰጣቸ በአዳራሹ የነበ ዳዊት ዕቁቱ ነራ ጉዳይ ርር ደማይቀበል ያን መሪነት ዬ ጠያቂዎች ሣፃ የጠቃልል ኢብራሂም ስለ አዲሱ ዮ ይዋሀዳሉ አኒልታየውም ቅራ ያሉትን ክነህሀድ ችግር ጥፍ ወዲያውኑ ኢብራሂም መረዳት ጊዜ ሆን ጥቅሙ ቆላ ቃዲ ኩኑ አውግዘው እውራጃዎች ኢብራሂም ኞች አሰልፎ ግ ኒውዮርክ ከተባለው ት ዘንድ የጠ ሚጠየቀውም አልነበረም ይሩ በፊት ደረጉ አንድ አሬ ለዋናው ፈትራ ጉዳይ ዬ ላይ የተጠ ገተባሉት ልዩ ዘክላለሁ ብሎ ዎቹ ነጥቦች የኢትዮጵያም የቋንቋ ሆነ ሾው ናቸው ንዳድ ካሊፋ ከ ር ከሚተዳደሩት የዓረብ አገሮች አንዷ ኤርትራ ነበረች የአባሲዶች ዘመን አልቆ የካሊፋ ሥልጣን ሲበታተን በየአገሩ የኤሚሮች ሥልጣን ተመሠረተ ከኤርትራ ግዛት አንደኛው ክፍል ፀአንድ ኤሟር ሥልጣን ተይዞ ሲቆይ ሌላው ክፍል ደግሞ በአንድ የኤርትራ ተወዳጅ በሆነ የእስላም መሪ ይተዳደር ነዘር ከፖርቴጋሎች ቀጥዋሎ ቱርኮች ወደ ኤርትራ መጥተው ሥልጣናቸውን ከዘረጉ በኋላ አገራችን በጣልያን ኮሉኒያሊሰት እስከተያዘችበት ዘመን ድረስ ማለት እሰከ ዓም ድረስ በግብዕ ካዴዞች ስትተዳደር ቆይታለች የጣልያን መንግሥት ኤርትራን በቅኝ ግዛት የወሰደው ከግብፆች እድ ነው አንጂ ከኢትዮጵያ አለመሆኑ በታሪክ የተረጋገጠ ነው ባሕር ነጋሽ የተባለውም የኤርትራ አስተዳዳሪ ታዛዥነቱ ቀደም ሲል ለቱርኮች ቀጥሉም ለግብፆች ነው እንጂ የኢትዮጵያን ነገሥታቶች አይመለከትም ሰለዚህ የጣልያን ኮሎኒያሊሰት የምናስተዳድረውን አገር ወስደብን ዝለው መናዝርና መከራከር የሚገባቸው ግብፆች ናቸው እንጂ ኢትዮጵያውያኖች አለመሆናቸው መታወቅ አለበት ባለፉት አራት ወራቶች የቤቨን ሰፎርሳ ሰምምነት ተብሉ ከኤርትራ ግዛት የደጋው ክፍል በሙሉ ለኢትዮጵያ እንዲሰጥ የታሰበው ሳይወሰን ዘመቅረቱ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ከአንድ ትልቅ ሰህተት በተዓምር ድኋል የቤቨን ሰፎርሳ ሰምምነት የኤርትራን ሕዝብ ለምን ጊዜውም የሚያበጣበጥና ሠላም የሚነሣ ትልቅ ጠንቅ ነበር የደጋው ክፍል የኤርትራ ግዛት ከክርስቲያኖች የሚኖሩበትና በባሕልም በቋንቋም ከኢትዮጵያ ሕዝብ ጋር የሚመሳሰሉ ናቸው የተባለው ፍፁም ወሸት ነው መራዬና በሀማሴን ያሉት ነዋሪዎች እንደ ምፅዋዎቹ ሁሉም እስላሞች ናቸው ፀመካከላቸው ጥቂት ክርስቲያኖች ቢኖሩም ከጠቅላላው ነዋሪ ሕዝብ አሥር በመቶ በሆኑ ነው በኢትዮጵያ ነገሥታቶት በግዴታ ተነጥቆ የተወሰደው የትግራይ ሕዝብ በባሕሉ በዘሩና በቋንቋው አንድ ዓይነት ከሆነው ከኤርትራ ሕዝብ ጋር መቀላቀል አለበት። በ ዓም በአሰፍሐ መንግሥት ጊዜ በተደረገው የሁለተኛው የኤርትራ ፓርላማ ምርጫ ኢብራሂም ሠልጣን የሚመርጠው አጥቶ በኤርትራ ውስጥ የፖለቲካ ሕይወቱ ማክተሚያ ሆነ ሕዝቡ የጠየቀው ኢትዮጵያዊነት ነው ተድላ ባይሩ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት « የኤርትራ የነፃነት ግንባር » ተብሎ በጣልያን የተቋቋመው ድርጅት ወኪል ያደረገውን ሰፊ ዲስኩር ካዳመጠ ከሶሰት ቀናት በኋላ ጥቅምት ቀን ዓም የኤርትራና የኢትዮጵያ አንድነት ፓርቲ ዋና ጸሐፊ የሚሰጡትን መግለጫ ለመስማት ወሰነ አቶ ተድላ ባይሩ በንግግራቸው መግቢያ ላይ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት በኤርትራ ጉዳይ የአብዛኛውን ሕዝብ ፍላጐትና ጥያቄ የአገሩን መሠረታዊ ታሪክና የኤኮኖሚ ሕይወት በሚገባ ተመልክቶ በዴሞክራሲ ሥርዓት ትክክለኛ ፍርድ እንደሜሰጥ ያሳቸውን ኑ ተስፋ አስቀድመዋል የአንድነት ፓርቲ ዋና ጸሐፊ ከዚሁ አያይዘው የሰጡት መግለጫ ኤርትራ በኮሎኒያሊስት ጣልያኝ ከመያዚ በፊት የኢትዮጵያ እካል የነበረች አገር መሆንዋን ታሪኩን ተንትነው በማስረዳት ነበር ቀጥሎም እነ ኢብራሂም ሠልጣን የሮማ መንግሥት መሣሪያ በመሆን የኤርትራ እውነተኛ ታሪኳ ተደምስሶ በአዲስ የፈጠራ ታሪክ እንዲለወጥ የኤርትራ ሕዝብ ፍላጐት ተሰርዞ የጣልያን ምኞት እንዲፈጸም የሚያደርጉትን ጥረት የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት እንዲገነዘበው እጥብቀው ጠይቀዋል ተድላ ባይሩ በረዥሙ ከገለዷዱቸውህሳቦች ዋና ዋናዎቹ ቀጥሎ የተመለከቱት ናቸው በጨካኝነቱና በግፈኛነቱ አጅግ በታወቀው በጣልያን ኮሎኒ እስተዳደር ለሃምሣ ዓመታት ሲሰቃይ የኖረው የኤርትራ ሕዝብ ነፃነቱንና ሠላሙን የሚያገኘው ከእናት አገሩ ከኢትዮጵያ ጋር ሲቀላቀል ብቻ ነው ይህ አስተያየት የአብዛኛውን የኤርትራን ሕዝብ ስሜትና ፍላጐት የሚገልጽ መሆኑን የኤርትራ ጉዳይ ከ ኢኢ የኤርትራጉዛይ የኃያላን መንግሥታቶች መርማሪ ኮሚሽን በስጠው ራፖር የተነገረ ስለሆነ ዝርዝሩ አቶ ተድላ ውስጥ በመግባት ጊዜያችሁን አልወስድም የኤርትራን ጉዳይ የተስገስጉት የጣልያ በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ዘመን የፋሽስትን ሥልጣን ከምሥራቅ ዕድል አላገኙም እፍሪካ ለማባረር የታላቋ ብሪታንያ ጦር በአገራችን ላይ ውጊያውን ባካሄደ ጊዜ ሆሴ አርሴ ከአንድ ሠላም ሲመለስ « ኤርትራ ከኢትዮጵያ ጋር ትቀላቀላለች ብሉ የስጠውን በሚጨነቁበት ስዓፃ ቃል ሕዝባችን በጋስ መንፈስ ተቀብሉ ከእንግሊዝ መር ሠራዊት ጋር በመስለፍ ምንም ብሎ እንድ የተጠየቀውን በሚገባ ፈጽሟል ኢፌ ቀጥሎም የኢትዮጵያ ነፃነት በተመለሰበት ዕለት እንደ ኢትዮጵያውያን ዘመን አቆጣጠር ሚያዝያ ቀን ዓም ጥያቄ ይህ የአዝ ፍቅር አንድነት ማህበራችን አሥመራ ላይ ተመሠረተ ዛፍሩላህ ካንን ስርዓ የድርጅታችን ዋና ዓላማ ከቅኝ ግዛት ጭቆና ነፃ ሆነን በዘራችንና ከኢትዮጵያ ጋር በባሕሳችን በቋንቋችንና በማህበራዊ ኑሮአችን አንድ ዓይነት ባሕርይና አንድ መግለጫዎች አዳም« ዓይነት ታሪክ ካለን ከጥንታዊት እገራችን ከኢትዮጵያ ጋር ለመዋሀድ የተመሠረተ ትሉናላችሁ የ ነው አሁን ያሉን ስባት መቶ ሺህ የሚሆኑት አባሎቻችን የሆነው ፓርቲ የትቹ ጠላቶቻችን እንደሚያስወሩት ክርስቲያኖች ብቻ ሳደይሆኑ ወንድሞቻችን እስሳሞችም በብዛት መኖራቸውን ማረጋገጥ እንወዳለን ለምሣሌም ያህል መልስ ከእስላሞች ወንድሞቻችን መካከል ዛሬ ተቃዋሚያችን ሆኖ ከጠላታችን ተድላ ባይሩ ከጣልያን ጋር የተሰለፈው ኢብራሂም ሠልጣን ከ እስከ ዓም ድደረዕ ዐ የአብዛ ው መሆኑን ለመለየት የተባ ሳንጠቅሰው አናልፍም በሚያደርጉት ዲበ አስተያየት የተባበሩ የአንድነት ማህበራችን ታጋይ የነበረው ይኸው ኢብራሂም ሠልጣን የሚቀርብለትን በሚ ባለፈው ግንቦት ወር በዚሁ የስብስባ አዳራሽ በራቢጣ ኤል ኢስላሚያ ፓርቲ ስም ዘዴ ሊኖረው ይገዛ በስጠው መግለጫ ለኤርትራ ሕዝብ ከነፃነት በፊት ሞግዚት አስተዳዳሪ የአንድነት ፓርቲያቹ እንደሚያስፈልገው ማመልከቱ ይታወሳል ኢብራሂም ፀዚያን ጊዜ ይህን ሀሳብ በአራቱ ኃያላን ኮ ያቀረበው ሞግዚት አስተዳዳሪው ጣልያን ሊሆን ይችላል በሚል ተስፋ ነበር የሶስተኛው የተባበሩጎ በስተቀር ሌሳው የኤ የጣልያን መንግሥት ሞግዚት ሆኖ በሥልጣን ወደ ኤርትራ የድጋፍ ድምፅ ሰጥቄ እንደማይመለስ ሲያውቀው እነ ኢብራሂም ሠልጣንን በገንዘብ በመደለል ሕዝብ ከኢትዮጵያ ኤርትራ ነፃ መንግሥት መሆን አለባት የሚል አዲስ የማታለያ ዕቅድ ዘረጋ ኳ ይህንንም ህሳብ ስማስፈጸም በኤርትራ ምድር ሳይሆን በኒውዮርክ ከተማ ዛሬ በዳ « የነፃነት ጠያቂዎች ግንባር » የሚል ፓርቲ በጥድፊያ አቋቁሞ ሕዝቡ የሚፎክረው ይህ « የማያውቀውንና ያልስማውን ሀሳብ በፕሮፓጋንዳ በማሰራጨት ላይ ይገኛል ከተማ ወይም ቦታ ስለዚህ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት መጠንቀቅና በጥልቅ መገንዘብ ያለበት የተባበሩት መንግሥ ይህ « የነፃነት ግንባር » የተባስ ፓርቲ የኤርትራ ሕዝብ ያልተካፈለበትና ፍጹም በተጨማሪም የእኛ ጣልያናዊ ድርጅት መሆኑን ነው የጣልያን መንግሥት ዋና ዓላማ ኤርትራ የሆነውን የኤርትራን ወደ እናት አገሯ ወደ ኢትዮጵያ አንዳትመለስ ለማገድና የተባበሩት » መንግሥታትን አጭበርብሮ የነፃነት መፍትሔ በማስወስን አሥመራ በሚኖሩት ዜጐቹ አማካይነት የአስተዳደሩን ሥልጣን በአጁ ይዞ የፈለገውን ለማድረግ ነው አቶ ተድሳ ባ ፍላጐት መሆኑን ፀ የኤርትራ ሕዝብ ግን በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የፓኪስታን የውጭ የዴሞክራሲ አሠራርና ትክክለኛ ፍርድ ስለሚያምን ከእናት አገሩ ከኢትዮጵያ አድርገውታል የአን ጋር ለመቀላቀል እንዲችል ያቀረበው አቤቱታ ጊዜ ሳይወስድ እንዲፈጸምለት ከዛፍሩሳህ ካን በስተቀ በሙሉ ተስፋ ይጠብቃል » ተጨማሪ ጥያቄ ሳምድ ራ ጉዳይ ያነነ ዝርዝሩ ከምሥራቅ ባካሄደ ጊዜ » የስጠውን ር በመስለፍ በተመለስበት ዓም ዛሠረተ በዘራችንና ይና አንድ የተመሠረተ ችን ዩንድሞቻችን ኒም ያህል ከጠላታችን ዓም ድረስ ስው መሆኑን ሠልጣን ፓርቲ ሰም አስተዳዳሪ ይህን ህሳብ ነበር ደ ኤርትራ ለል ት ድርጅት ከኢትዮጵያ ነንዲፈጸምለት ከ አቶ ተድላ ባይሩ በረዥሙ ያደረጉት ንግግር መሠረት የጨበጠና የኤርትራን ጉዳይ በትክክል የሚያብራራ ስለነበረ በኮሚሲዮኑ ገበታ ላይ የተሰገሰጉት የጣልያን ነገረ ፈጆች የመስቀልኛ ጥያቄ እያደራረቡ ለማምታታት ዕድል አላገኙም ከሮማ መንግሥት ከባድ እደራ የተጣለባቸው እነ እምባሳደር ሆሴ አርሴ ከአንድነት ፓርቲ መሪ የተሰጠውን መግለጫ ለማራከስ ዘዴ እጥተው በሚጨነቁበት ሰዓት የፓኪስታን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ዛፍሩሳህ ካን እንደ ምንም ብሉ አንድ ጥያቄ አኣቀረበ ጥያቄ ዛፍሩላህ ካን ለኤርትራ ነፃነት የሚጠይቀው « የነፃነት ግንባር ፓርቲ » እና ከኢትዮጵያ ጋር መቀላቀል አለብን የሚለው የናንተ ፓርቲ የስጣችሁንን መግለጫዎች አዳምጠናል ሁላችሁም የአብዛኛውን የኤርትራን ሕዝብ እንወክላለን ትሉናላችሁ የተባበሩትች መንግሥታት የአብዛኛው የኤርትራ ሕዝብ ተወካይ የሆነው ፓርቲ የትኛው እንደሆነ እንዴት ማረጋገጥ ይችላል ። ዛሬ በድንገት ተነስቶ አብዛኛውን የኤርትራ ሕዝብ እወክላለሁ ብሎ የሚፎክረው ይህ « የነፃነት ግንባር » የተባለ ድርጅት መቼ እንደተፈጠረ የት ከተማ ወይም ቦታ ላይ እንደተመሠረተ ለማን መሣሪያ ሆኖ እንደሚጥር የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት በሚገባ ለመረዳት ይቸገራል ብለን አናምንም በተጨማሪም የእኛ ያገር ፍቅር አንድነት ድርጅታችን እጅግ አብዛኛው የሆነውን የኤርትራን ሕዝብ እንደምንወክል ለመገንዘብ የሚያሰቸግር ነፒር የለም » አቶ ተድላ ባይሩ ለኢትዮጵያና ለኤርትራ መዋሃድ የአብዛኛው ሕዝብ ኑ ፍላጉት መሆኑን ለማሳመን የሰጡት መልሰ የኢትዮጵያ ጠላት የሆነውን የፓኪሰታን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ጥያቄዎቹን ከማንዛዛት እንዲገታ አድርገውታል የአንድነት ድርጅት ዋና ጸሐፊ መግለጫቸውን ከፈጸሙ በኋላ ከዛፍሩላህ ካን በሰተቀር ከሌሎቹ ከላቲን አሜሪካ አገሮች ሆነ ከዓረቦቹ እንዳችም ተጨማሪ ጥያቄ ሳይቀርብላቸው የጉባኤውን ሊቀመንበር ተሰናብተው ወጡ የኤርትራ ጉዳይ ከሶስት ቀናት በፊት የኤርትራ ነፃነት ጠያቂ ኢብራሂም ሠልጣን ቀርቦ በተናገረበት ጊዜ ከኢትዮጵያ መልክተኞች ጋር በገጠመዉ ክርክር የኮሚሲዮኑ አዳራሽ በሳቅ ግሎ እንደነበረ ይታወሳልዕሠ በተድላ ቤይሩ ፕሮግራም ሳይ ግን እጅግ ጸጥ ያስ መንፈስ ይታይ ነበር ኝዑፁስ ኮሚቴ «» ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች የቀረቡትን ልዩ ልዩ መፍትሔዎች አጥንቶ ለዋናው ኮሚሲዮን ረቂቅ ውሳኔ እንዲያዘጋጅ የተቋቋመው « ንዑስ ኮሚቴ » ሥራውን ሲጀምር መጀመሪያ የሊቢያን ቀጥሎ የሱማሌን በመጨረሻ የኤርትራን ጉዳይ ለማየት ፕሮግራሙን እወጣ ባለፈው ግንቦት ወር በተካሄደው የሶስተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ ላይ በከፍተኛ ድምፅ ብልጫ ተደግፎ የመጨረሻውን ውሳኔ የሚጠብቀው የኤርትራ ጉዳይ ስለሆነ ከሊቢያና ከሱማሌ ዶሴዎች በፊት እንዲታይ የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ ያደረጉት ሙከራ ደጋፊዎች በማጣት ሳይሳካ ቀረ ይህ ንዑስ ኮሜቴ ተቋቁሞ አባሎቹ በተመረጡ ጊዜ አቶ አክሊሉ ህብተወልድ በብስጭት መንፈሰ « የጣልያን ኮሚቴ » ብለው የስየሙት አለአግባብ አልነበረም የንዑስ ኮሚቴው አባሎች ከሆኑት ውስጥ ኢትዮጵያን ይደግፋሉ የሚባሉት አሜሪካና ታላቋ ብሪታንያ ላይቤሪያና ዴንማርክ በድምሩ አራት አገሮች ብቻ ናቸው ዓረቦቹ ኢትዮጵያን ለመደገፍ ባለፈው ግንቦት ወር የስጡትን ቃል በዚህ በመሰከረሙ ጉባኤ ወደ ጣልያን ስለአዛወሩት ሕሊናቸው አስጨንቋቸው ወደ ኢትዮጵያ ይመለሳሉ ተብሎ ተስፋ አልተደረገም ሕንዶች ምንም እንኳ እንደ ፓኪስታኑ የጣልያን « ካቫሊየሬ » ፈረሰኛ ሆነው ባይሰለፉም ኢትዮጵያ ተበደለች ብለው ይሟገቱ ይሆናል የሚል ግምት አልተሰጠም ፈረንሣይ ለጣልያን ጥቅም ከመቆም ይልቅ ኢትዮጵያን ትረዳለች ተብሎ አይጠ በቅም። ዚህ የጣልያን ኦ በኋላ ወደ ኛ አምባሳደር ኒስ ሀሳብ ይዞ ትኑዮጵያ ጋር ከእንግሊዞች ነዜ ለማግኘት ይም « ንዑስ ጋር አንድነት ሇን በድምፅ ላቋ ብሪታንያ ከአርጀንቲና ጾውን የድምዕ የሚዘጋጀው ሆኑ አገሮችን ፁስ ኮሚቴው ውሳኔ ይዘው ረባርበው ጉድ ኣነብንም ብለው በኒውዮርክ የተባበሩት መንግሥታት በአራተኛው ጠቅላሳ ጉባኤ ላይ ር ር የተካፈሉት ያገር ፍቅር አንድነት ማህበር መሪዎች እጅ ሳይወጣ ዬ ከእን ከግራ ወደ ቀኝ ደጃዝማች በየነ ባራኪ ፕሬዚዳንት አስተባብረው ሼህ ሱሌማን አልዲን አህመድ አባል ጥቅምት አቶ ተድላ ባይሩ ዋና ጸሐፊ ፕላን በስውር ጥቅምት ቪን» ነ ሆንም እነስ አደሰ የኤርትራ ጉዳይ ብቻቸውን ያስናዱት ነው ተብለው አንዳይታሙ ፕሮፔው የቀረበው በአምስት አገሮች ስም ሆኖ ነው የፌዴሬሽኑን መልክ ለማብራራት ለንዑስ ኮሚቴ በቀረበው መግለጫ ላይ የተጠቀሱት መሠረታዊ ጉዳዮች የሚከተሉት ነበሩ ኤርትራ የግዛቶቿ አንድነት ተጠብቀውላት ለውስጥ አስተዳደር ሙሉ ሥልጣን ተስጥቷት በቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ዘውድ ሥር በፌዴሬሸን ከኢትዮጵያ ጋር ትቀላቀላለች በፌዴሬሽኑ አቋም የወጭ ጉዳዩና የመከላከያው ሥልጣን የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት ሲሆን በኤርትራ የሚቋቋመው መንግሥት ደግሞ የአገሪቱን የውስጥ አስተዳደር ለመምራት ሙሉ ሥልጣን ይኖረዋል ኤርትራ በፌዴሬሽን ከኢትዮጵያ ጋር የምትቀላቀልበትንና ያውስጥ አስተዳደሯን የምትመራበት ሕገ መንግሥት በአንድ ልዩ ኮሚሲዮን ይዘጋጃል ከዚህ ቀጥሎ የተዘረዘሩት ሀ ከተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ተመርጦ የሚሾም አንድ ኮሚሽነር የኮሚሲዮኑ ስብሳቢ ለ በኤርትራ ውስጥ ያሉትን ክርስቲያኖቹን እስላሞቹንና የጣልያን ተወላጆቹን ለመወከል የሚመረጡ ሶስት ስዎች ሐ ከተባበሩት መንግሥታት ድርጅት አባሎች የታላቋ ብሪታንያ የኢትዮጵያና የጣልያን የብራዚልና የኢራቅ አገሮችን የሚወክሉ አምስት ስዎች በድምሩ ዘጠኝ ስዎች የሕገ መንግሥቱ አዘጋጅ ልዩ ኮሚሲዮን አባሎች ይሆናሉ የሚዘጋጀው ሕገ መንግሥት በመላ ኤርትራ የዘርና የህይማኖት ልዩነትን የሚያስወግድ የሕዝቦችን እኩልነት የሚያረጋግጥ ስብዓዊ መብትንና መሠረታዊ ነፃነትን የሚጠብቅ አንዲሆን ከፍተኛ ትኩረት ይስጠዋል ይህንን ለኤርትራ መፍትሔ እንዲሆን በአምስት አገሮች ስም አሜሪካ ብራዚል ሕንድ ኢራቅ ላይቤሪያ የተዘጋጀው የፌዴሬሽን ፕላን ጥቅምት ቀን ዓም ለንዑስ ኮሚቴ ሲቀርብ ከዋሽንግተን የስቴት ዴፓርትመንት ባለሥልጣኖች ደግሞ ሮም ባለው አምባሳደራቸው በኩል የጣልያን መንግሥት እንዲያውቀውና ድጋፉንም በቶሎ ስብስባው ውስጥ ላሉት ወዳጆቹ እንዲያስተላልፍ ጠየቁ አሜሪካኖች ይህንን የፌዴሬሽን መፍትሔ የፈጠሩት የኢትዮጵያን ጥያቄና የጣልያንን ፍላጐት የሚያረካ ለተባበሩት መንግሥታት ድርጅትም ክብር የሚስጥ ለራሳቸውም ለአሜሪካኖች በኢንተርናሽናል መስክ ላይ የተለየ ዝና የሚያስገኝላቸው ይሆናል ብለው ተስፋ በማድረግ ነው የኤርትራ ሕገ መንግሥት ሲዘጋጅ በአገሩ ላይ ያሉት የጣልያን ተወላጆች ወኪላቸውን መርጠው የሚካፈሉበት ስለሆነ ቀጥሎም የአስተዳደሩ መንግሥት ከውጭ ጉዳይና ከመከላከያ በስተቀር በሌላው በኩል ሙሉ ሥልጣን ስለሚኖረው በኢትዮጵያ መንግሥት ጥቃት ሊደርስብን ይችላል ብለው የሚስጉበት ጉዳይ ይወገድላቸዋል ሁኔታ « በሚከተለወ በ እን ኗትራ ጉዳይ ጻው በእምስት ኔስ ኮሚቴ ። እንግሊጾችን ወደ ጉን ትተው ከላቲን ግሩፖች ብራዚልን ከእስያ ሕንድን ከዓረቦች ኢሪቅን ከአፍሪካ ላይቤሪያን ይዘው በእነሱም አማካይነት የኣብዛኛዎቹን አባል እገሮች የድጋፍ ድምፅ በመስብስብ ድል የሚመቱ መስሎ ታይቷቸው ነበር ኽርነስት ቤቨን ከ ህ ለጓደኛው ስአሜሪካዊው ዲን እቸስን እክ እርዘ በላከው መልዕክት የጠለቀ ጥናት ሳይደረግና ሳይመከርበት ስኤርትራ መፍትሔ ተብሎ በድንገት የቀረበውን ሀሳብ የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት እስመደገሩን ከገለጸ በኋላ መ አለመሥራት ሶቪየ ወደ አፍሪካ እንዲገባ በር መክፈት መሆኑ መታወቅ አለበት ሲል አስጠነቀቀ የእንግሊዝ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በዚህ ብቻ አልቆመም በተባበሩት መንግሥታት ዘንድ ላለው መልዕክተኛ በስጠው መምሪያ የታላቋ ብሪታንያ አቋም ከአሜሪካ የተለየ መሆን እንዳለበት አስታውቆታል ኤርትራን በፌዴሬሽን ከኢትዮጵያ ጋር ለማቀላቀል ከአሜሪካ መንግሥት የቀረበው ሀሳብ አስፈላጊ ያልሆኑ ብዙ ችግሮች የሚፈጥርና በሥራም ላይ ለማዋል የማይመች ስለሆነ ታላቋ ብሪታንያ አትስማማም እንደስማሁት የፌዴሬሽኑ ዓላማ የኤርትራን ግዛት በአንድነት የሚያጠቃልል ስለሆነ የምዕራባዊው ቆላ ከሱዳን ጋር እንዲዋሀድ ከዚህ ቀደም የተስማማንበትን ያፈርሳል በዋሽንግተን ያለው የግርማዊ የእንግሊዝ ንጉሥ እምባሳደር ለውጭ ጉዳይ ሜኒስትሩ ለዲን አቸስን እስተያየቻችንን በመግለጽ እንዲነጋገርበት እድርጌእለሁ በአሁኑ ስዓት በተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ላይ ያለውን ሁኔታ በመመልከት የታላቋ ብሪታንያ መልዕክተኛ የሚወስደው እርምጃ በሚከተለው መልክ እንዲሆን እጠይቃለሁ « ከኤርትራ ግዛት የምዕራባዊው ቆላ ወደ ሱዳን ገብቶ ሌላው በሙሉ ከኢትዮጵያ ጋር እንዲቀላቀል ከዚህ ቀደም የተስማማንበት መፍትሔ የመጀመሪያ ምርጫችን ስለሆነ አሁንም ብርቱ ጥረት እንዲደረግበት ያስፈልጋል የኤርትራ ጉዳይ ይሀ የማይሳካ ሆኖ ለኤርትራ ነፃነት እንዲሰጥ የጣልያን ወዳጆች እየጠ ነከሩ ከመጡ የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ልኮ የሕዝቡን ፍላጐት ያጣራ የተባለው ሀሳብ አንዲጸድቅ ብርቴ ጥረት ማድረግ ነው ይህ በሁለተኛ ደረጃ የተጠቀሰው ሀሳብ በሚጸድቅ ጊዜ ሌላው ጥንቃቄ የሚጠይቀው ከሚመደቡት የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ቡድኖች መካከል ከመሰኮብም ሆነ ከሳቴሊቶቹ አንድም አባል እንዳይመረጥብርቱ ጥረት አንዲደረግ ያሰፌልጋል » ከዚህ በላይ የተጠቀሰው የቤቨን መምሪያ በግልጽ የሚያሰረዳው የአሜሪካኖች የፌዴሬሽን ፕላን እንኳንስ እንዲጸድቅ ንግግርም እንዲደረግበት የማይፈለግ መሆኑን ነው የአሜሪካኖቹን መፍትሔ አንቀፀልም ያሉት እንግሊዞች ብቻ ሳይሆኑ ኢትዮጵያና ጣልያንም አልፈለጉትም ከሁሉ ይበልጥ የዋሽንግቶንን መንግሥት ያናደደው የፌዴሬሽኑን ሀሳብ አልቀበልም ለማለትች የጣልያን የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትር ካርሎ ስፎርሳ የሰጠው የዕብሪት መልስ ነው « የዩናይትድ ሰቴትስ መንግሥት ለኤርትራ ጉዳይ መፍትሔ እንዲሆን በማሰብ ያደረገውን ሙከራ እናመሰግናለን የጣልያን መንግሥት ለኤርትራ ነፃነት ከመስጠት በሰተቀር ሌላ መፍትሔ አይቀበልም የኤርትራ ሕዝብ ነፃነቱን ለመቀዳጀት የተዘጋጀ ከመሆኑም በላይ በሥልጣኔ ረገድ ከኢትዮጵያ ሕዝብ ይበልጥ ወደፊት የተራመደ ሰለሆነ የውጭው ፖሊሲና የመከላከያው ጉዳይ የንጉሠ ሥልጣን ሆኖ የውሰጥ አሰተዳደር መንግሥት ይቋቋምለታል የተባለው እይጠቅመወም ከዚህ ይልቅ ኤርትራ ነፃነቷን ካገኘች በኋላ ከኢትዮጵያ ጋር ሰፊ የሆነ የኤኮኖሚ ግንኙነት እንዲኖር ቢታሰብ የጣልያን መንግሥት ሙሉ ድጋፉን ይሰጣል » ይሀን በመሰለ አነጋገር የስባ ሰባቱ ዓመት ሽማግሌ ካርሎ ስፎርሳ የዩናይትድ ሰቴትስን መንግሥት እስከዚህ መዳፈሩ ብዙዎቹን የፖለቲካ ታዛቢዎች አስገርሟል የአሜሪካኑ የዲን አቸሰን ቁጣ እና የእንግሊዙ የኤርነስት ቤቨን ኩርፊያ ቢደመርም በተባበሩት መንግሥታት ጉባኤ ላይ ለጣልያን የተሰለፉላት ደጋፊዎች የሚያስተማምኑ ስለሆኑ ካርሎ ስፎርሳ እልተበገረም የጣልያን የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትር የእሜሪካኖችን ህሳብ ወርውሮ መጣሉ ኒውዮርክ እንደተስማ በንዑሰ ኮሚቴ ሰብሰባ ላይ ዋናዎቹ ጠበቆቹ ፓኪስታንና አርጀንቲና « የኤርትራ ሕዝብ ፈቃደኛነቱ ሳይጠየቅ የፌዴሬሽን እስተዳደር እንዲቀበል ለመወሰን የተባበሩት መንግሥታት ሥልጣን የለውም » የሚል ዲሰኩራቸውን መለፈፍ ጀመሩ የፌዴሬሽኑ ፕላን ሲቀርብ ከአሜሪካ ጋር ተባባሪ ደራሲዎች በመባል ከተሰለፉት አገሮች መካከል ብራዚል እና ሕንድ ለኤርትራ ጉዳይ ከዚህ የተሻለ መፍትሔ እይገኝም አያሉ ወገኖቻቸውን ለማሳመን ቢሞክሩም የሚደግፋቸው አላገኙም የአሜሪካኖች ፕላን ባልተጠበቀ ሰዓት በድንገት የቀረበ በመሆኑ የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ ጉዳዩን በኮድ ለጃንሆይ አሰረድተው መልስ ለማግኘት ጊዜው ሰለአጠረ በራሳቸው ኃላፊነት አንድ አቋም መውሰድ ግዴታቸው ነበር ከ ኑ ጉዳይ ዳጆች እየጠ የሕዝቡን ረግ ነው ው ጥንቃቄ ቡድኖች ረጥብርቱ ሜሚያስረዳው ንዲደረግበት እንግሊዞች ዋሸንግተንን ኣያን የውጭ የዩናይትድ ያደረገውን ከመስጠት ለመቀዳጀት ኣጥ ወደፊት ልጣን ሆኖ ጢሻ ነ የኤኮኖሟ ል » ሎ ስፎርሳ የፖለቲካ ኑ የኤርነስት ለጣልያን ገረም ሉ ኒውዮርክ ፓኪስታንና » አስተዳደር » የሚል ች በመባል ከዚህ የተሻለ ሟሚደግፋቸው በ በመሆኑ ተው መልስ ግዴታቸው ከ በኤርትራ ጉዳይ ዛሙ የታላቋ ብሪታንያ እና የአሜሪካ መልዕክተኞች ኽርነስት ቤቨንና ፎስተር ደለስ ስለሚወስዱት እርምጃ ሲወያዩ ኅዳር ፎቶህእ ውም የኤርትራ ጉዳይ መጀመሪያ ፌዴሬሽን የተባለው አሠራር ለኢትዮጵያ በጣም እንግዳ ነገር ስለሆነ በአገራችን ካለው የአስተዳደር ሥርዓት ጋር ለማግባባትና በተግባር ላይ እንዲውል ለማድረግ ሰፊ ጥናትና ዝግጅት ይጠይቃል ሁለተኛ ኤርትራ ከኢትዮጵያ ጋር በፌዴሬሽን የምትቀላቀለው ለአሰተዳደሯ የራሷ የሆነ መንግሥት አቋቁማ ስለሆነ የንጉሠ ነገሥቱ ሥልጣን በውጭ ጉዳይና በመከላከያ ብቻ መወሰኑን ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ አይቀበሉትም ሶስተኛ የፌዴሬሽኑ ሕገ መንግሥት የሚዘጋጀው በአሥመራ ያሉት ጣልያኖች እንደ አገሩ ሕዝብ እኩል ተቆጥረው በሚካፈሉበት ኮሟሲዮን አንዲሆን መታለቡን የኤርትራ ሕዝብ አይቀበለውም ስለዚህ። እንግሊጾችን በምክሩ ውስጥ ሳያስገቡ ኢትዮጵያና ጣልያን መስማማታቸው ሳይታወቅ ዊነ ሕንድና በነ ብራዚል ታጅበው ጥቅምት ቀን ዓም ከእኩለ ቀን በኋላ በአሥር ስዓት በንዑስ ኮሚቴ ገበታ ላይ የዘረጉት የፌዴሬሽን ፕላን የሚቀበለው እጥቶ እዚያው ጠረጴዛ ላይ እንደተበተነ ወድቆ ቀረ የሙሶሊኒ ወራሾች እነ ኮምት ስፎርሳ አርቀው የሚያዩ ቢሆን ኖሮ በኤርትራ ለሚኖሩት ዜጐቻቸው ሰፊ ዕድል ለማስገኘት ከዚሀ አሜሪካኖች ከለፉበት የፌዴሬሽን ፕላን የተሻለ መፍትሔ አልነበረም ጣልያኖች ድፎ ዳቦ ካልቀረበልን እንቀምስም ብለው ሲንቀባረሩ ሙልሙሉ አመለጣቸው የአሜሪካኖች ፕላን ሰፋ ያለ ሙግት እንኳን ሳይደረግበት ተድበስብሶ መና የቀረበት ዋናው ምክንያት እንግሊዞች ስለተቀየሙ ኢትዮጵያ ሰለአዘነች መስኮቦች ከነ ወገኖቻቸው ስለተቃወሙ አይደለም የጣልያን መንግሥት አሜሪካኖች መ ው ው የአሜሪካ የፌዴሬሽን ፕላን ብዙም ሳያጣጥር በቶሎ ከሞተ በኋላ በንዑስ ኮሚቴ ውስጥ የጣልያን ወዳጆች ለኤርትራ ነፃነት ለማስወሰን ጊዜው እሁን ነው ብለው መሯሯጥ ሲጀምሩ በሌሳ በኩል ደግሞ በሎንዶንና በዋሽንግተን መካከል የተፈጠረው ቅሬታ በፍጥነት ተወግዶ የዩናይትድ ስቴትስና የታላቋ ብሪታንያ መልዕክተኞች ሕብረት እቀድሞ ቦታው ተመልሶ ብቅ አለ የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ዲን አቸሰን በዋሽንግተን የእንግሊዝን አምባሳደር ባነጋገረበት ጊዚ ለኤርትራ የፌዴሬሽን መቐቹትሔ ሲዘጋጅ ከታላቋ ብሪታንያ ጋር ምክክር ሳይደረግ መቅረቱ ስህተት መሆኑን ሰለአመነበት ከይቅርታ ጋር የሁለቱን አገሮች ግንኙነት ወደነበረው የወንድማማችነት መንፈስ በፍጥነት እንዲመለስ እደረገ አርጀንቲና እና ፓኪስታን ከአሜሪካ ቀርቦ የነበረውን መፍትሔ በተቃወሙ ጊዜ « የኤርትራ ሕዝብ ፈቃዱ ሳይጠየቅ የፌዴሬሽን ቀንበር ሊጫንበት አይገባም » የሚል መግለጫ መስጠታቸው ይታወሳል ይሀንን የተቃውሞ ዘዴ በመጠቀም እንግሊዞችና አሜሪካኖች ከአንዳንድ እስያውያኖችና ከኮመንዌልዝ የኤርትራ ጉዳይ አገሮች ጋር ሆነው ለኤርትራ ነፃነት እንዲስጥ ፀላቲኖቹ ስም አርጀንቲና ያቀረበው መፍትሔ « ሕዝቡ ነፃነት መፈለግ አለመፈለጉ ሳይጠየቅ ሊወሰን አይቻልም » አሉ የኤርትራ ግዛት ለኢትዮጵያና ለሱዳን እንዲከፈል ተደጋግሞ የቀረበው ሀሳብ በአሁኑ ሰዓት ለመጽደቅ ምንም ዓይነት ዕድል እንደሌለው አሜሪካና እንግሊዝ ተስፋ ሲቆርጡ የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ልኮ የሕዝቡን ፍላጐት እንዲያጣራ ሬከዚህ ቀደም በአውስትራሊያ ቀርቦ የነበረውን ሀሳብ አንደገና ለመቀስቀስና ደጋፊዎች ለመስብሰብ እርምጃ ወስዱ አነዚሀ ለጣልያን ያደሩ የላቲን አሜሪካ በጥባጮች በአሁኑ ሰዓት የሚያደርጉትን ተንኮል ለማገድና የአንድ ዓመት ጊዜ ለማግኘት ከዚህ የተሻለ ዘዴ ሊኖር እንደማይችል አርግጠኞች ሆኑ በመሠረቱ የጣልያንም መንግሥች በሆን ቀደም ሲል ለደጋፊዎቹ የስጠው መምሪያ ፍላጐት ይታወቅ ተብሎ መርማሪ ኮሚሽን እንዲላክ ማስደረግ መሆኑ ይታወሳል ስለዚህ ነፃነት ይስጥ ከሚለው ግሩፕ የሕዝቡ ፍላጐት ይጠየቅ የሚለው ወገን አንዲያቨንፍ አንግሎ አሜሪካኖች በሕብረት የሚያደርጉት ጥረት ዞሮ ዞሮ የጣልያንን ሁለተኛ ምርጫ ለማስወስን ስለሆነ እነ ኮምት ስፎርሳ እያሾፉ ከመተረክ በስተቀር ተጐዳን ብለው አልጮሁም ለኤርትራ ነፃነት ይሰጥ የሚባለውንና በሌላ በኩል ደግሞ መርማሪ ኮሚሽን እንዲላክ የሚታስበውን በብርቱ የተቃወመች ኢትዮጵያ ብቻ ነበረች አራቴ ኃያሳን መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ልከው አብዛኛው የኤርትራ ሕዝብ ከኢትዮጵያ ጋር መቀላቀልን መፈለጉ ስለተረጋገጠ ድጋሚ ሊሳ መርማሪ ያስፈለገበት እውነተኛው ምክንያት ምንድን ጎው በማለት የኢትዮጵያ መልዕክተኞች ደጋግመው ቢጠይቁም መልስ አላገኙም የንዑስ ኮሚቴ ዲክታተሮች የውስጥ ደንብ አንደሚያስረዳው የተፈረደበት ጥያቄ ማቅረብ የለበትም ዳኛውም መልስ እንዲስጥ አይገደድም ከጥቅምት ቀን እስከ ኅዳር ቀን ዓም ድረስ « ንዑስ ኮሚቴ » ለቀድሞዎቹ የጣልያን ቅኝ ግዛቶች ለሊቢያ ለሱማሌና ለኤርትራ መፍትሔ ለማቀናበር ሲያማታ እና ሲያምታታ ከሰነበተ ፀኋላ በመጨረሻ አዘጋጅቶ ያወጣው ረቂቅ ውሳኔ ኢትዮጵያ አንደጠበቀችው ጣልያንን የሚያረካና የቀኃ ሥን መንግሥት የሚያሳዝን ሆነ ሊቢያ የትሪፖሊታንያ የሲረናይከና የፌዘን አውራጃዎቿ በአንድነት ተዋህደው ከጥር ቀን ዓም በፊት ነፃነቷ እንዲስጣት ሱማሌ ለሚቀጥሉት አሥር ዓመታት ጣልያን በሞግዚትነት እንዲያስተዳድራት ኤርትራ አምስት የተባበሩት መንግሥታት አባል አሇሮች የሚስየሙበት ኮሚሲዮን ወደ ኤርትራ ተልኮ የሕዝቡ ፍሳጐጉት ምን እንደሆነ መርምሮ የሚያቀርበው ራፖር ከታየ በኋላ በመጭው ዓመት በሚደረገው ጠቅላሳ ስብስባ ላይ ውሳኔ እንዲስጠው በንዑስ ኮሚቴ ገበታ ላይ ወንበር ከያዙት ሀያ አንድ አገሮችእሥራ ስባቱ ተስማምተው ለዋናው ኮሚሲዮን አስተላለፉ ይሀ « ንፁስ ኮሚቴ » ሥራውን ከ ከመጀ አክሊሉ በእወንግ ቀጥሎ ለማስለ ትግላቾቸ መላው ጉባኤ በንዑስ ጊዜ ለትክክጽ የጣልያንና የግፍ ተስፋ አድርገው ጉባኤው የፊሊፒን መልፅ ለማሳዘን የተሰነ እንደዚሁም የታ ንዑስ ኮሚቴ መላክ ጊዜ መንግሥታት ጉባኤውን ለማሳት ካርል በረንድሰን በባሕልና በታሪ ከኢትዮጵያ ጋፎ እንቅፋት መሆን በብዛትም ሆነ ደ መድረኩን እየዯ የሚመስገን ከማ እያሉ በጩኸቾ አስተያየት አልቶ የኢትዮ አባሎች ሆነው ። ነገር ግን እንዳንድ አገሮች የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ልኮ የሕዝቡን ትክክለኛ ፍላጐት አጣርቶ ያቅርብልን ብለው ስለአመለከቱ ሁላችንም በዚህ ሀሳብ ጻፉ ፓጃጀንቲና ሊወሰን ቀረበው አሜሪካና ጅን ልኮ ነበረውን እነዚህ ተንኮል ማይችል ጅ ሲል የሕዝቡ ፁ ወገን ዞሮ ዞሮ እያሾፉ ኮሚሽን አራቱ ሕዝብ መርማሪ ኒትዮጵያ ቼቴ ማቅረብ ስ ኮሚቴ መፍትሔ አዘጋጅቶ መማያረካና አንድነት እሮች ኑት ምን ፁ ዓመት ዛጪሚቴ ማምተው ሥራውን ከ ከመጀመሩ በፊት ጥቅምት ቀን ዓም አባሎቹ ሲመረጡ አቶ አክሊሉ ሀብተወልድ « የጣልያን ኮሚቴ » ብለው እንደስየሙት ሁሉ በእውነትም የጣልያን ኮሚቴ መሆኑን በአሠራሩ ደህና አድርጐ አረጋገጠ የንዑስ ኮሚቴው ረቂቅ ውሳኔ መጀመሪያ በዋናው ኮሚሲዮን ቀጥሎ በጠቅላላው ጉባኤ መታየት ስለአለበት እስከ መጨረሻው ተሟግቶ ለማስለወጥ ተስፋ አንቆርጥም ብለው የኢትዮጵያ መልዕክተኞች ትግላቸውን ቀጠሉ የዋናው ኮሚሲዮን ችሎት መላው የተባበሩት መንግሥታት አባሎች የሚካፈሉበት የዋናው ኮሚሲዮን ጉባኤ በንዑስ ኮሚቴ «» ተዘጋጅቶ የቀረበለትን ረቂቅ ውሳኔ በሚመረምርበት ጊዜ ለትክክለኛ ፍርድ የቆሙ አንዳንድ አገሮች በሚስጡት አስተያየት የጣልያንና የግሩፖቼ ሜራ ሊፈርስ ይችላል በማለት የኢትዮጵያ መልዕክተኞች ተስፋ አድርገው ነበር ጉባኤው ሥራውን ሲጀምር የዩጐዝላቪያና የኒውዚላንድ የላይቤሪያና የፊሊፒን መልዕክተኞች በንዑስ ኮሚቴ የተዘጋጀው መፍትሔ ኢትዮጵያን ለማሳዘን የተስነዘረ በመሆኑ ዋናው ኮሚሲዮን ለውሳኔ እንዳይቸኩል አስጠነቀቁ እንደዚሁም የታላቋ ብሪታንያ እና የአሜሪካ እንደራሴዎች በስጡት መግለጫ ንዑስ ኮሚቴ እንደጠየቀው ለሁለተኛ ጊዜ መርማሪ ኮሚሲዮን ወደ ኤርትራ መላክ ጊዜ ለመፍጀት ካልሆነ በስተቀር ከዚሀ ቀደም በአራቱ ኃያላን መንግሥታት ቡድኖች የተደረገውን ጥናት ሊለውጠው አይችልም በማለት ጉባኤውን ለማሳመን ሞከሩ በተለይም የኒውዚላንድ መልዕክተኞች መሪ ስር ካርል በረንድስን ርእልኳዜ በገለጸው አስተያየት « በዘር በባሕልና በታሪኩ ያለውን እንድነት አምኖበት አብዛኛው የኤርትራ ሕዝብ ከኢትዮጵያ ጋር እንቀላቀል ብሎ ሲጠይቅ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት እንቅፋት መሆን አይገባውም » የሚል አስተያየት ስጥቶ ነበር ነገር ግን በብዛትም ሆነ በአፈኛነት የኮሚሊሲዮኑን ገበታ አንቀው የያዙት የጣልያን ወገኖች መድረኩን እየተቀባበሉ የንዑስ ኮሚቴ የሥራ ውጤት እጅግ የሚደነቅና የሚመስገን ከመሆኑም በሳይ ከዚህ ከቀረበው ሌላ የተሻለ መፍትሔ አይገኝም እያሉ ስጩኸት አዳራሹን ስለአፈኑት በጣም ጥቂቶቹ የኢትዮጵያ ደጋፊዎች አስተያየት አልተደመጠም የኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ ባደረጉት ንግግር « የንዑስ ኮሚቴ » አባሎች ሆነው የተመረጡት የጣልያን ወገኖች የሮማ መንግሥት የስጣቸውን መምሪያ ነጥብ በነጥብ ተከትለው ያዘጋጁትን ሕገ ወጭኖየሆነ ረቂቅ ውሳኔ እነሱ ራሳቸው አድናቂዎች እነሱ ራሳቸው አመስጋኞች ሆነው የሚያደርጓቸውን የማወናበጃ ዲስኩሮች ኮሚሲዮኑ እንዲገነዘበው በስፊው ጥረው ነበር እንደተባለውም የጣልያን አፈ ጉባኤዎች በአርጀንቲናና በፓኪስታን ተቀዳሚነት « ለኤርትራ ጉዳይ ተገቢው መፍትሔ ነፃነትን መስጠት ነበር ነገር ግን አንዳንድ አገሮች የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሸን ልኮ የሕዝቡን ትክክለኛ ፍላጐት አጣርቶ ያቅርብልን ብለው ስለአመለከቴ ሁላችንም በዚህ ሀሳብ የኤርትራ ጉዳይ ተስማምተን ይህንን ውሳኔ አቅርበናል » በማለት በየዲስኩራቸው መራቀቃቸውን ቀጠሉ የሶሺየት መንግሥትም በተለይ ቼኮዝሎቫኪያንና ፖላንድን አስከትሎ በንፁስ ኮሚቴ ተዘጋጅቶ የቀረበው መፍትሔ የተቀነባበረው የኮሎኒያሊስቶቹን ጥቅም ለመዳበር በሚያስችል መንገድ መሆኑን በመተንተን በስፊው ማውገዙ አልቀረም ነበር ይሁን እንጂ የሶሺየት መንግሥት መልዕክተኛ ባደረገው ንግግር ምንም እንሎቿፍን ጣልያን በሞግዚትነት ወደ ሱማሌም ሆነ ወደ ኤርትራ መመለስ የለበትም ብሎ አጥብቆ የሚቃወም ቢሆንም በተለይ በኤርትራ ጉዳይ ስለ ኢትዮጵያ ጥያቄ የስጠው የመጨረሻው አስተያየት የቀዳማዊ ኃይለሥላሴን መንግሥት እጅግ ቅር የሚያሰኝ ሆነ ኤርትራና ሱማሌ መስኮብ አባል በሆነበት በተባበሩች መንግሥታት የሞግዚት አስተዳደር ለአምስት ዓመታት ቆይተው ነፃነታቸውን ቢቀበሉ ይሻላል በማለት የሶቪየት መንግሥት ያለማቋረጥ ሲደክም እንደሰነበተ ይታወሳል የሶቪየት መልዕክተኛ ያቀረበውን ሬዞሉሽን ለማስረዳት ባደረጋቸው ዲስኩሮች ሁሉ እስከዛሬ ድረስ የኢትዮጵያን ጥያቄ በቀጥታ የሚቃወም ንግግር ሲስነዝር አልተሰማም ነበር አሁን ግን በኅዳር ቀን ዓም በዋናው ኮሚሲዮን ላይ በሰጠው ስፊ መግለጫ ውስጥ በኤርትራ ጉዳይ የኢትዮጵያ ጥያቄ ተገጺ አይደለም በማለት ፊት ለፊት ተቃውሞውን በመግለጹ ለአቶ አክሊሉ ሀብተወልድና ለመልዕክተኞቻቸው ያልጠ በቁት አዲስ ነገር ሆነባቸው የማርሻል ስታሊን ልዑክ በሰጠው መግለጫ « የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ደጋግሞ ሲናገር እንደስማነው ለኤርትራ ነፃነቷ ከኢትዮጵያ ጋር መዋህዷ ነው ይላል። ጉዳይ ነዲሆናት ትሔ ነው ለጫዎች ፈረንሣዮች የፈጀበትን ኒያሊስቶች ስቋቸዋል ነበረ ጊዜ ሳይ የግፍ ለሕይወቱ ው ተናጋሪ » አድነው የተባሉት ድረግ ላይ ቆ ነበር የፖላንድ ጊዜ በፊት መለሱለት ለጣልያን እንግሊዝ የቀረቡት ኢትዮጵያ ያረካትም ር ተቀብሎ ን እነዚህ ነት ፍጻሜ የሚል ጠ ረዱ በኋላ ች በየተራ ለ አንዳች ጫው በዚህ ፈልጉትን ከ የኢትዮጵያ መልዕክተኞች ኤርትራ ለኢትዮጵያ መመለስ የለባትም ብላ አቶ አበበ ረታ እና ብላታ ዳዊት ዕቁባ እግዚእ ከየመን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ጋር ችሙ ድምፃችሁን ለማሰማት ስትወስኑ ጆች አብራችሁ አስቧቸው » አበበ ረታ ኅዳር ኒውዮርክ ፎቶ ሀእ የኤርትራ ጉዳይ በከፍተኛ ድምፅ ብልጫ ድል እንደሚመቱ ለኢትዮጵያ መልዕክተኞች ግልጽ ሆኖ ታያቸው ባለፈው ግንቦት ወር በተደረገው የሶስተኛው ዓመታዊ ጠቅላላ ጉባኤ ላይ ተጠንቶ ያለቀለት የኤርትራ ጉዳይ ሳይጸድቅ የቆየው ለውሳኔ ችግር በፈጠሩት በሊቢያና በሱማሌ ጉዳይ እንደነበረ አቶ አክሊሉ ህብተወልድ ካስታወሱ በኋላ ከግንቦት እስከ መስከረም ባሉት አራት ወራት ውስዋምን ተዓምር ደርሶ የኤርትራ ጉዳይ እንይገና ይመርመር የተባስበትን እውነተኛውን ምክንያት የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ለአባሎቹ ማስረጃ መስጠት አለበት » ሲሉ ጠየቁ የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር አንድ ስዓት ያህል በፈጀው ንግግራቸው በንዑስ ኮሚቴ እና በዋናው ኮሚሲዮን የተዘጋጁት መፍትሔዎች ምን ያህል የተዛቡና ከትክክለኛ ፍርድ የራቁ መሆናቸውን በመረዳት ጠቅላላው ጉባኤ እንዲሰርዘው የመጨረሻ ዕድላቸውን በሞከሩ ጊዜ ያቀረቧቸው ማሳስቢያዎች በሚከተሉት ነጥቦች ላይ የተመረኮዙ ነበሩ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ባለው የአሠራር ሕግ መሠረት ትናንት በከፍተኛ ድምፅ ብልጫ የተስማማበትን ጉዳይ ዛሬ በቀላሉ ያለአንዳች ምክንያት የሚያፈርሰው ከሆነ ለዓለም ሠላም ደህንነት ለአገሮችና ለሕዝቦች ነፃነት ተግባሩን የሚፈጽም ነው ተብሎ እንዴት ሊታመን ይችላል ። እንደነበረ መን አጋማሽ ርበት ዘመን ሱማሌ ለጣልያን እንድትመለስ ኤርትራ ልዚ መርማሪ ኮሚሽን እንዲላክባት ነለም ከጥንቴ ለሮማ መንግሥት ድሉን ያስገኙት አርጀንፒናው ሆሴ አርሴና ፓኪስታኑ ተገቢው ዛፍሩላህ ካን ደስታቸውን ሲገላለጡ ድርጅታችን ሆኑ መታወቅ ኀዳር ቀን ኒውዮርክ ፎቶ ህእ እንዳይጓደልና ቃት የኤርትራ ጉዳይ እንደራሴዎች በተለይም የላይቤሪያን የዩጐዝሳቪያንና የፊሊፒንን መልዕክተኞች ከልብ አመስግናለሁ እንዲሁም የኤርትራ ጉዳይ ለተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ከቀረበበት ጊዜ ጀምሮ የኢትዮጵያን ጥያቄ ተገዚነቱን በማመን ከፍተኛ ድጋፍ የስጡንን የታላቋ ብሪታንያን መልዕክተኞች ላመሰግን አወዳለሁ ኢትዮጵያ በጣልያን ፋሸስት በተጠቃችበት ጊዜ ከታላቋ ብፅሬውቃንያ መንግሥትና ሕዝብ ነፃነቷን ለማስመለስ የተሰጣትን ከፍተኛ አርዳታ መቼውንም አትዘነጋውም የተከበራችሁ የመንግሥታት እንደራሴዎች ንግግሬን የምፈጽመው በአንድ ቃል ነውሙ ይኸውም ኢትዮጵያ ውሳኔያችሁን የምትቀበለው እጅግ ከፍ ባለ ቅሬታና ሀዘን መሆኑን እንድትረዱት ብቻ ነው ው» የአክሊሉ ሀብተወልድ የምሬትና የብስጭት ንግግር ኢትዮጵያ በተባበሩት መንግሥታትና በምዕራባዊያኖች ዘንድ ያላትን ፅምኔት ያጨለመች መሆኑን ያሳያል በማለት የእሜሪካና የታላቋ ብሪታንያ የፖለቲካ ታዛቢዎች ገምተዋል የጣልያን ወገን መሆናቸውን ፊት ለፊት እያሳዩ ኢፃዮጵያን ሲያጠቁ የስነበቱትን አገሮች ብቻ ሳይሆን ወዳጅ መስለው ጠላች የሆኑትንም አንዳንድ መንግሥታቶች አቶ አክሊሉ ከወቀሳው አልዘለሏቸውም የእነዚሀን አገሮች ሰም ባይዘረዝሩትም ትዝብታቸውን የወረወሩት እነማን ላይ እንደሆነ ለመረዳት አያሰቸግርም ያልበስለና የተፍረከረከ መፍትሔ አቅርፀው ተቀባይ በማጣት አየር ላይ ተንጠልጥሎ የቀረው አሜሪካኖች ንዑስ ኮሚቴ ላይ ያቀረቡት የፌዴሬሽን ፕላን መሆኑ ግልጽ ነው እንዲሁም ለኢትዮጵያ ወዳጅ መስለው እየታዩ ድጋፋቸውና ጥረታቸው ለጣልያን መሆኑ የተከሰተባቸው ፈረንሣዮችና ቤልዢኩች ናቸው የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በንግግራቸው መጨረሻ ላይ ለታላቋ ብሪታንያ ምሥጋና ሲሰጡ አሜሪካኖችን በዝምታ በማለፋቸው ለብዙዎቹ ተመልካቾች አስገራሚ ነገር ሆኖ ታይቷል በኒውዮርክ ያለው የእንግሊዝ ሚሲዮን ስለዚሁ ጉዳይ ለሎንዶን ሪፖርት ሲያደርግ « እክሊሉ ሀብተወልድ ለታላቋ ብሪታንያ የላቀ ምሥጋና ሰጥቶ አሜሪካኖችን የተዋቸው ኢትዮጵያ የማትፈልገውን የፌዴሬሽን ሀሳብ በማቅረባቸው ምክንያት ነው » ሲል አስተያየቱን ስጥቷል አክሊሉ ሀብተወልድ በአሜሪካኖች ላይ ካሳደሩት ቅሬታዎች እአንዱ በቂ ምክክርና ዝግጅት ሳይደረግበት ለጉባኤው የቀረበው የፌዴሬሽን ፕላን ቢሆንም ዋናው መሠረታዊው ጉዳይ በላቲን አሜሪካ አገሮች ኦርኬሰትራ የሮማ መንግሥት ኢትዮጵያን ሲበድል አሜሪካኖች በቸልታ ተመልክተዋል በማለት ነው አዲሲቷ የተባለችው ጣልያን ምዕራባዊነቷና የፄቶ ድርጅት አባልነቷ ለአሜሪካኖች ትልቅ ቁም ነገር በመሆኑ ዋሸንግተን ኢትዮጵያን ከልቡ ለመርዳት አልፈለገም ብለው የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትር አጅግ አዝነዋል የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ግን ምንም እንኳ ቀደም ሲል በቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መንግሥት ላይ የፈጸማቸው በደሎች የማይረሱ ቢሆኑም በኤርትራ ጉዳይ የኢትዮጵያ ጥያቄ በከፊልም ቢሆን እንዲወሰን ድጋፉን በሚገባ ሰጥቷል ከ ሄክቶር ሜክኒ ንግግር ኢቺ የቀዳማዊ አመሰግኗል ጉባኤ ያሰሙ። ኩሎኔል ነጋ በጣት ከሚሟቆጠሩት የንጉሠ ነገሥቱ ከፍተኛ መኩንኖች አንዱ የነበረ በአርበኝነትም የተካፈለ ኢትዮጵያ ነፃነቷ በተመለስም ጊዜ የጦር ሚኒሰቴርን በዋና አሐፊነት በማቋቋም የታወቀ ሰው ስለሆነ አሱን ማስገደል በኢትዮጵያና በኤርትራ በሚኖሩት በመላ የጣልያን ዜጐች ሕይወት ላይ ማስፈረድ ይሆናል ብለን የዲ ግሮፔሉሎን ዕቅድ አፍርስናል ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ኩሎኔል ነጋን በአሥመራ ላይዘን ኦፊስር አድርገው በሾሙ ጊዜ የኤርትራ ጉዳይ እንግሊዞች እንዳይቀበሉ ወይም አግሪመንቱን እንዲያዘገዩ ብዙ ደክመን ነበር ኩሎኔሉ ጣልያንን አምርሮ የሚጠሳ ከመሆኑም በላይ በተፈጥሮም ደፋርና ኃይለኛ ሰው ነው እየተባለ ስለሚነገር በኤርትራ ላሉት ዜጐቻችን ሕይወትና እኛም ለምንከተለው ፖሊሲ አስጊ እንደሚሆንብን እናውቅ ነበር ለምሣሌ የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ኤርትራ ሲደርስ የነፃነት ግንባር ደጋፊዎች ህሳባቸውን ለመግለጽ እንዳይችሉ ሞራላቸውን ለመስበር ሃምሣ ስድስት የጣልያን ዜጐች በአንድነት ፓርቲ ሽፍቶች የተገደሉት በነጋ ኃይለሥላሴ ዝግጅት ነው ብሌሔኤ የመረጃው ክፍላችን አመልክቶን ነበር ስማናቸውም እኛ በንጉሠ ነገሥቱ ላይዘን ኦፊስር ላይ አንዳችም እርምጃ አልወስድንም » እስኝ ምን ዓይነት እርምጃ ጣልያኖች ሊያደርጉ የሚችሉት ማስገደል ብቻ ነበር እሱንም ፈርተው አልሞከሩትም ሃምሣ ስድስት ጣልያኖች ከተገደሉ በኋላ ኮምት ዲ ግሮፔሎ ኮሎኔል ነጋን ገና በሩቅ ሲያያቸው በፍርሃት ሲንቀጠቀጥ ይታይ እንደነበረ ይነገራል ቀደም ሲል እንደተገለጸው የማህበረ ፍቅሪ ሀገር ድርጅት የገንዘብ ደህ ቢሆንም መንፈስ ጠንካራ ሆኖ ለውጊያ በመዘጋጀቱ የነፃነት ግንባር የተባለው በሮማ መንግሥት የተቋቋመው ፓርቲ ቅስሙ ተሰብሮ ፍርክርኩ ወጣ እነ ኢብራሂም ሠልጣንም የነፃነቱን ግንባር ለቅቀው የቆድሞውን «የራቢጣ ኤል ኢስላሚያ» የተባለውን ባንዲራ ስማጥለቅ ሲሯሯጡ ታዩ የአንድነት ማህበር አባሎችም ደጋፊዎቻቸው ስለተጠናከሩላቸውና አቅም ስለተሰማቸው ይህ የነፃነት ግንባር የተባስው የጣልያን ድርጅት ከኤርትራ ምድር ውስጥ አንዲጠፋ ከተደረገ ከወንድሞቻችን ከራቢጣ ኤል ኢስላሚያ ፓርቲ አባሎች ጋር ጦርነት አንከፍትም አሉ ራቢጣዎችም የጣልያኑን ድርጅት ለማጥፋትና የቀድሞ አቋማቸውን ይዘው ለመቀጠል መስማማታቸውን አስታወቁ በዚህ ሁኔታ በኤርትራ ውስጥ እጅግ ተፋፍሞ የነበረው የርስ በርስ ውጊያ በቶሎ መብረድ ቻልለ የእንግሊዝ ወታደራዊ አስተዳደር ኃሳፊዎች የነፃነት ግንባር የተባለው የጣልያን ድርጅት የአብዛኛው የኤርትራ ሕዝብ ምኞት ገላጭ መስሎ የመርማሪ ኮሚሸኑን ቡድን እንዲያታልል አይፈቅዱም ነበር እንዲሁም የአንድነት ወገኖች ተቃዋሚዎቹን ሁሉ ደምስስው የኤርትራን ሕዝብ የሚወክሉት እነሉ ብቻ እንዲሆኑ አለመፈለጋቸው ግልጽ ነበር በዚያን ዘመን እንግሊዞች መፍትሔ ነው ብለው የሚያምኑት የኤርትራ ምዕራቡ ቆላ ከሱዳን ጋር ተቀላቅሎ ሌላው በሙሉ ወደ ኢትዮጵያ እንዲዋህድ ስስሆነ የመርማሪው ኮሚሽን ቡድን በዚህ አስተያየት እንዲመራ የተቻላቸውን ከመድረግ አልተቆጠቡምለዚህም ግብ የነፃነት ግንባር » የተባስው የጣልያን ድርጅት ተበትኖ የራቢጣ ኤል ኢስላሚያ ፓርቲ እንደገና ማንስራራቱን አልጠሉም ከሶስት ዓመት በፊት የአራቱ ኃያላን መርማሪ ቡድኖች ወደ ኤርትራ ሊመጡ እንዳደረገው ሁሉ አሁንም የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ዳኞች ሲደርሱ የተቀበላቸውና አስፈላጊውንም የሥራ ፕሮግራም ደልድሎ ያዘጋጀላቸው የታላቋ ብሪታንያ መንግሥት ወታደራዊ አስተዳደር ነው መርማሪዎቹ ዳኞችም ቃለ መጠይቅ አስፍሐ ወልደሚካኤል ከ በኤርትራ ቐቕ መንገድ ከ በሥራቸው «መ ከመቼውም መሆናቸውን መካከል ከ አፍሪካ የሟ ያቀፈ መዝገ በተለይ አዌ የሚደነቅ አምነውበታል ከመጠየቅ ሸበ የሠራዬ አ ፍላጐቱን እፅ ቀደ የኢትዮጵያን ያቂዎችን ያደረገው የሚበተነውን ማህበረ ፍክ ኮሚሽን ቡጀ መንግሥት አልተባበራቸ አረንጓዴ ነዳ አየለወጠ መ አድርጐባቸዋ አላመጣም አነ ኢብራሂ ርትራ ጉዳይ ዶይክመን ነበር ጥሮም ደፋርና ጁን ሕይወትና ሥ ለምሣሌ መስበር ሃምሣ ተገደሉት በነጋ ን ነበር ጻችም እርምጃ ዥች ሊያደርጉ ፍኝምሣ ሰድስት ዘሩት ሲያያቸው ሹ የገንዘብ ደሀ ባር የተባለው ሙ ወጣ እነ «የራቢጣ ኤል ንድነት ማህበር ው ይህ የነፃነት ኒጠሩ ከተደረገ ኔት አንከፍትም ነማቸውን ይዘው » ውስጥ እጅግ ንባር የተባለው ፍልሉ የመርማሪ ኔፅድነት ወገኖች ት እነሱ ብቻ መፍትሔ ነው ሌላው በሙሉ አስተያየት ዓፃነት ግንባር » ፓርቲ እንደገና ዬ ወደ ኤርትራ ማሪ ዳኞች ፆ ያዘጋጀላቸው ዎቹ ዳኞችም ከ በኤርትራ ግዛት እየተዘዋወሩ የሕዝቡን አስተያየት በማዳመጥና ቀጥታ በሆነም መንገድ ከሕዝብ ወኪሎች ጋር በመነጋገር ሁለት ወር ያህል በቆዩበት ጊዜ በሥራቸው ላይ አንዳችም እንቅፋት አላጋጠማቸውም « ኢትዮጵያ ወይ ሞት » ብለው የተነሱት የአንድነት ወገኖችም ከመቼውም ጊዜ በበለጠ ተጠናክረው የአብዛኛው የኤርትራ ሕዝብ የሀሳብ ገላጮች መሆናቸውን ለማሳመን በቅተዋል ከአምስቴ መርማሪ ኮሚሽን አባሎችም መካከል ከጓቴማላና ከፓኪሰታን ፀስተቀር ሌሌቹ ኖርዌይ በርማና ደቡብ አፍሪካ የማህበረ ፍቅሪ ሀገር ድርጅት የእብዛኛውን የኤርትራን ሕዝብ ስሜት ያቀፈ መሆኑን ለመረዳት ችለዋል ለምሣሌም ያህል የሠራዬ አውራጃ ሕዝብ በተለይ አዘጋጅቶ ለመርማሪው ኮሚሽን ቡድን ያቀረበላቸው ትርዕይት አጅግ የሚደነቅ መሆኑን ከጓቴማላና ከፓኪስታን በስተቀር ሌሉቹ ኮሚሽነሮች አምነውበታል በአንድ ሰፊ ሜዳ ላይ ዙሪያውን ብዙ ቪህ ሕዝብ የጨፈቃ አጥር መስሎ ተለብስቦ በየአራቴ ማዕዘን ማህል ላይ ዋና ዋና ያገር ሽማግሌዎች ባገር ልብስ ጃኖ ኩታ አሸብርቀው ቦታ ይዘው ይጠባበቃሉ በሰተደቡብ በኩል አንዲት በቅርብ ቀን የወለደች ላም ከልጂ ተነጥላ ታሥራለች በስተስሜን በኩል ያች ከእናቷ የተነጠለች ጥጃ ታሥራ ወላጂን በሩት እያየች ትጮሃለች አናት ላም ደግሞ ልጂን ፍለጋ አምቧ እያለች ድምዷን ታሰማለች ዝግጅቱ በዚህ ዓይነት ከተጠናቀቀ በኋላ የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ዳኞች ከሥፍራው ደርሰው በሕዝቡ የተመረጡትን ዋና ዋና ሰዎች ሲያነጋግሩ ይህ የላሚቷና የጥጃዋ ትርዕይት ተጀመረ ሰገጥ መስሎ ከተሰበሰበው ሕዝብ ማህል ቦታ ይዘው ከሚጠ ባበቁት ታላላቅ ያገር ሽማግሌዎች መካከል ቀደምትና አንጋፋ የሆኑት ራስ ኪዳነማርያም ገብረመስቀል ከሥፍራው በስተስሜን በኩል ታሥራ ወደ ምትጮኸው ጥጃ ዘንድ ሄደው የታሠረችፀበትን ገመድ በመቀስ ሲቆርጡ ጥጃዋ ሮጣ እናቷ ዘንድ ሄዳ ተለጠፈች ይህ ትርዕይት የመረብ አጥር ፈርቦ እናትና ልጅ እንዲገናኙ የኤርትራ ሕዝብ ኑ ፍላጐት መሆኑን ኮሚሲዮኑ እንዲረዳው ከመጠየቅ በስተቀር ዲስኩርና ሀተታ በማብዛት ጊዜያችሁን አናጠፋባችሁም ብሉ የሠራዬ አውራጃ ሕዝብ ከተባበሩት መንግሥታት የተጠየቀውን ስሜቱንና ፍላጐቱን አሰረዳ ቀደም ሲል እንደተገለጸው የጣልያን መንግሥት የኤርትራንና የኢትዮጵያን አንድነት ማህበር አባሎችን በገንዘብ ኃይል እያስከዳ የነፃነት ጠ ያቂዎችን ቁጥር አበራክቶየመርማሪ ኮሚሲዮኑን የድጋፍ አስተያየት ለማግኘት ያደረገው ጥረት ሁሉ አልተሳካለትም ብዙ ስዎች ከኮንት ዲ ግሮፔሎ በገፍ የሚበተነውን ገንዘብ ቢቀበሉም በመጨረሻው የጣልያን ወኪል እንደተመኘው ማህበረ ፍቅሪን ለቅቀው ወደ እነ ኢብራሂም ሠልጣን እልሄዱም የመርማሪው ኮሚሽን ቡድን በሚያልፍባቸው መንገዶችኞጣልያኖቹና ክልሶቹ እየተሰለፉ የሮማን መንግሥት ባንዲራ ለማውለብለብ ባደረጉት ዝግጅት ላይ ሕዝቡ አልተባበራቸውም እንዲያውም ዲ ግሮፔሎ አሠርቶ በብዛት ያሠራጨውን አረንጓዴ ነጭ ቀይ የሆነውን የጣልያንን ባንዲራ ሕዝቡ ነጩን ቀለም ወደ ቢጫ እየለወጠ መንገዶቹና መንደሮቹ ሁሉ በኢትዮጵያ ሰንደቅ ዓላማ እንዲያሸበርቁ አድርጐባቸዋል በጠቅላላው በጣልያን በኩል የተዘጋጀው ሜራ አንዳችም ውጤት አላመጣም ያ ሁሉ ገንዘብ ተበትኖ ብዙ የተለፋባቸው የጣልያን አሽከሮች የሆኑት እነ ኢብራሂም ሠልጣን የመጨረሻው ባዶ ቀፎ ይዘው ብቻቸውን ቀሩ ድር የኤርትራ ጉዳይ ቢያብር አንበሳ ያሥር እንደሚባባለው አንድነቶች በይበልጥ ተጠናክረው ገንዘብ ሳያታልላቸው ማናቸውም ኃይል ሳያሰጋቸው «ኢትዮጵያ ወይ ሞት» ብለው የቆረጡበትን ዓላማ የተባበሩት መንግሥታት ለሳካቸው መርማሪ ዳኞች በትክክል አሰረድተዋል መርማሪው ቡድን ከኢትዮጵያ ጋር ከየካቲት ቀን አስከ ሚያዝያ ቀን ዓም ድረሰ የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽነሮች መላውን የኢርትራን ግዛት እየተዘዋወሩ የሕዝቡን ፍሳጐጉትና ስሜት ሲያዳምጡ ከከረሙ በኋላ ጉዳዩ በቀጥታ የሚመለከታትን የኢትዮጵያን አሰተያየት ለመሰማት ከእሥመራ ወደ አዲስ አበባ ተጓዙ አምስቴ የቡድኑ አባሎች አዲሰ አበባ በደረሱ ጊዜ አክሊሉ ህብተወልድ የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትር የተቀበሏቸው ኮሎኒያሊስት ጣልያን ከእናት አገሩ ከኢትዮጵያ ፐገንጥሎ ለብዙ ዓመታት ሲያሰቃየው የኖረውን የኤርትራን ሕዝብ የወደፊት ዕፅድል ለመወሰን በተባበሩት መንግሥታት የተመረጣችሁትን ዳኞች አገሬ እንካን ደህና መጣችሁ ብላ አክብሮቷንና ደሰታዋን ትገልጥላችኋለች » በሚል ቃል ነበር በመሠረቱ በኤርትራ ጉዳይ የኢትዮጵያ ዋያቄና አቋም ምን መሆኑ በተባበሩት መንግሥታት ጉባኤዎች ላይ በሰፊው ተደጋግሞ ሰለተገለጸ የመርማሪው ኮሚሽን አባሎች ያልሰሙት ወይም ያልተረዱት ነገር ይኖራል ማለት አይቻልም ሆኖም ጥያቄው የቀረበው በቀጥታ ከኮሚሽነሮቹ ሰለሆነ የኤርትራ ሕዝብ ሕይወት ከኢትዮጵያ ተነጥሉ ሊኖር እንደማይችል የንጉሠ ነገሥቱ የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትር በሰፊው ለማሰረዳት መልካም አጋጣሚ ሆኖላቸዋል ከአንድ ሰዓት በላይ በፈጀው ሰፊ መግለጫቸው ውሰጥ አክሊሉ ሀብተወልድ መርማሪዎቹን ዳኞች ለማሰገንዘብ የሞከሩት እንደሚከተለው ነበር « በኤርትራ ውሰጥ በልዩ ልዩ ሥፍራዎች በተጓዛችሁበት ጊዜ ሰብዙ ሺህ ዓመታት « ኢትዮጵያ » በሚለው መጠሪያ ስሰማችን በጥንታዊው ታሪክ ያወቃችሁትን አዢ በውን ለማየትና ሕዝቡንም ለማነጋገር ዕድል አግኝታችኋል « በአዲሮስሰና በአዲ ሳቅጦ በዘመነ ሳባ የነበረውን የኢትዮጵያን ሥልጣኔ የሚመሰክሩትን ሐውልቶችና ከምፅዋ አቅራቢያ ፀሚገኘው በአዶሊሰ ከተማ ገናናውን የአክሱምን ንጉሠ ነገሥታዊ ግዛት የሚያመለክቱትን ጥንታዊ ቅርሶች ተመልክታችኋልፎ በምዕዋ አቅራቢያም በነበራችሁበት ጊዜ በ ዓም ዛሬ ኤርትራ ተብሉ በኮሎኒያሊሰት የተሰየመው ቀድሞ መረብ ምላሽ የተባለው አውራጃ ገዥ የነበሩት ራሰ አሉላ አገሩን ለመውረር የመጣውን የጣልያንን ጦር ድል የመቱበትን ሰሐጢንና ዶጋሊን ጐብኝታችኋል ምንም እንኳ ኮሎኒያሊስት ጣልያን ለሃምሣ ዓመታት ቢለያየንም ኤርትራውያንና ኢትዮጵያውያን በዘር ሆነ በባሕል በቋንቋ ሆነ በኑሮ ጠባይ ምን ያህል የተሳሰሩና ተመሳሳይ ሕዝቦች መሆናቸውን ተገንዝባችኋል በኤርትራ ግዛት በየገጠሩ ሰትዘዋወሩ ከኢትዮጵያ ጋር የሚመሳሰሉትን አንድ ዓይነት የመኖሪያ ቤቶችን አሠራር አንድ ዓይነት የሆኑትን የኑሮ ጠባዮች አንድ ዓይነት ከ። በዚያን ሰሞን የግብፅና የኢትዮጵያ የዉጭ ጉዳይ ሚኒሰትሮች ሲወያዩ የንጉሥ ፋሩክ መንግሥት በተቻለዉ መጠን ለኢትዮጵያ ጥያቄ ድጋፉን እንደሚሰጥ ቃል ስጥተቷል የአምስቱ ኮሚሽነሮች ዳኝነት ሀ ጓቴማላና ፓኪስታን ቀደም ሲል እንደተነገረው ጓቴማላና ፓኪስታን የመርማሪው ኮሚሽን ቡድን አባሎች ሆነው ሲመረጡ የሚስጡት ፍርድ የጣልያንን ፍላጐት የሚያሟላ እንደሚሆን በግልጽ የታወቀ ነበር በዚሁ መሠረት ኤርትራን እየተዘዋወሩ በመጉብኘትና ከሕዝቡ የሚቀርበውን አስተያየት በማዳመጥ ለሁለት ወራት ቢቆዩም ከጉዳዩ መነሻ ጀምሮ የጣልያን ደጋፊዎች ሆነው ሲታገሉበት የቆየውን ህሳብ ለማሻሻል ወይም ለመለወጥ አልሞከሩም በእነሱ ምርምር ኢትዮጵያና ኤርትራ አንድ አዢ የነበሩ እና በሁለቱ ሕዝቦች መካከል ያሉት የዘርና የባሕል ግንኙነቶች እጅግ የተሳሰሩ ናቸው እየተባለ የሚነገረው ሁሉ መሠረት የለውወም ኤርትራውያኖች በኢትዮጵያውያኖች ላይ መራራ የሆነ ጥላቻ ስለአላቸው ምንም ዓይነት ግንኙነት አለን ብለው አያምኑምፎ ወደፊትም አንዲኖራቸው አይፈልጉም ከ በእነሱ ጥናችቅ ጣልያን ሆነ እልተስማውዎ እነዚ ባቀረቡት ወ በተባበሩት « ለሱማሌ እን ጣልያን እንደ ኀኤርትራ ጉዳይ በጽሁፍ በስጡት ተብሎ በጣልያን ኑኩ መሆኑን ካስረዱ የታላቋ ብሪታንያ ፉ ኗ ላይ ከኤርትራ ቀርባ የነበረችውና ሩት መንግሥታት የነበረው የንጉሥ ኑሩ ሳላህ ኤል ዲን ንብፅ የራሰዋን አቋም ንደሆነ ግልጽ ሆኖ ችዳይ ሚኒስትሮች ዯጵያ ጥያቄ ድጋፉን ቋመርማሪው ኮሚሽን ያ ት የሚያሟላ ትራን እየተዘዋወሩ ጻ ለሁለት ወራት ኪታገለበት የቆየውን ሕዝቦች መካከል ሩ ናቸው እየተባለ በኢትዮጵያውያኖች ማንኙነት አለን ብለው ከ በእነሱ ጥናት እጅግ አብዛኛው የኤርትራ ሕዝብ በተለይም ስባ በመቶ የሚሆኑት እስላሞች የሚጠይቁት ነፃነት ነው እንጂ ከኢትዮጵያ ጋር መቀላቀልን አጥብቀው የሚቃወሙ ናቸውበብዛት ክርስቲያኖች ይኖሩበታል በተባለውም በደጋው አውራጃ ውስጥ ያሉት ኤርትራውያኖች አብዛኛዎቹ ነፃነትን የሚጠይቁ ናቸው በእነሱ አመለካከት እስከዛሬ ድረስ ለኤርትራ ኤኮኖሚ ሕይወት ጣልያኖች ያደረጉት አስተዋፅኦ ከፍተኛ ግምት የሚሰጠው ነው በአገሩ ውሰጥ የተዘረጉት አውራ ጐዳናዎችና የባቡር መስመሮች የወደብ ሥራ ዝግጅቶችና ለሕዝብ አገልግሎት እንዲውሉ የተገነቡት ሕንፃዎች ጣልያን ለኤርትራ ዕድገት የመሠረተውን ዘመናዊ የቴክኒዎሉጂ ጥበብ የሚመስክሩ ናቸው ለእንዱስትሪም አገልግሎት የተቋቋሙት የኤሌክትሪክ ኃይል ማመንጫዎችና ለአገሪቴ የኤኮኖሚ ሕይወት አስፈላጊ የሆኑት ልዩ ልዩ ፋብሪካዎች የሚሰጡት ጥቅም እጅግ የሚደነቁ ናቸው ከዚህም በላይ ጣልያኖች ለኤርትራ ሕዝብ ያቋቋሙት የእርቫ ምርት ዝግጅቶችና የከብት እርባታዎች ዘመናዊውን የልማት ሥራ ቅልጥፍና የተከተሉ በመሆናቸው ኋላ ቀር ለሆኑ ኣገሮች ሁሉ ምሳሌነታቸው በጣም ጠቃሚ ነው በእነሱ አስተያየት የኤርትራን ግዛት ለኢትዮጵያ እና ለሱዳን ለማከፋፈል ከዚህ ቀደም በታላቋ ብሪታንያ የቀረበው ሀሳብ ከፍተኛ አደጋ የሚያስከትልና ጠንቁም በአካባቢው በሚገኙት አገሮች ላይ ተዛምቶ ሠላምን የሚነሳ ነው ኤርትራውያኖች እስላሞቹም ሆኑ ክርስቲያኖቹ አገራቸው ለባዕድ መንግሥታት እንድትከፋፈል አይፈቅዱም በእነሱ ሙሉ ዕምነት ለኤርትራ ጉዳይ ትክክለኛው መፍትሔ አገሪቱ በተባበሩት መንግሥታት የበላይ መሪነት ለአሥር ዓመታት በሞግዚት አስቲዳደር ከቆየች በኋላ ነፃነቷን ማግኘት ብቻ ነው ከዚህ በላይ እንደታየው ጓቴማላና ፓኪስታን በሰጡት አስተያየት ምን ያሀል የጣልያንን ስሜትና ፍላጐት እንደተከተሉ መገንዘብ ይቻሳል የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር የአራተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ ሲፈጸም ባደረጉት ንግግር ለመርማሪው ኮሚሽን አባልነት ጣልያን ለምን እንዳልተመረጠ አኣልገባኝም ሲሉ የገለጹት የምሬት አስተያየት ይታወሳል አቶ አክሊሉ እንደተናገሩት በዚያን ጊዜ ጣቿያየን ዳኛ ሆኖ ባይመረጥም እንደ ጣልያን ሆነው የሚፈርዱለትን ጓቴማላንና ፓኪስታንን ስለአስመረጠ ቅሬታ አልተስማውም እነዚህ ሁለት አገሮች በሕብረት ሆነው ስለ ኤርትራ የወደፊት ዕድል ባቀረቡት መፍትሔ አገሪቴ ነፃነቷን ከመቀበሏ በፊት ለአሥር ዓመታት በተባበሩት መንግሥታት የበላይነት በሞግዚት መተዳደር አለባት ሲሉ ልክ ለሱማሌ አንደተደረገው በተባበሩት መንግሥታት ባንዲራ ሞግዚት አስተዳዳሪው ጣልያን እንደሚሆን አርግጠኞች ሆነው ነው የኤርትራ ጉዳይ ለ በርማ ደቡብ አፍሪካና ኖርዌይ እነዚህ ሶስት አገሮች ለኤርትራ መፍትሔ በዝርዝር ያደረጉት ጥናትና በመጨረሻም ያቀረቡት ራፖር ሙሉ በሙሉ እንድ ዓይነት ነው ባይባልም አንድ ዓይነት በሆነ መሠረታዊ አቋም ላይ መገኘታቸውን ያሳያል ሶስቱም እገሮች የኤርትራን ጉዳይ የመረመሩት ቅንና እውነተኛ በሆነ መንገድ እንጂ ጓቴማላና ፓኪስታን እንዳደረጉት ለግል ጥቅም ሲሉ ጆሮአቸውን ከዓይናቸው አስበልጠው የጠላት መሣሪያ አልሆኑም የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ኢትዮጵያ ገና ከመጀመሪያው ትክክለኛ ፍርድ የሚገኘው ከኖርዌይ ብቻ ነው ብላ ዕምነቷን ስኃጸና በደቡብ አፍሪካ ዳኝነት ምንም ዓይነት ተስፋ አለማድረጓና በበርማም መልዕክተኛ ላይ ጥርጣሬ ማሳደሯ ይታወሳል ነፃሩ ያልተጠበቀ ሆነ የጣልያን ደጋፊነቱ ሳይታለም የችፈታ ነው የተባለው የደቡብ አፍሪካ ኮሚሽነር ለኤርትራና ለኢትዮጵያ ሕዝቦች የአንድነት ሕይወት የሚደግፍ አስተያየት ስጭ ሆኖ ተገኘ እንደዚሁም የበርማ መልዕክተኛ የድጋፍ አስተያየቱን ለሮማ መንግሥት እንዲሸጥ ለግል ችግሩ ማቃለያ የሚሆን የአሜሪካ ዶላር ቢዘጋጅለትም በመጨረሻው መሙ ኦለት መፍረድ ለእው እንደተባለው በእውነት ያምነፀትን የኤርትራን ከኢትዮጵያ ጋር መተሳሰር አስፈላጊነት በሚገባ አረጋገጠ ከሁሉ ይበልጥ ቀዳማዊ ኃይለሥላሴን ያስደነቃቸው የደቡብ አፍሪካ አቋም ነበር። ሦም መሄሥታ«ዶቻ ፅሆሪ ዕዔድ ቻንረ መዕኃለሐሀ ጳው ኃ ዕሐማለ ወጦ የበርማና የደቡብ ኒሆን እንግሊዞች ጮ ሚፈልግ መሆኑን ኤርትራ ተመልክተዋል ች የምዕራቡ በቂ የሆነ የወደፊቱም መሠረተ ስለሆነ ግ አስፈላጊነቱን ጠረግ ያለውን ዋሀድ የቀዳማዊ ፃኝተውታል ት ነጥቦች ላይ ትዮጵያ አብረው ዘዴ ሲያመቻቹ ኮሪካ ለኤርትራና በፌዴሬሽን ከ የሜክሲኮና የቺሊ መልዕክተኞች የተባበሩት መንግሥታት ጊዚያዊ ኮሚቴ ሲወያዩ ና ከደቡብ አፍሪካ በቀረበው የፌዴሬሽን መፍትሔ ላይ የብራዚል ከበርማ ፎቶ እ ሐምሌ የኤርትራ ጉዳይ አሰተዳደር ሲወስን ነው ሲሉ የኖርዌይ መልዕክተኛ ለሁለቴ አገሮች እንድነት የፌዴሬሽን ሕግ እያሰፈልግም እለ የኤርትራና የኢትዮጵያ ውህደት በፌዴሬሽን እንዲሆን በርማ እና ደቡብ አፍሪካ ካቀረቡት ሀሳብየኖርዌይ መልዕክተቺ ሞለይበትን ምክንያት በዝርዝር ከጎለጻቸው መሠረታዊ ጉዳዮች ዋና ዋናዎ ሉት ነበሩ ኤርትራ ጩሯልእ የእኩልነት መብት ተ ነው አጋጂ ለዌ ሰለአሰታወቀ ለተወስነ ጊዜ አሁን ባለበት ሁኔታ በእንግሊዞች ኣስተዳደር እንዲቆይና ወደፊት ልዩ ጥናት ተደርጐ እንዲወሰን ሲል የኖርዌይ መልዕክተኛ አሰተያየቱን ደምድሟል ስለ ምዕራቡ እውራጃ ጉዳይ የመርማሪው ኮሚሽን ሥራ እንደተጀመረ ሰሞን የደቡብ አፍሪካ መልዕክተኛ የእንግሊዞችን ሀሳብ በመከተል መፍትሔው ከሱዳን ጋር መቀላቀል ነው ብሎ ነበር ነገር ግን መርማሪው ቡድን የኤርትራን ግዛት እየተዘዋወረ በሚጐበኝበት ጊዜ የቆላውም ሆነ የደጋው ሕዝብ የኣቆርዳትን አውራጃ ወደ ሱዳን መቀላቀል አጥብቆ የሚቃወም በመሆኑ የእንግሊዞች ምኞት አዉዚቪሽ ከ ተስፋ እንደሌለው የደቡብ አፍሪካው መልዕክተኛ በፍጥነት ተገነዘበ ወዲያውም የበርማ ኮሚሽነር ለኤርትራ ጉዳይ መፍትሔው የአገሪቱ ግዛት ሳይነጣጠል በፌዴሬሽን ከኢትዮጵያ ጋር ቢቀላቀል ነው ሲል ያቀረበውን ሀሳብ ፔኔራል ቴህሮን መስማማቱን ገለጸ እነዚህ የበርማና የደቡብ አፍሪካ መልዕክተኞች ለፌዴሬሽን መፍትሔ አስተያየታቸውን ያስተባበሩት የሚከተሉትን ምክንያቶች በመደርደር ነበር ምንም እንኳን ከጠቅላላው የኤርትራ ሕዝብ መካከል አብዛኛው ከኢትዮጵያ ጋር አንድነትን የሚፈልግ ቢሆንም አርባ ከመቶ የሚደርስው ሕዝብ ደግሞ ከኢትዮጵያ ጋር መሆን እንደማይፈልግ መዘንጋት ሰለማይቻል ኤርትራ ከኢትዮጵያ ተለይታ አሁኑኑ ወይም ወደፊት ነፃ ትሆናለች ቢባል በኤኮኖሚ ረገድ ራሷን ለማስተዳደር የማትችል ከመሆኗም በላይ ኢትዮጵያዊነትን የጠየቀው የኦርቶዶክስ ህይማኖት ተከታይ የሆነውና የደጋው ነዋሪ ሕዝብ ከፍ ያለ የፖለቲካ ብጥብጥ ሊፈጥር ስለሚችል ኤርትራ በሙሉ ከኢትዮጵያ ጋር መዋህድ አለባት ተብሎ የተወሰነ እንደሆነ ብዛት ያላቸውን የእስላሞቹን ጥላቻ ሊያባብስና በውጭም አገሮች ጣልቃ ገብነት ወደ እርስ በርስ ግጭት የሚያመራ ስለሚሆን ኤርትራ ከኢትዮጵያ ጋር ሕይወቷን የምታስተሳስረው በሕግ በተመሠረተ በፌዴሬሽን አስተዳደር ከሆነ በውስጥም ሆነ በውጭ አመለካከት ትክክለኛ ሚዛን ያለው ፍርድ ሆኖ ተቀባይነትን ያገኛል ሲሉ የበርማና የደቡብ አፍሪካ መ ው ው እንደሚታወስው ዩናይትድ ስቴትስ ከጥቅምት ዓም ጀምሮ ለኤርትራ ጉዳይ መፍትሔ ነው ብሎ ያስበው አገሩን ከኢትዮጵያ ጋር በፌዴሬሽን በማቀላቀል ነው ታላቋ ብሪታንያ ግን የፌዴሬሽን መንፈስና አስተዳደር ለቀዳማዊ ኃይአሥላሴ መንግሥት ትርጉሙ የማይታወቅ እጅግ አሰቸጋሪ ነገር ይሆናል ብሎ ከማመኑም በላይ ከብዙ ጊዜ ጀምሮ ሲጥርበት የቆየውን የኤርትራን ምዕራብ ቆላ ከሱዳን ጋር የማቀላቀል ዕቅድ ከበርማና ከደቡብ አፍሪካ የቀረበው መፍትሔ እንደሚያስናክልበት ግልጽ ሆነ የፌዴሬሽን መፍትሔ የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ቡድን ጥናቱን ከፈጸመ በኋላ ያዘጋጀውን ራፖር ሰኔ ቀን ዓም ለጊዚያዊ ኮሚቴ ከ ርርነ»ቁዊ አቀረበ የኤርትራ ጉዳይ ቀደም ሲል እንደተገለጸው የበርማና የደቡብ አፍሪካ ኮሚሽነሮች በሕብረት ሆነው ባቀረቡት ራፖር ኤርትራ በኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት ዘውድ ሥር በፌዴሬሽን ተቀላቅላ የውስጥ አስተዳደሯን የምትመራበት መንግሥት ይኖራታል ብለው ነበር ይሀን መፍትሔ ከሌሉቹ ቅድሚያ በመስጠት ጊዚያዊው ኮሚቴ አንዲነጋገርበት ዶክመንቱ ሲቀርብ በበርማና በደቡብ አፍሪካ ራፖር ላይ ተገልጾ የነበረው የፌዴሬሽን ዓይነት መልኩን ለውጦ ተገኝኘ ይኸውም ንጉሠ ነገሥቱ ምንም ዓይነት ሥልጣን ሳይኖራቸው ለወጉ ብቻ የፌዴሬሽኑ አስተዳደር የበላይ መሪ ተብለጫ በኤርትራ የሚቋቋመው መንግሥት በሙሉ ሥልጣን አገሩን ይመራል የሚል ሆነ የፌዴሬሽኑ ትርጉም እሰከዚህ ድረስ በተጭበረበረ ሁኔታ ተለዋውጦ ለጊዚያዊው ኮሚቴ የቀረበው ጣልያኖች በተለመደ ተንኮላቸው በጀርባ ገብተው የበርማን መልዕክተኛ ይዘው በቀመሙት ተንኮል ሳይሆን እልቀረም ተብሎ ተጠርጥሯል ለዚህም ማስረጃ የሆነው በመጀመሪያ ከተጻፈው ተለውጦ የቀረበውን የፌዴሬሽን አሠራር ትርጉም የበርማ መልዕክተጅጽ ሲስማ ልክ አይደለም ብሎ አለመቆጣቱ ወይም ቢያንስ በግልጽ አለመቃወሙ ነው ንጉሠ ነገሥቱ ያለ አንዳች ሥልጣን ለፕሮቶኮል ብቻ የበላይ መሪ እንዲሆኑ የታቀደው የፌዴሬሽን ፎርሙሳ ለኤርትራ ነፃነት ይስጣት ከሚለው ከጣልያን ምኞት ጋር የሚመሳስል ስለሆነ ኢትዮጵያ በምንም መንገድ የማትቀበለው መሆኑን የንጉሠ ነገሥቱ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር አስታወቁ « ስብዙ ሺሀ ዓመታት በዓለም ላይ የተከበረ ነፃነቷን ይዛ የኖረች ኢትዮጵያ ከሕዝቦቿ መካከል ነፃ ሆና ከማታውቀው እና በሕዝብ ቁጥር ከጠ ቅላላው ኢትዮጵያውያን አንድ ህያኛ ከማትሆነው ከኤርትራ ግዛት ጋር በፌዴሬሽን አትተሳስርም ከኢትዮጵያ ጋር ተቀላቅላ በፌዴሬሽን የምትተዳደረው ኤርትራ መሆኗ በግልጽ መታወቅ አለበት » ካሉ በኋላ አቶ አክሊሉ ንግግራቸውን ሲፈጽሙ « በዚህ የተባበሩት መንግሥታት የጊዚያዊ ኮሚቴ ውስጥ የሚደረገው ሙከራ ከዚህ ቀደም በኤርትራ ሕዝብ ዘንድ ተቀባይ እጥቶ የወደቀው የጣልያን የነፃነት ፎርሙላ እንደገና ነፍስ እንዲዘራ ከሆነ ኢትዮጵያ ብሔራዊ ደህንነቷ አደጋ ላይ እንደወደቀ ቆጥራ አስፈላጊውን እርምጃ ከመውስድ አትቆጠብም » ሲሉ አስጠነቀቁ በዚህ አኳኋን አቶ እክሊሉ የስጡትን መግለጫ የጊዜያዊው ኮሚቴ ሊቀመንበርና ምክትሉ ስለደገፉት በፌዴሬሸኑ እስተዳደር ንጉሠ ነገሥቴ ምንም ዓይነት ሥልጣን እንዳይኖራቸው ባልታወቀ መንገድ በተንኮል ተቀነባብር የቀረበው ሀሳብ እንዲስረዝ ስምምነት ተደረገ ወዲያውም ኤርትራ በፌዴሬሽን ከኢትዮጵያ ጋር የምትቀላቀለው በንጉሠ ነገሥቴ የዘውድ ሥልጣን ሥር ነው ብለው ስኔ ቀን ዓም በርማና ደቡብ አፍሪካ በራፖራቸው ላይ የዳኝነት አስተያየት የስጡበት ኦሪጅናሉ ዶክመንት ቀርቦ ንግግር አንዲደረግበት ኮሚቴው ወስነ የበርማ የደቡብ አፍሪካና የኖርዌይ ኮሚሽነሮች ጣልያን ለጥቅሙ ሲል ለኤርትራ ነፃነት ካልተሰጠ ብሎ ያደረገውን ጥረት ሕዝቡ እንደማይደግፈው ቢያረጋግጡለትም የላቲን አሜሪካ ወዳጆቹን ይዞ በተባበሩት መንግሥታት ጓዳ እንዳንድ ተንኮል በመጠምጠም ምኞቴን ለመፈጸም ተስፋውን እአልቆረጠም የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን ወደ ኤርትራ እንዲልክ የተደረገው እና አብዛኛዎቹም ዳኞች የተመረጡት በጣልያን ፍላጐትና ብርቱ ጥረት መሆኑን ኮሚሽነሮች ነገሥት ዘውድ መንግሥት ሥልጣን አገሩን ጭበረበረ ሁኔታ ኮላፐው በጀርባ ን አልቀረም ኑ ተቀባይ አጥቶ ከመያነ ኢትዮጵያ ምጃ ከመውሰድ ደቡብ አፍሪካ መንት ቀርቦ ለጥቅሙ ሲል ያደማይደግፈው ንግሥታት ጓዳ አልቆረጠም ፀ የተደረገው አና ጥረት መሆኑን ከ እናሰታውሳስን አሁንም የመርማሪው ኮሚሽነሮች ቡድን ራፖር በጊዜያዊው ኮሚቴ ሲጠና እንደታየው ሁሉ ቀጥሎም ጉዳዩ በፖለቲካ ኮሚሲዮን ተመርምሮ በጠቅላላው ጉባኤ አበከሚወስንበት ጊዜ ድረስ የጣልያን የተንኮል ስንስለት አየተቀጣጠለ አብሮ ከመጓዝ አያቋርጥም የመርማሪው ኮሚሽን ቡድን ራፖር ተጠናቅቆ ለተባበሩት መንግሥታት ከቀረበበት ጊዜ ጀምሮ የኤርትራ ጉዳይ በመጨረሻ ውሳኔ የሚያገኘው በርማ እና ደቡብ አፍሪካ በስጡት የፌዴሬሽን ሀሳብ እንደሚሆን የውጭ ጉዳይ ሚጊሰትር አክሊሉ እርግጠኛ ነበሩ የፌዴሬሽን አስተዳደር ለኢትዮጵያም ሆነ ስኤርትራ ሕዝብ ፍጹም አንግዳና የባዕድ ሥርዓት ሰለሆነ ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ አንዲቀበሉት ለማድረግ አቶ አክሊሉ ከባድ ችግር ገጠማቸው። በፖለቲካው ኮሚሲዮን ከብዙ ውይይትና ከብዙ ጥናት በኋላ በአሥራ አራት መንግሥታቶች የተቀነባበረው ሀሳብ እጅግ ከፍተኛ በሆነ የድምፅ ብልጫ አሸናፊ ሆኖ የቀረበሳችሁን ይህን የፌዴሬሽን መፍትሔ ለማጽደቅ የቆረጣችሁ ከሆነ ኢትዮጵያና የንጉሠ ነገሥቷ መንግሥት የተባበሩት መንግሥታትን ውሳኔ እንከን በማይወጣለት ሥርዓት የሚያከብሩትና በትክክል በተግባር ላይ የሚያውሉት መሆኑን የምገልጽላችሁ በማያጠራጥር እውነተኛ በሆነ ስሜት ነው ለዚህ ለተከበረው ጠቅላላ ጉባኤ ኢትዮጵያና የንጉሠ ነገሥቷ መንግሥት በተጨማሪ ዋስትና ለመስጠት የሚፈልጉት ከእንግዲህ ወዲህ በኤርትራ ውስጥ ያሉት እስሳሞች እና ክርስቲያኖች በቁጥር አነስተኛ የሆኑ የውጭ አገር ዜጐችና ተወላጆች የተባበሩት መንግሥታት በሚያምንበት የዴሞክራሲ ሥርዓት በሕግ የተረጋገጠው መብታቸውና ነፃነታቸው በትክክል የሚከበርላቸው መሆኑን ነው ሽ በትግሉ ዘመን በልዩ ልዩ የፖለቲካ ፓርቲዎች ስለ ኤርትራ የወደፊት ዕድል የተለያዩ አቋሞች ይዘው አንድዓታችንን የደገፉትም ሆኑ የተቃወሙት ምንም ዓይነት ልዩነት ሳይደረግባቸው በኤርትራ ውስጥ ሆነ በኢትዮጵያ በማናቸውም የመንግሥት የሥራ መስክ ላይ ሆነ የግል ድርጅት መብታቸው የሚፈቅድላቸውን ለማግኘት አንዳችም እንቅፋት እንደማይገጥማቸው ለማረጋገጥ እወዳለሁ በኤርትራ ውስጥ ከእንግዲህ ወዲህ በሕዝቡ መካከል አብዛኛዎችና አነስተኞች ተብሉ የሚከፈል ግሩፕ የእስላምና የክርስቲያን እየተባለ የሚለይ የአውራጃና የወረዳ ግዛት በትግሉ ዘመን የአንድነት ደጋፊ ሆኖ የዘለቀ ወይም የተቃዋሚዎች መሣሪያ የነበረ በሚል ሲያሜ የሚከፋፈል ወገን ጨርሶ እንደማይኖር መታወቅ አለበት መላው የኤርትራ ሕዝብ በዘርና በህይማኖት ሳይለያይ በወንድማማችነት መንፈስ ተሳስሮ በእኩልነትና በጋራ ኃላፊነት ለአገሩ ልማትና ለራሱ ዕድገት እንዲጥር የተባበሩት መንግሥታት የተቀየስለትን መንገድ የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት መልካም አስተያየቱንና እምነቱን እንደአሳረፈበት ለማስገንዘብ እፈልጋለሁ ለዚህ ሁሉ መሠረቱ እኛ ኢትዮጵያውያን ለኤርትራውያን ወንድሞቻቸው በመሆናችን ኤርትራውያኖችም የኛ የኢትዮጵያውያን ወንድሞቻችን በመሆናቸው የጋራ የሆነው ታሪካችንና የአንድነት ስሜታችን ብርታትና ቆራጥነት ስጥቶን ያን ሁሉ የመከራ ዘመን አሳልፈን እንደገና ለመገናኝት እንድንበቃ የተባበሩት መንግሥታት የሚቀይስልንን መንገድና የሚከፍትልንን አዲስ ምዕራፍ የምንቀበለው ወስን በሌለው ደስታና ኑ በሆነ ተስፋ ነው ፍቅራችንና ሕብረታችን መሣሪያ ሆኖን የምናደርገው ጥረትና የምናመርተው ውጤት በዚህ በተስቃየ ዓለም ውስጥ ኑራ ጉዳይ የአብዛኛውን አለመሆኑን ለተከበረው ዜ የኤርትራን ለማናቸውም ሩን በጥልቅ ም ሆጌ ያለ ሕአረጋግጣለሁ አአሥራ ኣራት ብልጫ አሸናፊ ጣችሁ ከሆነ ውሳኔ እንከን የሚያውሉት ነጉሠ ነገሥቷ ንግዲህ ወዲህ አነስተኛ የሆኑ በሚያምንበት ኮዞው በትክክል ስለ ኤርትራ ሂዩገፉትም ሆኑ ሁሁ ውስጥ ሆነ ግል ድርጅት ማይገጥማቸው አብዛኛዎችና ዞተባለ የሚለይ የዘለቀ ወይም ወገን ጨርሶ ና በህይማኖት ዌራ ኃላፊነት ት የቀየስለትን ንና እምነቱን መሠረቱ እኛ ርትራውያኖችም ገሙ ታሪካችንና የመከራ ዘመን መንግሥታት ቀበለው ወስን ሙሣሪያ ሆኖን ዓለም ውስጥ ከ ክር ለሚኖሩት ወገኖቻችን ምሳሌነታችን ይጠቅም ይሆናል ብዬ ከልብ የማደርገውን ተስፋ ሳልጠቅስው ማለፍ አልፈልግም በመጨረሻም ለመናገር የምፈልገው በኤርትራ ውሰጥ ስለአሉት የጣልያን ዜጐችና የእነሱ ተወላጆች ጉዳይ ነው ከዚህ ቀደም በየኮሚቴው ደጋግሜ እንደተናገርኩት እሁንም ለጠቅላላው ጉባኤ የማረጋግጠው ስኤርትራ የሚኖሩት የጣልያን ዜጐችና ተወላጆቻቸው የተባበሩት መንግሥታት በወሰነው መሠረት መብታቸው የሚከበርላቸውና ነፃነታቸው የሚጠበቅላቸው መሆኑን ነው ይህን በመስለው ጉዳይ ከፍ ያሉት ገዢዬ ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ጠላትን ድል አድርገው አገራቸው በገበበት ዕለት የኢትዮጵያን ሕዝብ ለማጥቃት ተልከው የመጡት የጣልያን ዜጐችና ተወላጆቻቸው በሙሉ ደህንነታቸው እንዲጠበቅና የሠላም ሕይወታቸው እንዲቀጥል የስጡትን አዋጅና የፈጸሙትን ስብዓዊ ተግባር የዓለም ታዛቢዎችና በተለይም የጣልያን ሕዝቦች ምንጊዜም የሚዘነጉት አእይመስለኝም ቀደም ብዬ እንደተናገርኩት ሁሉ ለስው ልጅ የሚሰጠው መብትና ነፃነት ለሁሉም በእኩል ደረጃ መከበር እንዳለበት የኢትዮጵያ መሠረታዊ አቋምና ዓላማ ሰለሆነ የትናንት ጠላት የዛሬ ወዳጅ እየተባለ የሚፈጸም አድሎና ጥቃት እንደማይኖር ዋስትና መስጠት እፈልጋለሁ የተከበሩ ሊቀመንበር ለንግግሬ ማክተሚያ በአንድ ዓረፍተ ነዢ ህሳቤን ለማጠቃለል እንድችል ፈቃድዎን እጠይቃለሁ ይኸውም ለብዙ ዓመታት የቆየው የስደትና የስቃይ ሕይወት ከተፈጸመ በኋላ ኤርትራውያኖች ከኢትዮጵያውያን ወንድሞቻቸው ጋር አንድነታቸው ተመልሶላቸው የጋራ ሕይወታቸውን የሚመሠርቱበት ዕድል የሚከፈተው በተባበሩት መንግሥታት ድርጅታችን ትክክለኛ ፍርድ ስለሆነ አዲስ የምንከፍተው የታሪክ ምዕራፋችን ይህን ሁሉ አጉልቶ ለተከታዩ ትውልድ እንደሚያስተላልፍልን እምነቴ ጽኑ መሆኑን ነው » ከዚህ በላይ የተገለጸው የአቶ አክሊሉ ህብተወልድ ንግግር ለጠቅላላው ጉባኤ እንዲቀርብ በፕሮግራም የተመደበ አኣልነበሬም ለኤርትራ የተዘጋጀውን መፍትሔ የአባል መንግሥታት እንደራሴዎች ድጋፋቸውን ሆነ ተቃውሞአቸውን ለመግለጽ ከመጀመራቸው በፊት ጉባኤው ስለሚሰጠው ውሳኔ ባለጉዳዩ የሆኑት አቶ አክሊሉ በቅድሚያ አስተያየታቸውን በዚህ እኳኋን ዘርዝረው ለማቅረብ የውስጥ ደንቡ አይፈቅድሳቸውም ነበር ከዚሁ የተነሣ ሊቀመንበሩ የኢራን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በሰጠው መግለጫ « ምንም እንኳ በውስጥ ደንባችን ለውሳኔ በቀረበልን ጉዳይ ላይ ንግግሩ ከመጀመሩ በፊት የባለጉዳዩ አስተያየት በቅድሚያ እንዲቀርብ የተፈቀደ ወይም የተለመደ ባይሆንም ከኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ተብራርቶ የቀረበልንን ዋስትና የሚሰጥ ንግግር። ጽው የተባበሩት ጺስትር ናስሮላህ ጅር በፌዴሬሽን ስድስት ነብሰባው አዳራሽ በፊት በ ው የኤርትራ ጃን እንዲያጣራ ሄ መንግሥታት ቅሲስጡ ማየት ሙስጥ ኤርትራ ሯ የቀጠሉት ት አገሮች ብቻ ኒ ው የአርጀንቲና ይፋ ያስታወቀና ያፔኔራል ፔሮን ራተኛው ጉባኤ ጅል አስገኝቻለሁ ወሰነ ጊዜ ሕገ ሆኖ ለመመረጥ ነርነት የከሸፈበት ህያሊስት መሣሪያ ስለነሱት ብቻ ሄ ለሊቢያ ሕገ ከ ኛ በመምረጡ ህ ስብሰባ ላይ ሥት ደጋፊነት መንግሥታች ጠ » እጅግ ከፍ ባለ ድርሻ በሰጠው የሆኑት ነጥቦች ከ ኤርትራ በንጉሠ ነገሥቴ ዘውድ ሥር ከኢትዮጵያ ጋር በፌዴሬሽን ተቀላቅላ የራሷ የሆነ የውስጥ አስተዳደር መንግሥት ታቋቁማለች የፌዴራሉ መንግሥት የሆነችው ኢትዮጵያ በመከላከያ እና በውጭ ጉዳይ ፖሊሲ በአገር ውስጥ እና በውጭ ንግድ ጉዳይ በአገር ውስጥ እና በውጭ መገናኛዎች በፋይናንስ እና በባሕር ወደቦች አስተዳደር ሙሉ ሥልጣን ይኖራታል እንዲሁም የፌዴሬሽኑን የግዛት ክልል ደህንነት የመጠበቅ ኃላፊነትና ሥልጣን የፌዴራሉ መንግሥት ድርሻ ስለሆነ ለዚህ ተግባርና አገልግሎት የሚያስፈልገውን ወጭ ለመሸፈን በመላው የኤርትራ ግዛት የፌዴራል ታክስ ይታወጃል የኤርትራ የውስጥ አስተዳደር ደግሞ የፌዴራሉ መንግሥት ለሆነው ለኢትዮጵያ ከተዘረዘሩት የኃላፊነት ድርሻዎች ውጭ የሆኑትን ጠቅላሳ ጉዳዮች በሙሉ ሥልጣን ያከናውናል እንደዚሁም ለውስጥ አስተዳደር አገልግሎት የሚውል ታክስና ግብር የመተመንና የማስከፈል የውስጥ አድሚኒስትሬሽኑን በጀት የመወሰን ሥልጣን ይኖረዋል ለኤርትራ የውስጥ አስተዳደር በሕዝብ የተመረጡ መማክርቶች የሚመደቡበት የሕግ አውጭ ምክር ቤት የሚመሠረት ከመሆኑም በላይ ለመንግሥቱ አመራር ከፖርለማው ኃላፊነትና ሥልጣን የሚቀበለው የሕግ አስፈጻሚ ክፍል እና የፍትሕ አካላት ይቋቋማሉ እነዚህን መሠረታዊ ነጥቦች ተመርኩዞ በተባበሩት መንግሥታት የሚመረጠው « ኮሚሽነር » የኤርትራን መተዳደሪያ ሕገ መንግሥት ያዘጋጃል በተባበሩት መንግሥታት ኮሚሸነር የሚዘጋጀው ሕገ መንግሥት በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ተጠንቶ ከተወስነ በኋላ በንጉሠ ነገሥቱ አጸድቆ በሥራ ላይ እስከሚውልበት እስከ መስከረም ቀን ዓም ድረስ በኤርትራ ያለው የታላቋ ብሪታንያ ወታደራዊ አስተዳደር በሥልጣን ይቆያል ክ ደስታና ቅሬታ የፌዴሬሽን ሥርዓት ትርጉሙና ግብሩ በትክክል ተብራርቶ በማይታወቅበት ዓለም የተባበሩት መንግሥታት የሰጠውን ውሳኔ ለማክበር ቃል ገብቶ ከመቀበል በስተቀር ቀዳማዊ ኃይለሥላሴና መንግሥታቸው ሌላ ምርጫ አልነበራቸውም በኒውዮርክ ስለተደረገው ውሳኑ በንጉሠ ነገሥቱ አካባቢ ያሉት መሳፍንትና መኳንንት ደስታና ቅሬታ በተዋሀደው መንፈስ አስተያየታቸውን ቢገልጡም ከሁሉ ይበልጥ ንጉሠ ነገሥቱን ያሳሰባቸው ኤርትራ ወደ እናት ኦገሯ የምትመለሰው ያለአንዳች ውል መሆን አለበት ብለው ለብዙ ዓመታት ሲዋጉ የኖሩት ኤርትራውያን የአንድነት ወገኖች የተገኘው ፍርድ የሚጠቅመን እንጂ የሚጐጉዳን አለመሆኑን ተረድተው በደስታ መንፈስ እንዲቀበሉት ማድረጉ ነበር ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ባላቸው የመከበርና የመፈራት ኃይል የፌዴሬሽኑን የኤርትራ ጉዳይ ውሳኔ ተቀብለነዋል በማለት ፋንታ አልተቀበልነውም ቢሉ ኖሮ የአንድነት ወገኖች በደም ፍላት ሕዝቡን አነሳስተው ከማን ጋር እንደሚዋጉ በትክክል ባይታወቅም ለጦርነቱ ከመዘጋጀት አይመለሱም ነበር የፌዴሬሽኑ መፍትሔ እንደሚጸድቅ ንጉሠ ነገሥቱ ቀደም አድርገው የሚያውቁት ሰለሆነ በማህበረ ፍቅሪ ሀገር ያሉት ዋና ዋና የአንድነት መሪዎች የፍርዱን አካሄድ እንዲገነዘቡት ከታማኞቻቸው እንዱ የሆኑትን አሰፍሐ ወልደሚካኤልን በአልረጅነት ወደ ኤርትራ ልከው ስለነበረ የኒውዮርኩ የመጨረሻ ውሳኔ አሥመራ በተሰማ ጊዜ እንደተፈራው አልሆነም በእርግጥ የአንድነት ወገኖች የጠየቅነው ተሟልቶ አልተፈረደልንም ፀማለት ያደረባቸውን ቅሬታ ባይሸሸጉም የንጉሠ ነገሥቱን መሪ ትዕዛዝ በአክብሮት ተቀብለው ሰለተሰጠው ውሳኔ የኤርትራ ሕዝብ ደስታውን እንዲገልጥ ከማስደረግ ችላ አላሉም የታወቁት ያገር ፍቅር አንድነት መሪዎች ራሰ ኪዳነማርያም ገብረመሰቀል ደጃዝማች በየነ ባራኪ እና አቶ ተድላ ባይሩ ለቀዳማዊ ኃይለሥላሴ በአስፍሐ በኩል ባቀረቡት ልዩ መልዕክት የገለጹት አስተያየት የሚከተለው ነፀር ፈ ታሪክና ትውልድ በሃምሳ ዓመታት የቅኝ ግዛት አስተዳደር አይደመስስም። ብ » ለኤርትራ ሕገ መንግሥት ዝግጅት ኮሚሽኒር ተመረጠ ታህሣሥ ቀን ዓም የተባበሩት መንግሥታት ባካሄደው በአምስተኛው ጠቅላላ ጉባኤ ላይ ከአባል አገሮች መካከል የቦሊቪያ መልዕክተኞች መሪ ኤድዋርዶ ኣንሴ ማቲየንሶ ልሀ ለክጅፎ ከአክ በድምፅ ብልጫ የኤርትራ ኮሚሽነር ተብሎ የፌዴሬሽኑን ሕገ መንግሥት እንዲያዘጋጅ ተመረጠ ከቀረቡት እጩዎች መካከል የበርማው ወኪል ቢመረጥ ለኢትዮጵያ የተሻለ እንደሚሆን ተገምቶ ነበር እንደሚታወስው የተባበሩት መንግሥታት መርማሪ ኮሚሽን አባል የነበረውን የበርማ መልዕክተኛ ጣልያኖች በገንዘብ የኤርትራ ጉዳይ ለመደለል ቢሞክሩትም የኤርትራ ሕይወት ያለ ኢትዮጵያ ብቻውን ሊዘልቅ አለመቻሉን ተገንዝቦ የሮማን መንግሥት ህሳብ አልተከተለም ከዚህም በላይ የኤርትራ መፍትሔ በፌዴሬሽን እንዲሆን የደቡብ እፍሪካን መልዕክተኛ ያግባባው ይኸው የበርማ ወኪል ነበር ከላቲን አሜሪካ አገሮች ውስጥ አንዱ የሆነው ቦሊቪያ የኤርትራ ጉዳይ ከተጀመረበት ጊዜ እአንለቶ ሙሉ የጣልያን ደጋፊ ስለነበረ አሁንም በሕገ መንግሥቱ ዝግጅት ላይ የጣልያኖችን ምኞት በመከተል ያሰቸግረን ይሆናል በማለት የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒሰትር ከፍ ያለ ሥጋት አደረባቸው ተመራጩ አንሴ ማቲየንሶና አክሊሉ ሀብተወልድ የሚተዋወቁት ከሀያ ዓመታት በፊት ከ ዓም ጀምሮ በፓሪሰ የፖለቲካ ሳይንስ ትምህርት በሚያጠኑበት ጊዜ ነበር ሆኖም የአራቱ ኃያላን የውጭ ጉዳይ ምክር ቤት የኤርትራን ዶሴ ለተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ካዛወረ በኋሳ አንጴ ማቲየንሶ የአገሩ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር በነበረበት ጊዜ እና ኋላም የመልዕክተኞች መሪ እየሆነ ኒውዮርክ ሲመጣ ለጣልያን መንግሥት ደጋፊነቱን በግልጽ ሲያሳይ የቆየ ሰለሆነ ከኢትዮጵያ መልዕክተኞች መሪ ጋር በወዳጅነት መቀራረብ አልቻሉም በመጨረሻው በታህሣሥ ቀን ዓም ጠቅላላው ጉባኤ የኤርትራን ጉዳይ ሲወሰን የቦሊቪያ መልዕክተኛ በአገሩ ሰም ሆኖ የድጋፍ ድምፁን ቢሰጥም አቶ አክሊሉ በወጣትነት ዘመን በተማሪ ቤት የሚያውቁት ወዳጃቸው ጣልያናዊ ስሜቱን ለውጧል ብለው አሳመኑትም ሰለዚህ ለኤርትራ ሕገ መንግሥት አዘጋጅነት የተሾመው ሰው ከጣልያን ደጋፊዎች መካከል አንዱ ስለሆነ ለኢትዮጵያ ምቹ እንደማይሆን በመገመት ብርቱ ጥንቃቄ አንዲደረግ ተሞከረ በመጀመሪያ መደረግ ያለበት ኮሚሽነር አንሴ ማቲየንሶ አሥመራ ደርሶ በተባበሩት መንግሥታት ሰንደቅ ዓላማ ጽሕፈት ቤቱን ከማቋቋሙ በፊት አዲስ የንጉሠ ነገሥቱ ሳይዘን ኦፊስር መሾም ነው ተባለ በአሥመራ አዲስ ላይዘን ኦፊሰር « ፀኤርትራ ጉዳይ እሰካሁን ድረሰ በአገር ውስጥና በውጭ አገር የተደረገው ትግልና የተፈጸመው ሞያ እስሰከምን አንደነበረ ለመመራመርና ለታሪክ ለማቅረብ ወደፊት በቂ ጊዜ ስለሚኖረን አሁን የመጀመሪያው ምዕራፍ እንደተዘጋ ቆጥረን አዲሰ የሚጀመረው የሁለተኛው ምዕራፍ እጅግ የሚያሳሰበን መሆኑን መረዳት አለብን » በሟል መግቢያ አቶ አሰፍሐ ወልደሚካኤል ለቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ባቀረቡት ማሰታወሻ በኮሎኔል ነጋ ቦታ አዲስ ላይዘን ኦፊሰር እንዲሾም አሳሰቡ በመሠረቱ የኮሎኔል ነጋ ኃይለሥላሴን መዛወር አስፈላጊነት ካቶ አሰፍሐ ቀደም ብለው በዚያን ጊዜ የውጭ ጉዳይ ምክትል ሚኒስትር የነበሩት አቶ ዘውዴ ገብረሕይወት ኋላ ቢትወደድ ከጃንሆይና ከጸሐፊ ትፅዛዝ ወልደጊዮርጊስ ጋር ተነጋግረውበት ነበርሱ አዲስ ላይዘን ኦፊሰር እንዲቦም አስፈላጊነቱን አቶ ዘውዴ ገብረሕይወትና አቶ አሰፍሐ አስተያየታቸው ተመሳሳይ የሆነው ሁለቱም ስዎች በኮሎኔል ነጋ ላይ ቂም ኖርዋቸው ወይም እሰካሁን የተሠራው ሥራ ሁሉ የሜነቀፍ ነው በማለት አይደለም ነጋ ኃይለሥላሴ ለአምሰት ዓመታት ያህል የንጉሠ ነገሥቱ ላይዘን ኦፊሰር ሆነው ኤርትራ በቆዩበት ጊዜ የአንድነቶች ትግል ዋና መሪ ናቸው በመባል ፖም ሌኔርትራ ጉዳይ ብቻውን ሊዘልቅ ከዚህም በላይ ካን መልዕክተኛ የኤርትራ ጉዳይ አሁንም በሕገ ነቸግረን ይሆናል ት አደረባቸው ከሀያ ዓመታት ሚያጠኑበት ጊዜ የኤርትራን ዶሴ ሶ የአገሩ የውጭ እየሆነ ኒውዮርክ የቆየ ስለሆነ ብ አልቻሉም »«ርትራን ጉዳይ ን ቢሰጥም አቶ ጃቸው ጣልያናዊ ሕገ መንግሥት አንዱ ስለሆነ ዲደረግ ተሞከረ አሥመራ ደርሶ ሙ በፊት አዲስ ጥና በውጭ አገር ለመመራመርና ጾመሪያው ምዕራፍ እጅግ የሚያሳስበን ጾሕ ወልደሜካኤል ገታ አዲስ ላይዘን ለሥላሴን መዛወር ውጅ ጉዳይ ምክትል ከጃንሆይና ከጸሐፊ ኦፊሰር እንዲቦም የታቸው ተመሳሳይ ወይም እስካሁን ቴቱ ላይዘን ኦፊሰር ናቸው በመባል ከ ለኤርትራ ሕገ መንግሥት አዘጋጅነት የተባበሩት መንግሥታት ኮሚሽነር ሆኖ የተመረጠው ኤድዋርዶ አንሴ ማቲየንሶ የቦሊቪያ መልዕክተኞች መሪ ኒውዮርክ ታህሣሥ ዓም ፎቶ ሀጉ የኤርትራ ጉዳይ የተቃዋሚዎቹ ወገኖችና ጣልያኖቹ በጠላት መልክ ሲመለከቷቸው ኖረዋል ኮሎኔል ነጋም ለዚህ ሳይበገሩ የሚደረግባቸውን ዛቻና የሚጠመድባቸውን አደጋ ፊት ለፊት መክተው ሚሲዮናቸውን በትክክል ፈጽመዋል አሁን የዚያ አጅግ አስቸጋሪ የነበረው የትግል ዘመን ተዘግቶ አዲሱ የዲፕሎማሲ ሥራ ሲጀመር ከተባበሩት መንግሥታት ኮሚሽነር ጋር በቅርብ ሆኖ ፀሕገ መንግሥቱ ዝግጅት ላይ የሚካፈል አዲስ ላይዘን ኦፊስር መሾም አስፈላጊነቱን የተስማሙበት ብዙዎች ናቸው ኮሎኔል ነጋም የኤርትራ ጉዳይ በፌዴሬሽን መልክ የተወስነው ከሕዝቡ ፍላጐትና ስሜት ውጭ ነው በማለት እጅግ ቅርየችስኙ ስለሆኑ ከተባበሩት መንግሥታት ኮሚሽነጅ ጋር ባላመነብት የፌዴሬሽን አስተዳደር ዝግጅት ላይ መተባበር ያዳግታቸዋል ተብሎ ተገምቷል አቶ አስፍሐ ወልደሚካኤል ለጃንሆይ በጻፉት ደብዳቤ በኮሎኔል ነጋ ኃይለሥላሴ ቦታ የሚሾመው ላይዘን ኦፊሰር በኤርትራ ውስጥ ባሉት የፖለቲካ ፓርቲዎች ዘንድ ከዚህ በፊት ቀጥታ ግንኙነት ያልነበረው እዲስ ሰው እንዲሆን አመልክተዋል ከዚህም ጋር አያይዘው አዲሱ ተጂሚ ምንም እንኳን በሕዝቡ ዘንድ አንግዳ መስሎ እንዲታይ ቢያስፈልግም የኤርትራን ጉዳይ በቅርብ የተከታተለ በተባበሩት መንግሥታት ባለሥልጣኖችና በእንግሲዞቹ ዘንድ ተደማጭነት የሚኖረው ሰው እንዲሆን አሳስበዋል። የማቲየንሶ ሕገ መንግሥት የኤርትራን መተዳደሪያ እንዲያዘጋጅ በተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ ተመርጦ የተሾመው የቦሊቪያ ተወላጅ አንሴ ማቲየንሶ ነእኾ የተስጠው ሥልጣን አጅግ ከፍ ያለ መሆኑ ተስምቶታል በተለይም አንድ የላቲን አሜሪካ አገር ተወላጅ ከኢንተርናሽዋል ሸንጉ ይህን የመስለ ኃላፊነት ሲቀበል ለመጀመሪያ ጊዜ ስለሆነ ውጤቱ ያማረና መልካም ዝና የሚኖረው አንዲሆን ከልቡ ተመኝቷል ሆኖም የሚያስበውና የሚመኘው ሁሉ በጥሩ ሁኔታ ሊሳካለት የሚችለው ከቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መንግሥት እና ኤርትራን ከሚያስተዳድሩት ከታላቋ ብሪታንያ ባለሥልጣኖች ጋር እንደሚኖረው መልካም ትብብር መሆኑን ማቲየንሶ በመጀመሪያው ደረጃ አልተረዳም ነበር ሥራውን ለመቀጠል አሥመራ ከመድረሱ በፊት በሚያዘጋጀው የሕገ መንግሥት ረቂቅ ለፌዴራሉ መንግሥት ለኢትዮጵያና ለፌዴሬሽኑ አስተዳደር ስለሚከፋፈለው የኤርትራ ጉዳይ የሥልጣን ድርሻ ከጣልያኖችና ከአንዳንድ ተንኮለኞች ልዩ ልዩ ምክር ሲቀርብለት እንደሰነበተ አንዳንድ መረጃዎች አመልክተዋል ጣልያኖች የሚጥሩት ማቲየንሶን በእጅ አዙር ይዘው በሕገ መንግሥቱ ዝግጅት ላይ የንጉሠ ነገሥቱ ሥልጣን በተቻለ መጠን እንዲዳከምና የኦቶኖሚው አስተዳደር በአዢ ውስጥም ብቻ ሳይሆን በውጭ ጉዳይ እና በውጭ ንግድ በኩል የሥልጣን ድርሻ እንዲኖረው ለማስደረግ ነው የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ደግሞ በበኩላቸው ከኮሚሸነሩ የሚጠብቁት ታሁገሥ ቀን ዓም የተባበሩት መንግሥታት የሰጠውን የፌዴራል አክት ውሳኔ ተመርኩዞ ከኢትዮጵያም ጋር በቅርብ እየተመካከረ የሕገ መንግሥቱን ዝግጅት እንዲያጠ ናቅቅ ነው ይህንን መሠረታዊ ጉዳይ ችላ ብሉሎ ማቲየንሶ በግል አስተያየቱና የጠ ላት እገሮች በሚሰጡት ምክር የሚመራ ሆኖ ከተገኝ ኢትዮጵያ የራሷን አቋም በፍጥነት መውስድ አንደሚገባት አቶ አክሊሉ ህብተወልድ ንጉሠ ነገሥቱ በቅድሚያ እንዲያውቁትና እንዲዘጋጁበት አድርገዋል የማቲየንሶ አስተያየት ኤርትራ በንጉሠ ነገሥቱ ዘውድ ሥር በፌዴራሲዮን መቀላቀሏና ፌዴራል የሆነውም የኢትዮጵያ መንግሥት የመላውን የኢርትራን ግዛት ደህንነት ለመጠበቅና የባሕር በሮቹንም በቀጥታ ለማስተዳደር በቂ ሥልጣን ስለተሰጠው የኦቆኖሚው መንግሥት በውስጥ እስተዳደሩ ሰፋ ያለ መብት ቢኖረው ኢትዮጵያን ቅር የሚያስኝ ነገር አይታየኝም የሚል ነው ይህን አስተያየት ውጭ ውጭውን እየነዛ ውሰጥ ውስጡን ግን ጣልያኖቹንና የእንድነት ተቃዋሚዎቹን ለማስደስት አንዳንድ ተንኮል ሲያዘጋጅ ሰንብቷል የተባበሩት መንግሥታት ኮሚሽነር አሥመራ ደርሶ የተዘጋጀለትን ቢሮ ከተረከበ በኋላ የመጀመሪያ ሥራው አዲስ አበባ መጥቶ ንጉሠ ነገሥቱንና የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሩን ማነጋገር ነበር የካቲት ቀን ዓም በኢትዮጵያ ዋና ከተማ መልካም አቀባበል ከተደረገለት በኋላ በገነተ ልዑል ቤተመንግሥት ከንጉሠ ነገሥቱ ዙፋን ቀርቦ ካደረገው ንግግር ፍሬ ነገሮቹ የሚከተሉት ናቸው « በግርማዊነትዎ ዘውድ ሥር ኤርትራ ከኢትዮጵያ ጋር በፌዴሬሽን እንድትተዳደር የተባበሩት መንግሥታት ያደረጉት ውሳኔ የሕዝቦቹን ምኞት የሚያሟላና አዲስ የሕይወት ብርሃን የሚሰጥ ነው በታህሣሥ ቀን ዓም ያተደረጉት እነዚህ ውሳኔዎች በትክክል እንደሚሜከበሩና በተግባር ላይ እንደሟገለጡ የተባበሩት መንግሥታት በግርማዊነትዎ ላይ ከፍ ያለ ዕምነት ጥለዋል አኔም የተባበሩት መንግሥታት የጣሉብኝን ከፍተኛ አደራ የተቀበልኩት በታላቅ ክብርና ስሜት ስሰለሆነ በማናቸውም አኳኋን የተሰጠኝን ኃላፊነት በትክክል ለመፈጸም የተዘጋጀሁ መሆኔን ለግርማዊነትዎ ማረጋገጥ እወዳለሁ። ይህንንም ከፍተኛ አደራ በተግባር ሳይ ማዋል የሚቻለው ከግርማዊነትዎ መንግሥት በማገኘው ሙሉ እርዳታና ሕብረት ነው » ከዚሀ በላይ የተገለጸው የማቲየንሶ አነጋገር በትክክል የሚያሳየው ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ኢትዮጵያን የሚገዚት በፌዎዳል ሥርዓት ስለሆነ ዴሞክራቲክ የሆነውን የፌዴሬሽን አስተዳደር እይቀበሉም በማለት የኢትዮጵያ ጠ ላቶች ደህና አድርገው በፕሮፓጋንዳ ያደነቆሩት መሆኑን ነው በዚህ ምክንያት ከጠጠጩብጩዜ ጅርፐራ ጉጸይ ከ ር ሻና ምክር ሲቀርብለት በሕገ መንግሥቱ ምና የኦቶኖሚው ጭ ንግድ በኩል ላሴ የውጭ ጉዳይ ኣሥ ቀን ውሳሄ ተመርኩዞ ዝግጅት እንዲያጠ ኣ አስተያየቱና የጠ ጽያ የራሷን አቋም ጅ ንጉሠ ነገሥቱ ር በፌዴራሲዮን ላውን የኤርትራን ዳደር በቂ ሥልጣን ለ የሚል ነው ይህን ኖቹንና የአንድነት ኔ የተዘጋጀለትን ቢሮ ንጉሠ ነገሥቱንና ቀን ዓም ሂሳ በገነተ ልዑል ገግር ፍሬ ነገሮቹ ያ ጋር በፌዴሬሽን የሕዝቦቹን ምኞት ሃሣሥ ቀን ሩና በተግባር ላይ ከፍ ያለ ዕምነት ን ከፍተኛ አደራ አኳኋን የተሰጠኝን ግዊነትዎ ማረጋገጥ ማዋል የሚቻለው ጅፎ ኮሎኔል ነጋ ኃይለሥላሴ ኋላ ሌፍትናንት ኔራል በአሥመራ የንጉሠ ነገሥቱ ላይዘን ኦፊሰር ኮክክል የሚያሳየው ሥርዓ ስለሆነ ነት የኢትዮጵያ ጠ በዚህ ምክንያት የኤርትራ ጉዳይ የተባበሩት መንግሥታት ለኤርትራ ሕገ መንግሥት ዝግጅትና ለአፈጻጸሙ በግርማዊነትዎ ላይ ከፍ ያለ ዕምነት ጥለዋል እያለ በዲስኩሩ ውስጥ ይህችን « ዕምነት » የምትባል ቃል ደጋግሞ እያጠነከረ ቴናግሯል ኮሚሸነሩ ወደ ኢትዮጵያ ሲመጣ የጠሳት ወገኖች በሚያምታቱት ሀባብ አእምርው የተጨናነቀ መሆኑ ቀደም ብሎ ታውቆ ሰለነበረ ቀዳማዊ ኃይልሥላሴ በሰጡት መልሰ በትክክሉ የሚያሰቡትን አልሸሸጉም የተባበሩት መንግሥታት ይህን ውሳኔ የሰጠ ው የኤርትራ ሕዝ ፍላጐቱ ምን መሆኑ መታወቅ አለበት ተብሎ ሁለት ጊዜ መርማሪ ኮሚሽን ከተላከ በኋላ ጉዳዩ በየጉባኤው ብዙ ክርክር ሲደረግበትና ከአንዱ ስብሰባ ወደ ሌላው በቀጠሮ አየተላለፈ ረጅም ጊዜ ፈጅቶ መሆኑን ኮሚሽነሩ ትልቅ ትኩረት እንዲሰጠው ቀዳማዊ ኃይለሥላሴ በሰፊው አሰገንዝበዋል ከዚህም አያይዘው ኢትዮጵያ በአምስተኛው ጠቅላላ ጉባኤ የተደረገውን ውሳኔ እንድትቀበል ለመልዕክተኛቸው ሥልጣን የስጡት የተባበሩት መንግሥታት ኃላፊነቱን ለመፈጸም ከዚህ ሌላ ማድረግ የማይችል መሆኑን በመረዳት ነው ካሉ በኋላ ይህ የፌዴሬሽን ውሳኔ ሙሉ በሙሉ ባያሰደሰታቸውም ለኮሌክቲፍ ሴኩሪቲ ባላቸው መሠረታዊ ኣቋም የተባበሩት መንግሥታት ውሳኔ እንደሚከበር ለኮሚሽነሩ አረጋገጡለት ንጉሠ ነገሥቱ ለኤርትራ አስተዳደር የተደረገውን ውሳኔ በሥራ ለማስፈጸም በመንግሥታቸው በኩል የተቆረጠ መሆኑን ካስታወቁ በኋላ እንደዚሁም በተባበሩት መንግሥታት ባለሥልጣኖች በኩል መተማመን መተባበርና እውነተኛውን የአገሩን ሕዝብ ጉዳይ በጥልቅ በመረዳት ከዚህ በላይ እንደተመለከተው ጃንሆይ ስለስውየው ደህና መረጃ ደርሷቸው ስለነበረ ትክክለኛ ዕምነታቸውንና አስተያየታቸውን ነግረውታል ኮሚሽነሩ አዲሰ አበባ በቆየበት ሰሞን በተለይ ከንጉሠ ነገሥቱና ከውጭ ጉዳይ ሚኒስትሩ ጋር በስፊው ሲነጋገር ኛ የሚዘጋጀው ሕገ መንግሥት ታህሣሥ ቀን ዓም በቁጥር ሮዣሮ የተባበሩት መንግሥታት ባወጣው ውሳኔ መሠረት ብቻ መሆን እንዳለበት ኛ የፌዴሬሽኑ ውሳኔ ትክክለኛ ትርጉሙ ለኤርትራውያኖች የውስጥ አስተዳደር መብት እንዲሰጣቸው ነው እንጂ በሁለት በተለያዩ አገሮች መካከል እንደሚደረግ የፌዴሬሽን ግንኙነት የኢንተርናሽናል ታዋቂነት የሌላቸው መሆኑ በትክክል እንዲረጋገጥ የኢትዮጵያ መሠረታዊ ዕምነት መሆኑን እንዲገነዘበው ስፋ ያለ ማብራሪያ ተስጥቶታል ይሁን እንጂ ኮሚሽነር ማቲየንሶ የኢትዮጵያን ህሳብ ሙሉ በሙሉ ማዳመጥ አልፈለገም በተለይ ከጣልያን መንግሥትና ከአንዳንድ የላቲን አሜሪካ ወገኖቹ የሚደረግበት ተፅዕኖ ብዙ ሰለሆነ እየደጋገመ የሚናገረው የሕገ መንግሥቱ አንቀጾች የሚፈለቀቁት በተባበሩት መንግሥታት ውሳኔ መሠረት ቢሆንም የኤርትራ የውስጥ መንግሥት ለእገሩ ዕድገትና ልማት አንዲጠቅመው ሰፋ ያለ ሥልጣን ሊኖረው ይገባል እያለ ነው ምን ዓይነት ሥልጣን ። በማለት በጉጉት የሚጠብቁት ጥቂቶች አልነበሩም ፌዴራሊስቶቹ የኤርትራ ኦቶኖሚ በሕጉ መሠረት እንዲሠራበት ከአዲስ አበባና ከእንደራሴው ጽሕፈት ቤት የሚደረገው ጣልቃ ገብነት እንዲቆም ንጉሠ ነገሥቱ በመልዕክታቸው ማረጋገጥ ይኖርባቸዋል ብለው ያምናሉ አንድነቶች የኤርትራ መንግሥት የአገሩን አቅምና መጠን ሳይመዝን በግብር አከፋፈል በሕዝቡ ላይ የሚያደርሰውን ጉዳት እንዲያቆም በዘውዱ ዲስኩር መነገር አለበት ይላሉ የውጭ አገር መንግሥታት ወኪሎች ደግሞ ስለ ፌዴሬሽኑ ሕይወት ከመንግሥቱ መሪ የሚስጠው የፖሊሲ መግለጫ ምን እንደሚሆን ስለማወቅ ይጠብቃሉ በዚህ አከኋን ሁሉም በየበኩሉ የሚመኘውን ለመስማት ሲዘጋጅ የንጉሠ ነገሥቱ አንደራሴ በፓርላማው ስገነት ላይ ወጥተው ያነበቡት የዘውድ ዲስኩር የፖለቲካውን ጉዳይ በሙሉ ሠርዞ በልማት ሥራዎች ላይ ብቻ ያተኮረ ሆኖ ቀሬበ የፌዴሬሽኑ አስተዳደር በተጀመረ በእሥራ ስምንት ወራት ውስጥ በዳላማዊ ኃይለሥላሴ መልካም ፈቃድ ለኤርትራ ሕዝብ ልማት ከኢትዮጵያ በኩል የተስጠው እርዳታ ሀምሣ ሚሊዮን የኢትዮጵያ ብር መድረሱን የንጉሠ ነገሥቱ እንደራሴ ለፓርላማው ሲያስታውቁ ከአንድነት ወገኖች በስተቀር ሌሎቹ በሙሉ የደስታ መግለጫ ጭብጨባ ለማድረግ ፈቃደኛ ሳይሆኑ ቀሩ በዚያን ዘመን ኢትዮጵያ በነበራት አቅም በአንድ ዓመት ተኩል ጊዜ ውስጥ ሀያ ሟሊዮን የአሜሪካን ዶላር ለአንድ ክፍለ ሀገር ልማት ስትከነዳ ምን ያህል ከባድ ወጭ መሆኑን ለማድነቅ አልፈለጉም የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት ባጭር ጊዜ ውስጥ ለኤርትራ ያደረጉት ይህ ታላቅ ችሮታ እስካሁን በምን አኳኋን በተግባር ላይ እንደዋለና እንደሚውል የመንግሥቱ መሪ ተድላ ባይሩ ያስረዳሉ ተብለው ሲጠበቁ የልማት ሥራዎቹን በቀጥታ የሚያካሂዱትና ራፖሩንም ለፓርላማው የሚያቀርቡት የንጉሠ ነገሥቱ እንደራሴ ሆነው ተገኙ በግርማዊነታቸው መልካም ፈቃድና ትዕዛዝ አሥመራ ላይ ለስባት መቶ ተማሪዎች የሚሠራው የሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ሕንፃ በመፋጠን የምዕራቡን ቆላ ሕዝብ ለመርዳት ሆስፒታልና የሕክምና ጣቢያዎች እንዲቋቋሙ የጃንሆይ ትእዛዝ ስለደረስኝ ፕላኑን በማዘጋጀት ላይ ነኝ በናቅፋና በቃሮራ አውራጃ ያለው ሕዝብ ለጤናው መጠበቂያና ልጆቹን ለማስተማሪያ ምን እንደሚያስፈልገው አጥንቼ እንዳቀርብ በታዘዝኩት መሠረት ጥናቱን በማጠናቀቅ ላይ ነኝ በአስብ እውራጃ መስጊድና ሆስፒታል እንዲሠራ ግርማዊነታቸው ስለአዘዙኝ የሕንፃዎቹ ሥራ እንዲጀመር ከተቋራጩ ጋር ውሉን በመፈራረም ላይ ነኝ የኤርትራ ጉዳድ ፀኤፍትራ አማካይ በሆነ ሥፍራ ከፍተኛ የርሻ ትምህርት ቤት እንዲቋቋም የግርማዊነታቸው ትአዛዝ ስለደረሰኝ ፕላኑን በማፋጠን ላይ ነኝ ወዘተ ከዚህ በላይ በተገለጸው አኳኋን ቢትወደድ አንዳርጋቸው መሣይ በንጉሠ ነገሥቱ ትዕዛዝ በኤርትራ የተፈጸሙትንና ወደፊትም በመሠራት ላይ ያሉትን የልማት ፕሮግራሞች ሲዘረዝሩ መ አሉ ወይ ብሎ መጠየቅ በጣም አስፈላጊ ሆኖ ነበር ኤርትራ በፌዴሬሽን ከኢትዮጵያ ጋር የተቀላቀለችው በሕግ የተዘረዘረ የውስጥ አስተዳደር ሥልጣን ተስጥቷት መሆኑ የታወቀ ነው በመከላከያና በውጭ ጉዳይ በፊናንስና በውጭ ንግድ በመገናኛዎችና በወደብ ጉዳይ ካልሆነ በስተቀር ሌሎቹ የርሻው ልማት ሆነ የጤናው የትምህርቱ ሆነ የማህበራዊ አገልግሎቴ በጠቅላላውም ለየአውራጃው ልማት ኃላፊነቱ የሚመለከተው ቺፍ ኤግዜኩቲፉን እንጂ ክቡር እንደራሴውን አልነበረም በሕገ መንግሥቱ አንቀጽ መሠረት ለፓርላማው መክፈቻ የሚደረገው የዘውድ ዲስኩር ኢትዮጵያንና ኤርትራን በሚያገናኙ የጋራ ጉዳዮች ላይ ብቻ የተመሠረተ መሆን ነበረበት« እኛ ፌዴሬሽኑን በአሠራር ዘዴ እንገድለዋለን እንጂ በዲስኩር አናፈርስውም » ሲሉ የአንድነት አጥባቂ ወገኖች እንደተናገሩት ሁሉ የንጉሠ ነገሥቱም እንደራሴ ከአንድነቶች ጋር በመሆን የቺፍ ኤግዜኩቲፉን ሥልጣንና መብት በተግባር የነጠቁ ሆነው ተገኝተዋል በዚህ በመጋቢት ቀን ዓም ለፓርላማው መክፈቻ የተደረገውን የዘውድ ዲስኩር በጥሞና ያዳመጡ ሁሉ ከእንግዲህ ወዲህ የኤርትራ ፌዴሬሽን በሕይወት ይቀጥሳል ለማለት ተስፋ የለም አሉሱ የንጉሠ ነገሥቱ እንደራሴ በኤርትራ መንግሥት ሥልጣን ውስጥ ገብተው የፕላንና የልማት ሪፖርት አቅራቢ ሲሆኑ ቺፍ ኤግዜኩቲፉ አንዳችም አርምጃ አለመውስዳቸው የተቃዋሚዎቹ ክፍሎች « ተድላ የፌዴሬሽኑ ተባባሪ አፍራሽ » ነው የሚል ስም ስሟቸው የኃያላኖቹ መንግሥታት ወኪሎችም ለየመንግሥታቶቻቸው ባስተላለፉት ዜና የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መንግሥት የኤርትራን ፌዴሬሽን ለማፍረስ መወስኑ አያጠራጥርም አሉ አንግዲህ ለተድላ የሚበጃቸው ምንድን ነው። የአጥባቂ አንድነት ወገኖች የፌዴሬሽኑ መንፈስ ሥር ሳይስድ ባጭሩ እንቅጠፈው ብለው በተነቃነቁ ጊዜ ተቃዋሚዎቹ በተለይ የእስላም ሊግ አባሎች ለተባበሩት መንግሥታት ድርጅትና ለአራቱ ኃያላኖች ቀዳማዊ ኃይለሥላሴን እየወነጀሉ ማመልከታቸውን ቀጠሉ በዚያን ስዓት የተድላ ባይሩ መንግሥት አንድ ጊዜ ከአንድነቶች ጋር ሆኖ ፌዴሬሽኑን ለማፍረስ የሚፈልግ ሲመስል ሌላ ጊዜ ከፌዴራሊስቶቹ ጋር ተሠልፎ ኦቶኖሚውን ለማጠንከር ሲሞክር አፍራሾቹ የሚመኙትን ለማድረግ ሳይመቻቸው ሶስት ዓመት አለፈ አንደ እውነቱም ከሆነ በተድላ ባይሩ አስተዳደር ዘመን አጥባቂ አንድነቶች ፌዴሬሽኑን አፍርስውት ቢሆን ኖሮ በቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መንግሥት ላይ የሚነሱት ጠላቶች ጥቂቶች አይሆኑም ነበር ፌዴሬሽኑ አይጠ ቅመንም ብለው የሚያፈርሱት አራሳቸው ኤርትራውያኖቹ ለመሆናቸው በቂ ማስረጃ ቢቀርብ እንኳ ኃያላን አገሮች ቀዳማዊ ኃይለሥላሴን ከደሙ ንጽሕ የኤርትራ ጉዳይ ናቸው ብስው እንደማይምሯቸው የታመነ ነው የተባበሩች መንግሥታትም የዓለም ሸንጐ የስጠው ውሳኔ አልተከበረም ብሎ ኢትዮጵያን ለሌሎቹ ለድሆች አገሮች መቀጣጫ ለማድረግ ኃይሉንና አቅሙን ከማሳየት ወደ ኋላ አይልም ነበር በመሠረቱ ቀዳማዊ ኃይስሥላሴና መንግሥታቸው የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ለኤርትራ ያዘጋጀውን የኦቶኖሚ አስተዳደር በተግባር እንዲቀጥል አያደርጉም ተብለው የተጠረጠሩት ጠቅላላው ጉባኤ የመጨረሻውን ፍርድ ከመስጠቴ በፊት ነው ታህሣሥ ቀን ዓም የሃምሣ ዘጠኝ አገሮች እንደራሴዎች የኤርትራን ፌዴራል አክት እንዲያጸድቁ ሲጠየቁ በጣልያን ፕሮፓጋንዳ ተመስጠው በኃይስሥላሴ መንግሥት ላይ ዕምነት የስንም በማለት ስለመቃወም የተዘጋጁት አገሮች ጥቂቶች አልነበሩም በአምስተኛው የተባበሩት መንግሥታት ጠቅላላ ጉባኤ ታሪክ ውስጥ በአጭሩ እንደተገለጸው የጃንሆይ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር የቀረበው ሬዞሉሽሸን በተቃዋሚዎቹ ዲስኩር ከመበሳሸቱ በፊት የመጀመሪያው ተናጋሪ ሆነው የስጡት መግለጫ « ለኮሌክቲቭ ሴኪውሪቲ ያላትን ዕምነት ሳታወላውል ጠብቃ የምትኖረው ኢትዮጵያ ለኤርትራ አስተዳደር የተባበሩት መንግሥታት የሚጥልባትን አደራ በትክክል ስመፈጸም ተዘጋጅታለች » ብስው በማረጋገጣቸው የብዙዎቹን አገሮች አስተያየት እንዳሻሻለው ይታወሳል ሆኖም አንዳንድ ታላላቅ አገሮች በተለይም እንግሊዝና ፈረንሣይ ድጋፋቸውን ቢስጡም ስስ አፈጻጸሙ በቀዳማዊ ኃይስሥላሴ መንግሥት ላይ ያደረባቸውን ጥርጣሬ አላስወገዱም የኤርትራን ሕገ መንግሥት ያዘጋጀው የመንግሥታቱ ድርጅት ኮሚሽነር አንሴ ማቲየንሶ እእ ሥራውን በፈጸመ ማግሥችት« የቀዳማዊ ኃይለሥላሴ ካቢኔ ይህን ኦቶኖሚ አክብሮ ያቆየዋል ብዬ አሳምንም » ሲል ለኃያላን መንግሥታቶች በምሥጢር ራፖር አስተያየቱን ስጥቷል የፌዴሬሽኑ አስተዳደር እንደተጀመረም አሥመራ ላይ ያሉት የታላላቆቹ መንግሥታት ቆንስሎችና የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ወኪል የኢትዮጵያን መንግሥት አስራር በጥብቅ መከታተል ጆምረው ነበርር በተስይ እንግሊዝና ፈረንሣይ ጣልያኖች በሚሰጧቸው መረጃ እየተመሩ የማህበረ ፍቅሪ ህገር አባሎች ፌዴሬሽኑን ለመስረዝ የሚያደርጉት ሙከራ ከገነተ ልዑል ቤተ መንግሥት እየተገፉ ነው በማለት ቀዳማዊ ኃይለሥላሴን ከማስጠንቀቅ አልተቆጠቡም ፌዴሬሽኑ ቢፈርስ አደገኛነቱንና በኢትዮጵያም ላይ የሚያስከትለውን ጣጣ ጃንሆይ እንዲገነዘቡት በግልጽ አስረድተዋል ንጉሠ ነገሥቱም በበኩላቸው የኤርትራን ፌዴሬሽን ጥቅሙንና ጉዳቴን ለይተው ለማኖርም ሆነ ለማፍረስ ኃላፊነቱም ሆነ መብቱ የኤርትራ ሕዝብ እንደራሴዎች እንጂ እሳቸውን በቀጥታ የሚመለከት አለመሆኑን በየጊዜው እያስረዱ የሚቀርብላቸውን ማስፈራሪያ ከመመከት አልተበገሩም በዚህ አኳኋን ጊዜው እየጨመረ ሲሄድ የኃያላን አገሮችና የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ማስፈራሪያ ስለተዳከመ ከአሥር ዓመታት በኋላ ፌዴሬሽኑ ሲፈርስ በቀዳማዊ ኃይለሥላሴ መንግሥት ላይ እንኳንስ ጥቃት ጥያቄ እንኳን አልቀረበምፁ ቀዳማዊ ኃይለሥላሴም በኅዳር ቀን ዓም ፌዴሬሽኑ አንዲፈርስ የኤርትራ ፓርላማ ያሳለፈውን ውሳኔ ካጸደቁ ከስድስት ወር በኋላ በግንቦት ቀን ዓም የአፍሪካን አንድነት ቻርት አዲስ አበባ ሳይ በማስፈረማቸው የኢትዮጵያ ሕዝቦች ብቻ ሳይሆኑ የአፍሪካውያዊችም አንድነት መሥራች አባት ተብለው በመላው ዓለም ተሞገሱሯ ስለ ኤርትራ ፌዴሬሽን መፍረስ ብዙ ኤርትራውያኖች ሲናገሩ ሥልጣናቸውን ለማስፋፋት ትልቁን ፒ።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation